Biologisch eten is enorm in opkomst… De beweegredenen om ecologisch eten zijn veelal als volgt: natuurlijker, gezonder en duurzamer. Geen synthetische hulpstoffen; geen antibiotica; geen chemische gewasbeschermingsmiddelen; geen genetische modificatie. En dus beter voor de lichamelijke gezondheid en mentale gesteldheid. Toch gaat dit verhaal lang niet altijd op voor een ecologisch of biologisch bordje eten. Biologische voeding mag namelijk veel meer bewerkingen ondergaan dan veel mensen weten. Bovendien veranderen de regels voor ecologische tuinbouw en biologische veeteelt van tijd tot tijd.
Sowieso zijn er verschillende vormen van “puur natuur” eten, waaronder biologisch, ecologisch, organisch en biodynamisch. En de ene vorm is beduidend ingrijpender en heilzamer dan de andere…
Beweegredenen biologisch eten
Biologisch eten wordt door velen gezonder beschouwd dan “normaal” eten. Maar naast humane gezondheid zijn er nog een aantal aspecten die meespelen bij “eerlijke” en “puur natuur” manieren van eten. Hierbij valt te denken aan o.a. duurzaamheid, afstand en seizoen:
A. Duurzaamheid
Men denkt bij biologische landbouw en veeteelt aan de toekomst en houdt rekening met volgende generaties. Hoe zullen onze achterachterachterkleinkinderen leven als wij op de huidige voet verdergaan? Zullen zij nog schone lucht inademen, verse producten eten en van ongerepte natuur genieten? Of zien zij door de smog het bos niet meer en eten ze 6 kippenpoten van één en dezelfde genetisch gemanipuleerde plofkip?
Eerlijk voedsel wordt duurzaam geproduceerd met respect voor mens, dier en milieu. De productie en consumptie van voedingsmiddelen moet dus zo min mogelijk bodemvervuiling, (grond)watervervuiling, luchtvervuiling, boskap, bio-industrie, overbevissing en huisvuilproductie met zich meebrengen. Eerlijkheid duurt het langst…
B. Afstand & seizoen
Daarnaast geldt: van hoe verder een voedingsmiddel komt, des te meer milieuvervuiling er doorgaans mee gemoeid gaat. Over het algemeen is het dan ook verantwoorder om lokale producten te eten. Met biologisch vlees van de lokale slager, biologische groenten van de lokale groenteboer en biologisch brood van de lokale bakker kom je doorgaans al een heel eind. En dus zo min mogelijk Egyptische groenten en Aziatische kweekvis. Ook het seizoen speelt hierbij een rol: eet groenten die bij het Nederlandse jaargetijde horen! Let wel: in bepaalde gevallen gaat de afstand- & vervoersregel niet op (lees hieronder over mythes)…
Het natuurlijke en gezonde aspect blijft toch wel het belangrijkst voor de meeste mensen die “puur natuur” willen eten. Hieronder kun je lezen over de verschillen tussen biologisch, ecologisch, organisch en biodynamisch…
1. Biologisch
De biologische landbouw is erop gericht de gezondheid van mens en milieu te ondersteunen en in stand te houden. Dus: geen kunstmest, geen chemische bestrijdingsmiddelen, geen genetische modificatie en geen synthetisch hulpstoffen/E-nummers. Vee wordt op een diervriendelijke manier gehouden en krijgt overwegend (> 80%) biologisch voer. Met antibiotica en hormonale medicatie wordt verantwoord omgesprongen, dus geen preventieve inentingen van vee.
2. Organisch
Organisch staat synoniem aan biologisch. Er wordt getracht zo min mogelijk milieubelastende middelen en methodes toe te passen; het bodemleven staat hierbij centraal. Alles draait om duurzaamheid, bodemvruchtbaarheid, opbrengst op de lange termijn (jaar na jaar), omschakelingsperiodes, bodemherstelperiodes en synergie met het bodemleven.
Binnen de reguliere landbouw wordt het bodemleven enorm verstoord en vaak zelfs vernietigd door kunstmest, drijfmest en pesticiden. Binnen de organische landbouw wordt het ‘organische stofgehalte’ van de bodem (“humus”) juist opgedreven, vandaar de term ‘organisch’. (bron)
De term ‘organisch’ of ‘bio-organisch’ is overigens afgeleid van ‘organic’, de Engelse vertaling voor biologisch.
