Brandwond-behandeling – 20 tips bij het verzorgen van brandwonden

Als je huid gedurende een bepaalde tijd wordt blootgesteld aan extensieve hitte, bijvoorbeeld vuur, een hete kookplaat, kokendheet water of een verzengende pan, dan verbrandt je huid. Als je je huid hebt verbrand, dan blijft er doorgaans een brandwond en/of brandblaar achter. Brandschade van de huid kan enorm pijnlijk. Bovendien kunnen ernstige brandwonden blijvende schade & grove littekens achterlaten en zelfs leiden tot de dood. Daarom hierbij 5 tips om brandwonden te verzorgen en brandblaren te behandelen…

Symptomen van brandwonden

De ene brandwond of “brandwonde” is de andere niet. Brandwonden kunnen uiteenlopen van minuscule brandblaartjes tot grote open brandwonden. Iedere huidverbranding gaat gepaard met een aantal specifieke eigenschappen en kenmerken. De belangrijkste symptomen van verbrande huid zijn:

• Zwelling van  de huid
• Roodheid van de huid
• Pijn & pijnlijke huid
• Brandblaren (vochtophopingen op de huid)
• Open wonden
• Gevoel van hitte
• Functieverlies van verbrande lichaamsdelen
• Verhoging & koorts
• Malaise

Hoe hoger de temperatuur, des te dieper de brandwonde en des te ernstiger en heviger de symptomen.

Brandwonden onderverdeeld in 4 graden

Verbrande huid wordt naargelang de ernst (grootte, diepte & temperatuur) van de verbranding onderverdeeld in 4 graden. De classificaties van huidverbrandingen zijn als volgt:

• Eerstegraads brandwonden
• Tweedegraads verbrandingen
• Derdegraads huidverbranding
• Vierdegraads verbrande huid

Hieronder lees je het verschil tussen deze 4 gradaties van verbrande huid…

1. Eerstegraads brandwonden

Als de huid een eerstegraads verbranding oploopt, dan wordt de huid rood en pijnlijk. Er ontstaan echter geen blaren of verwoesting van huid. Een eerstegraads verbranding is niet gevaarlijk en trekt doorgaans binnen 24 uur weer weg. De bekendste vorm van eerstegraads huidverbranding is zonverbranding.

2. Tweedegraads verbranding

Bij tweedegraads brandwonden vormen zich brandblaren op de huid. Een brandblaar voelt – afhankelijk van de grootte en diepte – vrij schrijnend tot extreem pijnlijk. De genezing van 2^e-graads brandwonden duurt enkele dagen tot vijf weken. Wondgenezing is uitsluitend mogelijk als er voldoende haarwortels en zweetkliertjes in tact zijn gebleven.

3. Derdegraads huidverbranding

Bij een derdegraads huidverbranding wordt de volledige huid verwoest. Zodoende reageert het wondgebied niet langer op gevoelsprikkels; zelfs niet op pijnprikkels. De verbrande huid is oorspronkelijk witachtig van kleur en/of perkamentachtig qua structuur. Na loslating van de wondkorst verschijnt een vaalrood tot roze-achtige wond. In veruit de meeste gevallen zijn huidtransplantaties nodig.

4. Vierdegraads brandwonde

Een vierdegraads brandwonde wordt ook wel “verkoling” genoemd. De verbranding is dusdanig diep dat zelfs onderhuidse structuren zoals spieren en botten worden geschonden. Weefsel dat verloren gaat, kan niet worden hersteld; enkel vervangen middels plastisch-chirurgische weefseltransplantatie.

Overigens is niet alleen de graad van een brandwond belangrijk. Ook de locatie van de brandwond, de grootte van het verbrande huidoppervlak en de diepte waartoe de brandwond doordringt, zijn van groot belang voor de brandwondbehandeling en brandwondgenezing.

Brandwonden voorkomen & vermijden

Huidverbranding ontstaat in de meeste gevallen door onvoorziene omstandigheden. Toch ontstaan brandwonden in verrassend veel gevallen door onvoorzichtigheid of roekeloosheid. Deze brandwonden kunnen dan ook worden voorkomen met behulp van preventieve maatregelen. Hierbij een aantal tips om brandwonden te voorkomen…

1. Let op jonge kinderen in bad i.v.m. brandwonden voorkomen

Laat kinderen nooit alleen in bad achter. Jonge kinderen kunnen namelijk ongemerkt de heetwaterkraan opendraaien als je even niet kijkt. Een moderne, kindvriendelijke thermostaatkraan met slot of beveiligingsmechanisme is overigens een absolute aanrader.

2. Let op je kleding als je brandwonden wilt voorkomen

Natuurlijke stoffen zoals wol en katoen vatten minder snel vlam dan synthetische stoffen zoals polyester en viscose. De vlammen verspreiden zich bovendien razendsnel over synthetische stoffen. Tot slot gaan synthetische stoffen druppelen wanneer ze vlam vatten, en branden ze in de huid. Een eitje bakken in brandbare kleding zoals een ochtendjas van viscose is dan ook levensgevaarlijk!

