Het Voedingscentrum wordt gezien als dé autoriteit op gebied van voeding en dieet. Dat is niet zo gek, want het Voedingscentrum wordt gefinancierd door de Nederlandse overheid. Het Voedingscentrum profileert zich als instituut dat wetenschappelijk onderbouwde en onafhankelijke informatie geeft over gezonde, veilige en duurzame voeding. De instelling werkt samen met uiteenlopende professionals binnen de voedselindustrie en gezondheidszorg.

Doel Voedingscentrum

Het Voedingscentrum heeft als doel consumenten te stimuleren om gezonder te eten en bedrijven ertoe aan te zetten om gezonder voedsel aan te bieden. Het belangrijkste instrument van het Voedingscentrum is de ‘Schijf van Vijf’. De Schijf van Vijf wordt dan ook door talloze diëtisten en voedingsdeskundigen als leidraad gebruikt. Maar is de Schijf van Vijf wel zo gezond? Hieronder lees je alles over de voordelen en nadelen van de Schijf van Vijf…

‘Schijf van Vijf’

De Schijf van Vijf is een rond vlak dat uit 5 punten ofwel parten van verschillende groottes bestaat. Ieder van de 5 punten staat voor een specifieke voedselcategorie. Het idee is dat men iedere dag uit elk van de 5 groepen een keuze maakt, en de gemaakte keuzes in de dagmaaltijden verwerkt. De 5 groepen zijn:

  • Groenten & fruit
  • Brood, pasta, rijst, aardappels, ontbijtgranen & peulvruchten
  • Zuivel, vlees, vis, ei & vleesvervangers
  • Vetten & oliën
  • Water

Kritiek Schijf van Vijf

In principe is de Schijf van Vijf een schitterend hulpmiddel dat – mede vanwege diens simpliciteit – gemakkelijk kan worden toegepast om gezondere en gevarieerdere voedselkeuzes te bevorderen. Toch zijn er wat mij betreft een aantal punten van kritiek:

  • Peulvruchten staan (net als aardappels) niet bij de groenten, maar bij de granen. Dat komt waarschijnlijk omdat peulvruchten relatief rijk zijn aan koolhydraten. Je hoeft echter heus niet bang te zijn dat je te veel doperwtjes eet.
  • Fruit en groenten staan in dezelfde groep. Dit heeft waarschijnlijk te maken met de vitamines, mineralen, spoorelementen en fytochemicaliën die groenten en fruit gemeen hebben. Toch is fruit veel rijker aan calorieën dan de meeste groenten. Vul het grootste deel van de punt dus liever met groenten dan met fruit.
  • Het Voedingscentrum promoot nog altijd melk, maar het is allang bekend dat melk niet per definitie gezond is. Het Voedingscentrum is hét instituut bij uitstek om opheldering te geven over de discussie omtrent melk… En om gezondere alternatieven voor melk te promoten.
  • Het Voedingscentrum heeft vooral oog voor alledaagse voedingsmiddelen, terwijl het juist een revolutionair en een voorloper zou moeten zijn. Waar zijn bijvoorbeeld de zaden, noten, kiemen, kefir, algen en onbekendere granen zoals amarant, quinoa, spelt en teff? Tijd voor een update van de Schijf van Vijf?
  • Het Voedingscentrum bestaat dankzij de Nederlandse belastingbetaler. Juist daarom zou het Voedingscentrum echt onafhankelijk, ongekleurd en onpartijdig moeten zijn. Het Voedingscentrum laat onderzoeken echter nog altijd financieren door talloze partijen (LU, Smiths, Unilever, Heinz etc.) die nou niet bepaald onpartijdig zijn.

Tot slot

Als je een keer zin hebt in rijst met sperzieboontjes, combineer ze dan gewoon. Eet niet 12 avocado’s om het part ‘groenten & fruit’ te vullen, maar gebruik zo veel mogelijk verschillende groente- en fruitsoorten. En breng nog meer variatie in je voeding aan dan de Schijf van Vijf aanraadt. Laat je dus niet begrenzen door de Schijf van Vijf. Kortom: gebruik je verstand als handleiding en de schijf als aanvulling!

