De schildklier is een kliertje in je keel dat hormonen produceert en uitscheidt in je bloed. Via de bloedcirculatie komen schildklierhormonen bij de cellen van je organen en weefsels terecht. De twee belangrijkste hormonen die door de schildklier worden geproduceerd zijn:
- T4: thyroxine
- T3: trijoodthyronine
Als je schildklier te weinig T3 en T4 aanmaakt, dan spreekt men ook wel van een trage schildklier, traag werkende schildklier oftewel hypothyreoïdie. In dit artikel lees je alles over een vertraagde schildklierwerking…
Synoniemen van hypothyreoïdie
Een te trage schildklier staat bekend onder allerlei benamingen. De bekendste hiervan zijn als volgt:
- Hypothyroïdie / hypothyreoidie
- Schildklier-deficiëntie
- (Te) trage / langzame schildklier
- Slecht werkende thyroïd
- Onderactieve / inactieve schildklier
- (Te) langzaam / traag werkende schildklier
- Langzame of lage schildklierwerking
- Vertraagde c.q. luie thyroïd
- (Te) trage werking van schildklier
- Laag schildklierhormoon
- Schildklier-“hypo” of hypofunctie
Als je schildklierwerking ontoereikend is, dan worden er onvoldoende schildklierhormonen aangemaakt en is het niveau in je bloed dus te laag.
Trage schildklier = weinig schildklierhormonen
Schildklierhormonen bekleden – direct of indirect – een cruciale functie binnen vrijwel alle cellen, weefsels & organen. Hart, spieren, hersenen, maagdarmstelsel, huid en ga zo maar door. Zodoende zijn schildklierhormonen medeverantwoordelijk voor:
- Metabolisme (stofwisseling)
- Zenuwstelsel (lichaamsaansturing)
- Fysieke groei & herstel
- Hartritme & hartslagfrequentie
- Vocht– & vethuishouding
- Werking van spieren & gewrichten
- Denkproces & gevoelsbeleving
- Digestie (spijsvertering)
- Lichaamstemperatuur
Zonder schildklierhormonen kun je niet leven. Een klein tekort aan schildklierhormonen veroorzaakt zelfs al gezondheidsklachten.
Symptomen van een trage schildklier
Een te langzame schildklier brengt allerlei symptomen en klachten teweeg die in het begin mild zijn en steeds erger worden. Een tekort aan schildklierhormonen vertraagt namelijk de meest uiteenlopende lichamelijke processen. Deze vertraging uit zich op zijn beurt in de volgende hypothyreotische verschijnselen:
- Buitengewoon vermoeid & lusteloos
- Duizelig & licht in het hoofd
- Lage lichaamstemperatuur (35 – 36,6 °C)
- Lethargisch: lang uitslapen & overdag slaperig
- Opgezwollen schildklier (struma)
- Menstruatieklachten
- Extreem kouwelijk (rillingen & verkleumen)
- Apathisch: niet vooruit te branden
- Koude handen & voeten + tintelingen in ledematen
- Haaruitval + droge, glansloze & breekbare haren
- Veel vocht vasthouden (oedeem)
- “Pafferig” gezicht (myxoedeem)
- Uitpuilende ogen & hangende oogleden
- Nagels zijn zwak, bros & geribbeld
- (Verergering van) oogklachten
- Huid is droog, gekloofd, schilferig & vlekkerig
- Vitiligo (pigmentverlies van de huid)
- Geheugen– & concentratieproblemen
- Maagklachten & darmverstopping
- Groeiachterstand bij kinderen
- Lage bloeddruk
- Hartritmeverstoring (palpitaties, extrasystolen e.a.)
- Trage hartslag (bradycardie)
- Spierpijn & spierkramp (chronisch)
- Sterk verminderde eetlust
- Emotioneel instabiel & melancholisch
- Depressie & burn-out
- Onverklaarbare gewichtstoename
Bovenstaande symptomen van hypothyreoïdie hoeven zich overigens lang niet altijd of allemaal (tegelijkertijd) voor te doen.
Vormen van hypothyreoïdie
Er zijn verschillende vormen van hypothyreoïdie. We onderscheiden de volgende verschijningsvormen van een te traag werkende schildklier:
1. Subklinische hypothyreoïdie
Bij subklinische hypothyreoïdie werkt de schildklier te traag, maar treden (nog) geen waarneembare klachten op. De trage schildklier kan subklinisch blijven, maar ook een voorloper zijn van de klinische variant. Zolang hypothyreoïdie subklinisch blijft, hoeft het tekort aan schildklierhormonen niet kunstmatig te worden aangevuld.
2. Klinische hypothyreoïdie
Bij klinische hypothyreoïdie is er wél sprake van merkbare en/of meetbare klachten. Behandeling van de vertraagde schildklier is dan ook noodzakelijk om het hormoonpeil op te hogen. Klinische hypothyreoïdie kan een primaire, secundaire of tertiaire oorzaak hebben…
3. Primaire hypothyreoïdie
Bij primaire oftewel centrale hypothyreoïdie kan de schildklier niet genoeg schildklierhormonen aanmaken, waardoor klachten optreden. Primair houdt in dat de oorzaak te vinden is in de schildklier. De schildklier zélf is dus verantwoordelijk voor de ontoereikende hormoonafgifte.
