Medische scans: echo, röntgen, MRI, CT & PET

De afdeling ‘radiologie’ in een ziekenhuis houdt zich bezig met het opzoeken van de plaats en aard van ziektes, letsels en aandoeningen. Met behulp van stralen of golven wordt het lichaam doorgemeten. Van de beelden die ontstaan kunnen foto’s of filmpjes worden samengesteld. De bekendste medische scans zijn als volgt:

• Röntgenfoto (“X-straling”)
• MRI (magnetische velden)
• Echografie (geluidsgolven)
• CT-scan oftewel CAT-scan
• PET-scan (m.b.v. radioactieve vloeistof)

Hieronder bespreken we in het kort röntgenonderzoek, MRI-scans, echo’s, CT-scans en PET-scans…

Medische scans

Als een behandelend arts of specialist niet met zekerheid kan zeggen wat je mankeert, moet je veelal een “foto” laten maken. Hiervoor wordt je doorverwezen naar de afdeling radiologie in het ziekenhuis.

Een radioloog is gespecialiseerd in onderzoeken en diagnoses met behulp van geavanceerde apparaten die golven en stralen uitzenden. De radioloog kan zodoende een kijkje binnenin je lichaam nemen, zonder een gat te hoeven maken. Een medische scan voorkomt zodoende dat je een risicovolle operatie ondergaat die achteraf onnodig blijkt te zijn.

Weetje: Een radioloog kan vaststellen of een lichaamsdeel of orgaan ziek of gezond is, zonder operatieve ingreep. In sommige gevallen voert een radioloog ook medische ingrepen uit, zoals het dotteren van bloedvaten. Dit wordt ook wel “interventie-radiologie” genoemd.

1. Echo

Bij een “echo” oftewel echografie oftewel echoscopie wordt gebruikgemaakt van geluid met een extreem hoge frequentie. Deze geluidsgolven worden ook wel ultrasone trillingen of “ultrageluid” genoemd. De geluidsgolven worden door het lichaam heen gezonden en weerkaatst (“echo”). Wat je op de uiteindelijke foto of film terugziet is dus de weerkaatsing van geluid tegen je interne organen en weefsels. Een echo is met name geschikt voor:

• Bepaalde bloedvaten
• Organen in de buikholte
• Ongeboren baby’s (zwangerschaps-echo’s)

Het grote nadeel van een echo is dat ultrageluid maar moeilijk door botten heen dringt. Zodoende is een echo niet geschikt om weefsels en organen in beeld te brengen die zich tussen benige structuren bevinden. Bij een echo wordt er een gel op je huid gesmeerd en met een echoscoop op je lichaam gedrukt en bewogen. Een echo duurt ongeveer een halfuur.

Weetje: De populairste toepassingsmogelijkheid van echo’s is het in beeld brengen en controleren van ongeboren baby’s binnenin de baarmoeder. Men onderscheidt medische zwangerschapsecho’s en zogenaamde “pret-echo’s”.

2. Röntgenfoto

Röntgenstraling is elektromagnetische straling met een grotere energie dan zichtbaar licht. Met een röntgenapparaat kunnen foto’s worden gemaakt van botten en organen binnenin je lichaam. Röntgen is met name geschikt voor de “hardere” en “dichtere” structuren zoals botten, kraakbeen en tumoren; anders is er onvoldoende contrast. Röntgenonderzoek wordt met name toegepast bij het vaststellen of uitsluiten van:

• Botbreuken (fracturen)
• Kanker: kwaadaardige tumoren opsporen
• Stenen in het lichaam (nierstenen, galstenen e.a.)
• Aandoening van de longen (longvliesontsteking e.a.)
• Hartfalen & ernstige hartritmestoornissen
• Verstopping van de darmen
• Tandproblemen (tandpijn, gaatjes, ontstekingen e.a.)

Röntgenstraling behoort tot de ioniserende stralingen. Dat betekent dat röntgenstralen chemische reacties kunnen veroorzaken in je lichaam. In hoge concentraties kan röntgenstraling kanker, vergroeiingen en misvormingen teweegbrengen. Daarom mag je nooit meer dan enkele röntgenfoto’s per jaar laten maken als daar geen expliciete medische noodzaak toe is. Het maken van een röntgenfoto duurt meestal zo’n kwartiertje, mits de röntgenopname in één keer lukt.

Weetje: Op vliegvelden wordt röntgenstraling o.a. gebruikt om bagage te controleren op verdachte en gevaarlijke voorwerpen.

3. CT-scan

CT staat voor Computer Tomografie. Tomografie houdt in dat er een platte afbeelding wordt gemaakt die een dwarsdoorsnede weergeeft van een driedimensionaal object; meestal een lichaamsdeel. Een CT-scan oftewel CAT-scan is eigenlijk een uitgebreid röntgenonderzoek. Bij een CT wordt namelijk gebruik gemaakt van ironiserende röntgenstraling. CT-scans worden vooral ingezet voor:

• Botten (met name botbreuken)
• Hersenen & longen
• Buikholte (lever, nieren, darmen, baarmoeder, eierstokken, prostaat, lymfeklieren e.a.)
• Slagaders & bloedvaten

Je gaat op een bankje liggen, waarna er langzaamaan een ring als een hoepel om je lichaam heen schuift en je doormeet. Het resultaat is een flinke hoeveelheid digitale röntgenfoto’s; ieder plaatje is een dwarsdoorsnede van je lijf. De dwarsdoorsnedes worden door een computer samengevoegd tot een “bewegende” 3D-animatie.