Wat vind jij van het Voedingscentrum en diens Schijf van Vijf? Laat hieronder je reactie achter!

Schijf van Vijf – Effectief dieet of ietwat simplistisch?

De ‘Schijf van Vijf’ is het belangrijkste instrument en speerpunt van het Voedingscentrum. De Schijf van Vijf wordt om die reden door talloze diëtisten en voedingsdeskundigen als leidraad gebruikt bij de samenstelling van diëten.

De schijf van Vijf zou kunnen bijdragen aan gewichtsafname en een betere gezondheid. Maar is de Schijf van Vijf werkelijk zo gezond en effectief als sommigen beweren?  Hieronder lees je meer over de goede en slechte eigenschappen van de Schijf van Vijf…

Wat is de Schijf van Vijf?

De Schijf van Vijf is een rond vlak, bestaande uit 5 punten die onderling verschillen qua grootte. Ieder van de 5 punten staat voor een specifieke voedselcategorie. De vijf voedselcategorieën die door het Voedingscentrum worden onderscheiden, zijn als volgt:

  • Groenten & fruit (wortels, knollen, stelen, bladeren, bloemen, zaden, kroppen, rozetten en vruchten van planten)
  • Granen & peulvruchten (brood, pasta, rijst, aardappels, ontbijtgranen en peulvruchten)
  • Zuivel, vlees & vis (+ eieren en vleesvervangers)
  • Dierlijk vet & plantaardige olie
  • Water

De bedoeling van de Schijf van Vijf is dat je dagelijks uit ieder van de 5 groepen een voedingsmiddel kiest. De gemaakte keuzes dien je vervolgens in je ontbijt, lunch en diner te verwerken. Daarnaast dien je dagelijks anderhalve liter water te drinken.

Goede eigenschappen van de Schijf van Vijf

In principe is de Schijf van Vijf een bruikbaar hulpmiddel dat positieve invloed op je dieet en algehele gezondheid kan hebben. De simpele inhoud en vormgeving maakt het principe van de Schijf van Vijf namelijk tot een methode die gemakkelijk in de praktijk kan worden toegepast en voor iedereen begrijpelijk en te interpreteren is.

De Schijf van Vijf kan er zodoende voor zorgen dat je gezondere en gevarieerdere voedselkeuzes maakt… Zonder je te hoeven verdiepen in voedingsstoffen en lichamelijke processen.

Slechte eigenschappen van de Schijf van Vijf

Hoewel de Schijf van Vijf goed kan uitpakken, heeft deze dieetmethode van het Voedingscentrum ook een aantal twijfelachtige aspecten. Zo zijn er een aantal aspecten van de Schijf van Vijf die wat Gezondr betreft niet voor de volle honderd procent stroken met wetenschappelijke bevindingen of algemene opvattingen…

1. Peulvruchten in de Schijf van Vijf

Peulvruchten behoren – evenals aardappelen – niet tot het part met groenten. Waarschijnlijk heeft het voedingscentrum hiertoe besloten omdat peulvruchten en aardappels relatief veel koolhydraten bevatten. Deze groentesoorten bevatten inderdaad meer koolhydraten dan de meeste andere groenten…

Dit geldt echter ook voor maïs, pompoen, artisjok, selder, pastinaak en rode bietjes. Waarom staan deze dan bij de groenten? Bovendien zijn de koolhydraten in peulvruchten helemaal niet slecht. Je kunt dan ook met gerust hart erwtjes of sperzieboontjes in een pastaschotel of rijstgerecht gebruiken.

2. Fruit in de Schijf van Vijf

Fruit staat samen met groente in één en dezelfde groep. Het Voedingscentrum heeft hier waarschijnlijk voor gekozen omdat beide voedingscategorieën rijk zijn aan vitamines, mineralen, spoorelementen, voedingsvezels en antioxidanten. Fruit is echter veel rijker aan suikers (koolhydraten) en calorieën dan de meeste groenten.

Hoewel fruit en groenten allebei enorm gezond zijn, kun je het grootste deel van het part dus beter met groenten vullen dan met fruit. Het samenvoegen van groenten en fruit strookt overigens niet met het onderscheid dat het Voedingscentrum maakt tussen groenten en peulvruchten.