3. Ecologisch
De ecologische landbouw kent dezelfde werkwijze als de biologische landbouw: men voorkomt de (onnodige) belasting van mens, dier en milieu. Wat ecologisch is, is altijd biologisch, maar het omgekeerde is niet per definitie het geval. Er is namelijk een nuanceverschil tussen biologisch en ecologisch…
biologisch besteedt vooral aandacht aan menselijke gezondheid, dierlijk welzijn en duurzaamheid wat betreft milieu. Ecologisch houdt daarnaast uiterst consequent rekening met het volledige ecosysteem en vermijdt alles wat dit systeem kan schaden. Ecologisch eten is dus bevorderlijk voor het volledige ecosysteem: mens, dier, milieu, bodem, water en lucht. De planeet als geheel staat voorop.
Wordt voor de ontginning van een biologisch product een ecosysteem in de war geschopt, dan hoort het dus niet thuis in een ecologisch teeltsysteem. Desalniettemin wordt ecologisch door velen als synoniem aan biologisch en organisch beschouwd.
4. Biodynamisch
Biodynamische oftewel biologisch-dynamische (BD) landbouw gaat nog enkele flinke stappen verder dan biologisch en ecologisch. Bodemvruchtbaarheid en groeiversterking staan centraal. Dit uit zich o.a. in planmatige vruchtwisseling, organische bemesting, gebruik van kiezel- & kruidenpreparaten en inzet van zaaikalenders. Biodynamische boeren houden daarnaast rekening met het karakter van individuele dieren. Bovendien behouden kippen hun snavels en koeien hun horens. Tot slot gelden hoge normen voor voeding en huisvesting van vee. Bij de “biodynamische” teelt komt zelfs een stukje spiritualiteit en astrologie om de hoek kijken. (bron)
Overige bio-vormen
Naast bovengenoemde vier variaties op biologische landbouw (en veeteelt) bestaan er nog een aantal kleinere stromingen, waaronder de Japanse ‘Nature Farming’ en ‘Fukuoka Landbouw’, de Australische ‘Permacultuur’, de Britse ‘Forest Agriculture’, de ‘Synergetische Landbouw’ uit de VS en de Russische ‘Anastasia Landbouw’. Al deze bio-achtige varianten baseren zich op ecologische principes, gaan hand in hand met de natuur en wijzen de chemisch-industriële aanpak af. Alleen ‘Biologische Landbouw’ is echter vastgelegd in internationale wet- en regelgeving.
Mythes m.b.t. ecologisch eten
Helaas is de “standaard” norm voor biologisch eten lang niet zo bevorderlijk als veel mensen denken. Natuurlijk is het zo dat biologisch vlees veel diervriendelijker is dan gewoon vlees en biologische landbouw duurzamer is dan gewone landbouw. Toch zijn er ook volop mythes m.b.t. biologisch voedsel…
1. Niet per se onbespoten
Zo wordt biologisch voedsel gewoon bespoten en biologisch betekent dus niet per definitie ‘vrij van beschermings- en bestrijdingsmiddelen’. De richtlijnen voor het EKO-keurmerk staan namelijk een groot aantal pesticiden toe, en er zit dus gewoon gif op biologisch eten. De middelen die worden gebruikt zijn dan wel niet chemisch, maar dat maakt ze niet ongevaarlijk(er). De wetenschappelijke consensus is zelfs dat biologisch voedsel niet veiliger of onveiliger is dan regulier voedsel.
Weetje: 2% van al het voedsel in Nederland is biologisch.
2. Niet per se gezonder
Conventionele groenten bevatten meer nitraten en biologische groenten meer fosfor, maar dat veroorzaakt geen grote verschillen voor wat betreft de voedselkwaliteit. Ook in vlees en zuivel worden geen noemenswaardige verschillen gemeten. Al met al is biologisch voedsel genetisch gezien gelijk aan regulier voedsel. Hoogleraar voedingsleer Martijn Katan stelt dat er hooguit kleine, irrelevante verschillen kunnen zijn: ‘Het gaat er voor de voorziening van voedingsstoffen meer om wat je eet dan hoe het verbouwd is.’
Dat er op moleculair niveau minder (directe) verschillen te zien zijn dan velen denken of hopen, sluit overigens niet uit dat er op de langere termijn heel veel voordelen zouden kunnen kleven aan biologisch eten!
3. Niet per se duurzamer
De vervoerskilometers van voedsel zijn vrijwel verwaarloosbaar. Zo vergt de kweek van 500 gram sla met een energetische waarde van 70 kilocalorieën maar liefst 5.000 kilocalorieën. Om deze krop sla vervolgens per vrachtwagen 2.500 kilometer te vervoeren kost slechts 175 kilocalorieën. Dat komt omdat kroppen sla met duizenden tegelijk in een vrachtwagen gaan.