4. Secundaire hypothyreoïdie
Het hersenaanhangsel (hypofyse) produceert TSH, een hormoon dat de schildklier stimuleert en zodoende de hormoonafgifte van de schildklier reguleert. Bij secundaire hypothyreoïdie maakt de schildklier te weinig hormonen aan vanwege een verstoorde hypofyse. Hierdoor treden klinische klachten op.
5. Tertiaire hypothyreoïdie
De tussenhersenen (thalamus & hypothalamus) reguleren de TSH-afgifte door de hypofyse. In zeldzame gevallen maakt de schildklier te weinig schildklierhormonen aan door een defect van de hypothalamus. In dat geval spreekt men van tertiaire hypothyroïdie.
6. Congenitale hypothyreoïdie
Congenitale hypothyreoïdie (CHT) betreft een aangeboren tekort aan schildklierhormonen dat je dus met je geboorte meekrijgt. Het tekort ontstaat door een niet-ontwikkelde of onderontwikkelde schildklier. De baby wordt dus geboren zonder – of met een inferieure – schildklier. Congenitale hypothyroïdie is altijd primair & klinisch.
7. Endemische hypothyreoïdie
Endemische “hypo” betreft een vertraagde schildklier door een tekort aan het spoorelement jodium. Jodium is een cruciaal bestanddeel van schildklierhormonen, dus zonder jodium ontstaat automatisch een verlaagde hormoon-afgifte door de schildklier.
8. Iatrogeen geïnduceerde hypothyreoïdie
‘Iatrogeen geïnduceerd’ houdt in dat iets wordt veroorzaakt door medicatie. In dit geval wordt de traag werkende schildklier dus veroorzaakt door medicijnen. Iatrogene hypothyreoïdie is meestal lithium-geïnduceerd… Of ontstaat door een overdosering van thyrostatica (schildklierremmers).
Een trage schildklier wordt vastgesteld middels bloedonderzoek. Men meet de schildklierhormonen, TSH-waarde en antistoffen in het bloed.
Oorzaken van een te trage schildklier
Hypothyreoïdie kan ontstaan door allerlei aandoeningen, afwijkingen, geneesmiddelen & nutriële tekorten. De bekendste oorzaken van een vertraagde schildklier zijn als volgt:
- Schildklierontsteking (thyreoïditis)
- Ziekte van Hashimoto (auto-immuunziekte)
- Gebrek aan bepaalde voedingsstoffen (jodium e.a.)
- Ziekte van Graves (vergevorderd stadium)
- “Goedaardig” gezwel in schildklier (nodus, cyste e.a.)
- Behandeling met radioactief jodium (RAJ)
- Geboorteafwijking (congenitaal)
- Volledige of gedeeltelijke schildklierverwijdering
- Schildklierkanker (maligne tumor)
- Radioactieve bestraling van het halsgebied
- Bijnieruitputting
Ook een ongezonde leefstijl kan de schildklierwerking (direct of indirect) verslechteren. Hierbij valt te denken aan onvoldoende en/of onregelmatig slapen, ontoereikende slaapkwaliteit, overmatige mentale stress, eenzijdig en ongezond eten en onvoldoende lichamelijke activiteit.
De behandeling van een langzame schildklier of tekort aan schildklierhormonen is sterk afhankelijk van de achterliggende oorzaak.
Behandeling van een langzame schildklier
Als een trage schildklier hypothyreotische klachten veroorzaakt, dan is behandeling vereist. Het behandelen van een traag werkende schildklier kan op drie manieren geschieden, namelijk:
1. Extra jodium tegen langzame schildklier
Als een langzaam werkende schildklier door een gebrek aan jodium wordt veroorzaakt, dan kan het volstaan om de jodium-intake te verhogen. Een ernstig jodiumtekort komt in Nederland overigens weinig voor.
2. Schildklierhormonen slikken
In veruit de meeste gevallen van een traag werkende schildklier moeten tabletten met synthetische schildklierhormonen oftewel thyromimetica worden ingenomen. Meestal wordt synthetisch T4 (levothyroxine) toegediend. Dit middel wordt verkocht als Thyrax®, Euthyrox® en Eltroxin®.
In sommige gevallen wordt synthetisch T3 (liothyronine) voorgeschreven. Dit middel is verkrijgbaar als: Cynomel®, Cytomel® & Thybon®. Hoe trager de schildklier, des te meer hormonen er dienen te worden geslikt. Bij de afwezigheid van een schildklier moet de volledige hormoonproductie worden opgevangen met kunstmatige schildklierhormonen.
3. Operatie bij trage schildklier
Als de schildklierwerking wordt tegengewerkt door een “goedaardige” cyste of nodule, dan kan een schildklieroperatie noodzakelijk zijn. In bepaalde gevallen kan ervoor worden gekozen om het gezwel te laten zitten en tot behandeling met schildklierhormonen over te gaan om de traag werkende schildklier te ondersteunen.
Bij een achterliggende oorzaak zoals een ontsteking, gezwel of hypofyse-afwijking dient natuurlijk (ook) de aanstichter te worden behandeld.
Tot slot
Een trage schildklier moet in veruit de meeste gevallen levenslang worden ondersteund met kunstmatige schildklierhormonen. Klinische hypothyreoïdie is dan ook ingrijpend, maar hoeft –met de juiste medicatie– geen klachten meer te geven.
Heb jij een traag werkende schildklier? Deel jouw ervaringen, vragen, opmerkingen en verhalen m.b.t. een te langzame schildklier hieronder…