3. Zuivel in de Schijf van Vijf

Het Voedingscentrum promoot nog altijd zuivel. Het is echter allang bekend dat melk niet per definitie gezond is. Het Voedingscentrum is hét instituut bij uitstek om opheldering te verschaffen over de potentiële nadelen van zuivel (en melk in het bijzonder).

Laat het Voedingscentrum nou eens opheldering brengen in de eindeloze discussie tussen voorstanders en tegenstanders van melk… Een grootschalig, objectief onderzoek uitvoeren naar de voordelen en nadelen van zuivel… Stoppen met de promotie – ‘melk is goed voor elk’, ‘melk de witte motor’ en ‘je lichaam schreeuwt om zuivel’ – van zuivel… En bovendien een lijst met gezondere alternatieven voor melk aanreiken.

Tot slot

Het Voedingscentrum houdt zich vooral bezig met klassieke, Nederlandse voedingsmiddelen. Het voedingscentrum schenkt echter geen aandacht aan zeewier, zaden, noten, kefir, kiemgroenten, paddenstoelen en andere alternatieve, supergezonde en duurzame voedingsmiddelen. Dat is jammer, want het Voedingscentrum zou bij uitstek een voorloper en revolutionair kunnen zijn als het aankomt op voeding.

Wat Gezondr betreft, is de Schijf van Vijf dan ook toe aan een update. Wat vind jij van de Schijf van Vijf? Laat hieronder je reactie achter!

7 Reacties

  1. Volgens de geleerden vergrijzen we, daarom AOW-leeftijd omhoog. Die veroudering komt dat nou door de schijf van vijf uit 1953 of die van 2016? Volgen mij draven we te ver door. Zonde van het belastinggeld.

    • Vergrijzing houdt in dat het ‘ouderenpercentage’ binnen de bevolkingssamenstelling toeneemt. Dit kun je natuurlijk niet zomaar even afschuiven op de Schijf van Vijf. Allereerst zijn de vergrijzing en veroudering het directe gevolg van de geboortegolf na de tweede wereldoorlog en de extreme afname van de gemiddelde gezinsgrootte sindsdien. Natuurlijk speelt ook de toegenomen levensverwachting een belangrijke rol, maar de verbeteringen van de algehele volksgezondheid is te danken aan talloze verbeteringen op gebied van zowel voeding als geneeskunde, evenals toenemende interesse, kennis en bewustwording hieromtrent. De spiksplinternieuwe Schijf van Vijf (2 dagen oud) lijkt me in elk geval niet de oorzaak van de opgehoogde AOW-gerechtigde leeftijd (66 jaar in 2018 en 67 jaar in 2021)…

  2. Dag Paul, Wat mij opvalt is dat je de schijf waarin granen en andere zetmeel producten niet of nauwelijks noemt. Dat is juist het grootste verschil met het zandloperdieet. Daar gaat het eigenlijk ook om: het voorkomen van veel zetmeel omdat die veel suikers en koolhydraten bevatten en omdat mensen tegenwoordig minder bewegen. Die verhouding klopt niet meer. Mensen zouden relatief minder koolhydraten en suikers binnen moeten krijgen. Daarnaast noem je inderdaad de objectiviteit. Een goed punt, maar die zetmeel producenten zijn dus ook sterk verbonden aan de schijf van vijf. Met name graan (Unilever en leveranciers uit de VS) en zuivel (Campina en leveranciers in Nederland). In de zandloper probeert Chris Verburgh volgens mij ook zijn muesli ontbijt te verkopen. Zo zie je maar weer dat het vrij lastig is om objectief iets te zeggen over voeding.