Veruit de meeste energie wordt verbruikt door consumenten bij het halen, bereiden en bewaren van het voedsel (koelkast, auto, fornuis etc.). Sperziebonen die per vliegtuig worden ingevlogen uit Kenia kunnen zelfs minder milieubelastend zijn dan die uit je eigen moestuin. Je hoeft maar een keer een zak kunstmest te gaan halen met de auto…
Grote boerenbedrijven gaan bovendien beduidend efficiënter om met mest, water en andere grondstoffen dan wij dat thuis kunnen.
4. Niet per se ontlastend voor het milieu
Biologisch vee mag gelukkiger zijn, het produceert ook méér klimaatgassen. Zo stoten biologische koeien per liter melk minder CO2 uit, maar ze produceren door hun dieet veel meer methaan- en lachgas. En deze gassen zijn extra schadelijk voor het milieu.
Let op: Met ‘biologisch voedsel’ wordt verwezen naar producten die voldoen aan de wettelijke richtlijnen, zoals die van het EKO-keurmerk, de officiële Europese standaard.
De opkomst van diervriendelijke + biologische voeding
Twee jaar geleden ontwikkelde de Dierenbescherming het Beter Leven-kenmerk, een speciaal kenmerk om diervriendelijke producten te ondersteunen. Zodoende werd de consument in staat gesteld om een nog bewustere keuze te maken qua voeding als het gaat om dierenwelzijn. Het biologisch vlees van Super de Boer krijgt vanaf 7 maart 2009 het kenmerk ‘Beter Leven’. Volwaard-kip, Jumbo’s Bewust-varkensvlees en ‘Hart voor Smaak’ kip- en varkensvleeswaren van Huis van Beleg gingen Super de Boer al voor. Het Beter Leven-kenmerk is geen keurmerk, maar een herkenningsmiddel voor diervriendelijke producten.
4 ‘beter leven sterren’ (inmiddels 3)
Het kenmerk van de Dierenbescherming bestaat uit het logo van de Dierenbescherming met de vermelding ‘Beter leven’ en vier al dan niet ingekleurde sterren.
- 1 ingekleurde ster staat voor een grote verbetering van dierenwelzijn. Deze wordt toegekend aan producten die een belangrijke stap in de goede richting doen.
- 2 ingekleurde sterren staan voor producten die qua dierenwelzijn beter scoren, maar nog niet zo goed zijn als biologische producten.
- Biologische producten krijgen 3 ingekleurde sterren.
- Vleesvervangers scoorden met 4 ingekleurde sterren het hoogst.
Volwaardkip
Volwaardkip was destijds het eerste product dat een ster van de Dierenbescherming kreeg. Volwaard is een samenwerkingsverband tussen verschillende bedrijven, pluimveehouders en supermarkten. Volwaard staat voor producten afkomstig van kippen die op diervriendelijkere wijze werden gehouden dan gangbaar is. In vergelijking tot hun soortgenoten in de gangbare vleeskuikenhouderij groeien Volwaardkippen langzamer. Dit betekent onder meer minder uitval, een betere loopbeweging en minder huidirritaties. Verder hebben Volwaardkippen meer ruimte en hebben ze de mogelijkheid naar buiten te gaan.
Overstap naar biologisch vergemakkelijken
Voor veel veehouders blijkt overstappen op biologische veehouderij een te grote stap. Consumenten hebben voornamelijk moeite met het enorme prijsverschil. Zo is biologische kip drie keer zo duur als reguliere kip. Om de overstap naar diervriendelijkere producten makkelijker te maken, vindt de Dierenbescherming het belangrijk dat er alternatieven komen die een middenweg vormen tussen gangbare en biologische veehouderij. Naarmate meer consumenten en veehouders een dergelijke middenweg bewandelen, zullen de normen voor dierenwelzijn in de gangbare veehouderij geleidelijk stijgen.
Eigen ervaring met biologische producten
Ik hoop dat het Beter Leven-kenmerk aanslaat. Ik laat me in ieder geval sterk beïnvloeden door het etiket “biologisch”, zowel voor het milieu als voor de smaak. Bijna alle biologische levensmiddelen vind ik namelijk beter smaken dan niet-biologische. Biologische eieren, biologische pasta, rijst en aardappelen, biologische olijfolie, biologische kruiden en waar mogelijk biologische groenten. Heel af en toe neem ik ook biologisch vlees, maar dat vindt ik wel heel erg prijzig. Laatst zag ik zelfs op het nieuws dat veel van dit biologische vlees blijft liggen in de supermarktschappen en zodoende bij de Voedselbank terecht komt. Hebben de dieren in ieder geval niet een fijn leven gehad om vervolgens in de vuilnisbak te belanden.