Weetje: Het belangrijkste voordeel van CT-techniek is dat er een uitstekende visualisering ontstaat van bepaalde afwijkingen. Het nadeel van CT-scans is dat ze 200 keer de straling opleveren van een röntgenfoto.

4. MRI-scan

MRI staat voor ‘Magnetic Resonance Imaging’, en deze medische scan is dan ook gebaseerd op elektromagnetische velden. Met een MRI-scan kunnen opnames worden gemaakt van zowel harde als zachte structuren in het lichaam. Een MRI-scan is zodoende ook geschikt voor zachte, weke weefsels en organen met een lagere “dichtheid”. Denk maar eens aan:

• Hersenen (hoofdletsel, MS, epilepsie, hersentumor, beroerte, dementie e.a.)
• Zenuwstelsel
• Hart & bloedvaten (hartinfarct, hartklepdisfunctie, vernauwde bloedvaten e.a.)
• Overige vitale organen: maag, darmen, lever, nieren e.a.
• Hormoonklieren: alvleesklier, schildklier, bijnieren e.a.
• Weke delen van gewrichten (spieren, pezen, banden, ligamenten etc.)

Je ligt op een smal bed dat langzaam door een elektromagnetische buis ofwel tunnel schuift. Omdat een MRI-scanner met magnetische straling werkt, mag je geen kleding dragen met metalen ritsen, gespen of knopen en ook geen metalen sieraden of accessoires. Als je metalen voorwerpen in je lichaam hebt, mag je sowieso geen MRI ondergaan. Een MRI-scan duurt doorgaans 30 tot 45 minuten

Weetje: Er verschijnen steeds meer commerciële bedrijven op de markt die “Full Body Scans” ofwel “Total Body Scans” aanbieden. Dit soort MRI-onderzoeken berust veelal op bangmakerij; bovendien zijn er zelden medische specialisten bij deze bedrijven betrokken.

5. PET-scan

PET staat voor Positron Emissie Tomografie. Een PET-scan betreft een beeldvormende techniek die gebruikmaakt van radioactieve stoffen (radionucliden). De bedoeling is dat de radioactieve stoffen zich verzamelen op een specifieke plaats in het lichaam, bijvoorbeeld een tumor. Met een PET-scan kan zodoende de exacte locatie van bijvoorbeeld een tumor of hersenbeschadiging worden vastgesteld.

Een PET-scan wordt doorgaans gecombineerd met een röntgen-CT-scan (zie: 3.). Dit soort combinatietechnieken heeft allerlei benamingen, waaronder TOMO, HI-ART, PET-CT, SPECT en IMRT. De aanvullende CT-scan zorgt ervoor dat men weet waar de tumor of beschadiging zich bevindt ten opzichte van omliggende weefsels en organen. Een bijkomend voordeel van deze combinatiescans is dat patiënten nog maar één scan hoeven te ondergaan.

Weetje: PET-scans worden vooral ingezet om te bepalen waar een kankerpatiënt precies bestraald dient te worden. Zodoende worden de kwaadaardige tumoren vernietigd en de gezonde weefsels zoveel mogelijk gespaard.

Waarom verschillende medische scans!?

Wat alle medische scans gemeen hebben is dat ze afwijkingen binnenin je lichaam in kaart kunnen brengen, zonder dat daarvoor in je lijf moet worden gesneden. Maar waarom zijn er verschillende soorten scans?

Zoals je hierboven al kon lezen, heeft vrijwel iedere scan unieke eigenschappen. Iedere scan kan weer andere organen en weefsels in kaart brengen. Dit is o.a. afhankelijk van dichtheid, hardheid, structuur, textuur en diepte van de organen en weefsels. Ook houdt men rekening met eventuele risico’s en bijwerkingen van iedere scanmethode. Zo vullen CT en MRI elkaar aan; ze kunnen elkaar niet volledig vervangen.

Geld

Ook geld speelt een rol bij de selectie van een scanmethode. Medische scans worden namelijk steeds geavanceerder… Met de meest geavanceerde scanmethodes kan men afwijkingen van één tot enkele millimeters ontdekken. Het bijkomstige nadeel van deze technische vooruitgang is dat medische scans steeds kostbaarder worden.

Hoewel een MRI in veel gevallen scherper en bruikbaarder is dan andere medische scans, worden er –om financiële redenen– veel meer echo’s en röntgenfoto’s dan MRI-scans gemaakt. De benodigde apparatuur voor een MRI is namelijk beduidend duurder in de aanschaf, en hetzelfde geldt voor de bijbehorende attributen en grondstoffen. De duurste medische scans worden uitsluitend gebruikt in geval van ernstige en risicovolle indicaties.

Tot slot

Om een diagnose te kunnen stellen, heeft een behandelend arts of specialist vaak informatie nodig over inwendige zaken die niet van buitenaf te zien zijn. Een radioloog maakt dan een scan van je inwendige weefsels en organen. Je medische situatie wordt vervolgens beoordeeld aan de hand van ontstane afbeeldingen en/of filmpjes.

Heb jij vragen en/of opmerkingen over echo’s, MRI-scans, CT-scans, röntgenonderzoek of PET-scans? Laat hieronder een reactie achter!