    • Het is lastig om in 1 artikel elk aspect aan bod te laten komen. Ik schrijf inmiddels zo’n jaar of 8 over voeding en hanteer eigenlijk maar 2 basisrichtlijnen: [1] Matigen (als je overal kleine beetjes van binnenkrijgt, profiteert je lijf van de voordelen, zonder last te ondervinden aan eventuele nadelen). [2] Variëren: hoe eenzijdiger je eet, des te groter de kans op tekorten en disbalansen. Ik ben sowieso geen fan van diëten. Ik eet relatief koolhydraatarm, eiwitrijk en vetrijk, maar dat is zeker niet omdat ik bewust veel vetten en eiwitten eet uit dierlijke producten. Ik mijd juist simpele suikers en witte bloem, waardoor de verhouding koolhydraat/eiwit verandert. Wel eet ik bewust veel zeewier, paddenstoelen, noten, zaden, pitten, natuurlijke vetten, groenten, vruchten en andere whole foods. Met complexe koolhydraten (waaronder (resistent) zetmeel)) vind ik overigens niet veel mis. zolang je ze maar met mate en in kleine porties eet en uit gevarieerde bronnen haalt. Alternatieve tabellen voor de Schijf van Vijf (cirkels, piramides, zandlopers etc.) zijn er genoeg, maar ze zijn eigenlijk pas toepasbaar als je de logica en beweegredenen erachter begrijpt. Kris Verburgh uit openlijk kritiek jegens het Voedingscentrum (bron) en vice versa (bron). Ik denk dat beide methodes een aantal gedegen punten aandragen, maar dat er te weinig diepgang in zit. Het Voedingscentrum lijkt te zijn blijven steken in de jaren ’70 en Verburgh heeft een aantal punten terecht bekritiseerd, weerlegd en/of “gemoderniseerd”. Maar dat maakt de Voedselzandloper mijns inziens nog geen goed alternatief, hooguit ietsje beter. Wat dat betreft heb ik heel veel betere “dieetboeken” gelezen. Wat we in Nederland nodig hebben is een vernieuwd, innoverend, vooruitstrevend, nieuwsgierig en daadkrachtig Voedingscentrum. En niet een duffe instantie die niets anders doet dan belastinggeld incasseren en daarmee haar eigen, achterhaalde standpunten verdedigen. Individuen (auteurs, diëtisten, voedingsdeskundigen, finesscoaches, bloggers etc.), ikzelf ook, hebben allemaal hun eigen standpunten en opvattingen en iedereen heeft wel iets zinnigs te melden. Het Voedingscentrum zou eigenlijk als register moeten dienen voor alle nuttige informatie. In plaats daarvan is het een van de vele partijen met een eigen mening, maar dan in de unieke positie waarbij ze fors wordt betaald door de belastingbetalers. Deze instantie krijgt de financiële middelen aangereikt om grootse dingen te doen (meegaan met de moderne tijd, bewustwording creëren, ruimdenkendheid promoten, grenzen verleggen, nieuwe ideeën opperen), maar er gebeurt naar mijn mening nauwelijks iets noemenswaardigs met ons belastinggeld. Melk is nog steeds goed voor elk; boter is slecht, margarine is goed; aardappels-groente-vlees-maaltijdden. Oubollig, kneuterig en diep triest…

  3. Geachte heer/mevrouw, Is de schijf van 5 wel zo gezond? Deze schijf bevat een hele grote hoeveelheid zetmeel. En zetmeel bestaat uit glucose en snelle koolhydraten. Je kunt eventueel brood vervangen voor volkorenbrood (maar dat doet ook lang niet iedereen), daarnaast hou je aardappelen, rijst (kun je eventueel ook nog vervangen voor zilvervliesrijst) en pasta over. Wel allemaal zetmelen met ontzettend veel natuurlijke suikers (glucose en koolhydraten). Terwijl mensen veel minder zijn gaan bewegen. Dan kun je adviseren om meer te gaan bewegen, maar daar hebben de meeste mensen gezien hun beroep gewoon niet genoeg tijd voor en deze mensen kunnen ook niet allemaal massaal ontslag nemen. Dus kun je beter het menu aanpassen: zoals het zandloperdieet dat doet. Zetmeel vervangen voor vetten en groentes. Met name door noten, paddenstoelen en meer groenten. Je kunt dan ook beter meer onverzadigde vetten eten dan zetmeel. Daarom is het zandloperdieet beter aangepast op onze westerse cultuur dan de schijf van vijf. Men moet alleen nog switchen van gewoonten. Ik ben benieuwd wat uw mening is. Met vriendelijke groet, Niels

Plaats een reactie

Je reactie wordt voor publicatie gekeurd door de redactie en dient te voldoen aan de regels voor reacties.