3. Pas op met heet water om brandwonden te vermijden

Brandwonden door kokend water behoren tot de vaakst voorkomende huidverbrandingen. Kokend water dringt bovendien tot diep in de huid door. Let dus op met waterkokers, theepotten, koffiepotten en pannen water die aan de voorkant van een kookplaat worden geplaatst… Met name als er kinderen in huis zijn!

4. Pas op met licht-ontvlambare & brandgevaarlijke middelen

De meeste kinderen houden van experimenteren, ook als het aankomt op vuur. Houd aanstekers, lucifers en brandbare vloeistoffen en gassen (haarlak, spiritus e.a.) daarom altijd buiten bereik van jonge kinderen. Een kind met een bus haarlak en een doosje lucifers kan onvoorstelbare gevolgen hebben.

5. Veiligheid in de keuken ter voorkoming van brandwonden

Als je gas ruikt, zet dan direct deuren en ramen open. Laat kinderen nooit alleen in de keuken als er voedsel wordt bereid. Zorg dat je de stekker van een frituurpan veilig (hoog) weglegt. Ben ook voorzichtig met het wegleggen van hete pannen. En pas extra op met barbecues, gasbrandertjes, gourmetstellen en fonduebranders.

6. Veilig met vuurwerk om brandwonden te voorkomen

Vuurwerk mag slechts enkele dagen per jaar worden ontstoken, maar desalniettemin maakt vuurwerk jaarlijks relatief veel slachtoffers. Ben daarom voorzichtig met het afsteken van vuurwerk, vooral met jonge kinderen. Gebruik uitsluitend legaal vuurwerk en ontsteek vuurwerk bij voorkeur met een aansteeklont.

8. Vlam in de pan = blusdeken gebruiken

Als de vlam in de pan slaat, gebruik dan een blusdeken om het vuur te doven. Als het om een klein brandje gaat, kun je ook de deksel erop doen met een hittebestendige handschoen.  Gooi nooit water op vet of olie. Hiermee blus je de vlam niet, maar ontstaat een enorme steekvlam. Ga ook nooit lopen met een brandende pan!

9. Pas op met open haard ter voorkoming van brandwonden

Branden on woningen ontstaan vaak door een open haard of kaarsen. Als je een open haard gebruikt, laat deze dan regelmatig controleren en onderhouden. Maak een open haard en kaarsen bovendien altijd uit als je een ruimte verlaat of gaat slapen.

10. Rookmelders, brandblussers & blusdekens

Zorg dat je blusdekens en brandblussers op vaste plekken binnenshuis hebt staan. Zorg er bovendien voor dat je weet hoe je ze moet gebruiken. Het plaatsen van rookmelders kan brandwonden helpen voorkomen doordat ze je waarschuwen voor een uitbrekende brand. Vergeet niet je brandblussers regelmatig te testen en zo nodig de batterijen te vervangen.

Bij brandwonden geldt: voorkomen en vermijden is beter dan behandelen en verzorgen!

Brandwonden – Behandeling, verzorging & genezing

De meeste kleine, oppervlakkige brandwonden zijn ongevaarlijk en gaan vanzelf binnen 24 uur over. Grote, diepe brandwonden, dienen echter vakkundig te worden behandeld en verzorgd, zodat ze optimaal kunnen genezen. Derdegraads- en vierdegraads brandwonden (maar ook diepe tweedegraads huidverbrandingen) dienen sowieso te worden bekeken en behandeld door een arts.

1. Blusdeken gebruiken om brandende personen te doven

Als een persoon letterlijk in brand staat, doof het vuur dan door de zuurstof weg te nemen met een blusdeken. Pak een blusdeken bij de bestemde hoeken of lussen en houd de blusdeken opengeslagen tussen jezelf en de brand in. Pak de brandende persoon strak in met de blusdeken; begin bij het hoofd en de nek en eindig bij de voeten. Zorg er zo mogelijk voor dat de brandende persoon gaat liggen, want vlammen slaan altijd naar boven. Vuur doven is altijd de eerste stap ter behandeling van brandwonden.

2. Brandwonden-behandeling door afkoelen met water

Het allereerste wat je moet doen om brandwonden te behandelen is het afkoelen van de verbrande huid met water. Het water mag niet te koud zijn; 20 tot 25 graden Celsius is ideaal. Gebruik altijd stromend water als dat mogelijk is en gebruik ter aanvulling eventueel natte doeken. Gebruik in geval van nood een bad. Laat kleren in eerste instantie aan en doe ze zo mogelijk uit nadat ze doorweekt zijn. Laat kleren echter aan indien ze verkleefd zijn. Koel nooit langer dan 20 minuten i.v.m. onderkoeling. Kortom: eerst water, de rest komt later…

3. Schakel de eerste hulp in voor brandwonden-behandeling

In situaties die mogelijk levensbedreigend zijn – als iedere seconde telt – dient direct de eerste hulp oftewel spoedeisende hulp te worden gebeld via telefoonnummer 112. Dit geldt ook voor (de behandeling van) alarmerende brandwonden! Na enkele vragen wordt je doorverbonden met een verpleegkundige die zal bepalen of er een ambulance nodig is. Hij/zij zal je ook vertellen wat je moet of kunt doen totdat de eventuele ambulance arriveert.

4. Leg na het afkoelen met water een kompres of verband aan

Leg na het afkoelen van de brandwonden met water een wondverband aan om infectie van de brandwonden te voorkomen. Een medisch kompres met steriele gaasjes en verband verdient de voorkeur, maar schone doeken zijn beter dan niks. Het aanleggen van wondverbanden helpt om brandwonden efficiënt te behandelen & verzorgen.

5. Brandwondenzalf gebruiken om brandwonden te verzorgen

Bij eerste- en tweedegraads brandwonden kan brandwondenzalf worden gebruikt. Gebruik ter behandeling van brandwonden allereerst Iso-Betadine® Dermicum om de brandwond te ontsmetten. Gebruik vervolgens steriele gaasdeppers om de brandwond verder te ontsmetten. Breng op eerstegraads brandwonden bij voorkeur Flamigel® brandwondenzalf aan en op tweedegraads brandwonden Flammazine®, Flaminal® of Itamol® brandwondenzalf. Gebruik Jelonet® vet-verband of een vaseline-verband om verkleving te vermijden.

6. Schakel bij twijfels m.b.t. brandwond-behandeling een arts in

In veruit de meeste gevallen brengt huidverbranding vooral pijn en schrik teweeg. Bij een eerstegraads verbranding of oppervlakkige tweedegraads brandwond is bezoek aan een huisarts dan ook niet per se nodig. Bij grotere, diepere of afwijkende brandwonden dient echter zo snel mogelijk een arts of verpleegkundige te worden ingeschakeld om brandwonden te behandelen. Ook als een oppervlakkige brandwond geïnfecteerd raakt, kan professioneel-medische brandwonden-behandeling wenselijk zijn. Schakel bij twijfel of onkunde altijd een arts in!

7. Schakel altijd een arts in als de aard & ernst niet duidelijk zijn

Als je twijfelt over de aard en ernst van een brandwond, laat dan voor de zekerheid een expert naar de verbrande huid kijken. Zo kan een brandwond die geen pijn doet, een ernstige derdegraads brandwond zijn. Doordat de zenuwen zijn afgestorven worden er echter geen pijnprikkels meer waargenomen. Kortom: neem altijd het zekere voor het onzekere als het aankomt op brandwond-behandeling.

8. Behandeling van brandwonden in Brandwondencentrum

Nederland kent 3 gespecialiseerde brandwondencentra ter behandeling van ernstige brandwonden. Slachtoffers met brandwonden worden sowieso opgenomen in een brandwondencentrum als er sprake is van:

• 4^e-graads brandwonden (nagenoeg altijd)
• 3^e-graads brandwonden op 10% van huidoppervlak
• 2^e-graads brandwonden op 25% van huidoppervlak

Opname in een brandwondencentrum dient ter behandeling, genezing & verzorging van brandwonden… Daarnaast ter voorkoming van blijvende littekens. Ook acute hulp, psychische ondersteuning, revalidatie en nazorg staan centraal.

9. Littekens door brandwonden voorkomen & behandelen

Pijn door brandwonden kan onbeschrijflijk zijn, maar is gelukkig van voorbijgaande aard. De littekens die achterblijven als gevolg van brandwonden zijn echter (deels) blijvend. Van oudsher worden de volgende behandelingsmethoden gebruikt ter verzorging en voorkoming van littekens bij brandwonden:

• Littekencrème & littekenzalf (Arnica®, ScarFade®, Mederma®, Avensson®, Dermatix®, Biodermal® etc.)
• Drukverband & drukpak
• Litteken-pleisters & siliconengel
• Hyperpigmentatie & hypopigmentatie
• Laserbehandeling met CO2-laser (littekens weg laseren)
• Dermabrasie c.q. dermabraseren (littekens weg slijpen)

Deze methodes ter behandeling van brandwond-littekens leveren meestal beperkte resultaten op of uitsluitend bij intensieve en langdurige behandeling.

10. Dermatografie om brandwond-littekens te behandelen

Dermatografie zou – met name volgens privéklinieken – de meest effectieve methode van dit moment zijn om brandwond-littekens te behandelen. Wetenschappelijk bewijs voor deze claim hebben we echter (nog) niet kunnen vinden. Bij dermatografie wordt gebruikgemaakt van permanente tatoeëring van de verbrande huid. Hierdoor zouden littekens minder zichtbaar worden. Vaak vindt er voor- en nabehandeling plaats met triamcinolon (Kenacort A) en/of gespecialiseerde Edula® littekenzalf.

Tot slot

Als het aankomt op brandwonden en brandblaren is voorkomen natuurlijk beter dan genezen. Als je mensen met brandwonden vakkundig wilt kunnen bijstaan en helpen, overweeg dan een EHBO-cursus. Kijk voor meer informatie over brandwonden & huidverbranding op de website van de Nederlandse Brandwonden Stichting.

Heb jij vragen, opmerkingen of aanvullende tips m.b.t. het behandelen & verzorgen van brandwonden? Laat dan hieronder je reactie achter!