Biologische voeding kan afvallen & dieet laten mislukken
Biologische voeding is behoorlijk populair in Nederland. Vorig jaar steeg het marktaandeel biologische voeding met meer dan 10 procent, tegenover 1,9 procent stijging van de totale omzet van voeding. Toch is het belangrijk om te weten dat biologische producten meestal niet beter voor je zijn als je wilt afvallen en op dieet bent.
Er bestaat nogal wat discussie over de vraag of biologische voeding nu wel of niet beter voor je is. Zo worden biologische groenten en grondstoffen als soja en rijst vaak wel met minder of zonder pesticiden verbouwd, maar of ze nu echt gezonder zijn qua voedingsstoffen is nog maar de vraag.
In elk geval is er één feit over biologische voeding: het is de droom van elke marketeer in de voedingsindustrie. Op een één of andere manier denken veel mensen dat biologische voeding minder calorieën bevat dan de normale varianten, en dat biologische voeding automatisch beter is als je op dieet bent en wilt afvallen. Maar is dit wel zo?
Calorieën van biologische koekjes versus normale koekjes
Een recent onderzoek zocht het antwoord: Hoe denken consumenten over biologische voeding in relatie tot voedingswaarde, afvallen en dieet. Bij één onderdeel lieten de onderzoekers 100 deelnemers de verpakkingen van koekjes bestuderen:
- Het ene koekje was gemaakt van biologisch meel en biologische cacao en het andere koekje niet.
- Op beide verpakkingen was te vinden dat één koekje 160 kcal bevat – er was dus geen verschil in energie tussen beide.
- Toch dacht 38% van de deelnemers dat het biologische koekje minder calorieën bevatte en beter voor je is als je op dieet bent.
Biologische toetjes beter dan een toetje overslaan?
In een ander onderdeel van het onderzoek werd gekeken naar toetjes .q. desserts. Aan een paar honderd deelnemers werd gevraagd wat beter was als je wilt afvallen en op een dieet bent:
- Het eten van een normaal toetje (klein kommetje roomijs met chocoladestukjes)
- Het eten van een biologisch toetje (kleine kom met biologisch ijs met chocoladestukjes van biologische cacao)
- Helemaal géén toetje eten
Zoals verwacht, kozen meer deelnemers voor het biologische toetje dan voor het toetje dat niet biologisch was. Maar veel opvallender: bij de vraag wat beter is tijdens een dieet om gewicht te verliezen, kozen meer deelnemers voor het biologische toetje dan voor het overslaan van een toetje…
Conclusie van afvallen met biologische voeding
Op een één of andere manier wordt biologische voeding geassocieerd met ‘gezond’ en ‘minder calorieën’, terwijl dit helemaal niet zo hoeft te zijn. Daarnaast lijkt het alsof de calorieën uit biologische voeding minder kwaad kunnen tijdens een dieet dan de calorieën uit normale producten. Ook niet waar dus (was het maar zo). Blijf dus goed op de verpakkingen kijken van biologische voeding en onthoud dat een calorie een calorie is, ook al komt het uit een biologisch product.
Biologisch eten: tot slot…
Momenteel zou het catastrofale gevolgen hebben voor mens en milieu als iedereen bio-organisch zou gaan eten. Totdat de opbrengst van biologisch voedsel per oppervlakte-eenheid sterk is verbeterd, is het zelfs nadelig om biologisch voedsel massaal te promoten. Op dit moment is 100% biologisch uitsluitend haalbaar als men in armere landen extreem veel efficiënter zou gaan verbouwen en arme boeren over voldoende mest beschikken.
Momenteel is biologisch voedsel gemiddeld 3 keer zo duur als ‘gewoon’ voedsel. De oorzaak hiervan zit hem echter deels in de hoge subsidies die grote zuivel- en veeteeltbedrijven ontvangen. Biologisch zou dan ook een heel stuk goedkoper kunnen als men hierin wenst te investeren. Wat ons betreft zou organische landbouw en veeteelt sowieso moeten worden gestimuleerd, want biologisch voedsel wordt meer met het oog op de (gezondheid van de) consument geproduceerd, evenals op diervriendelijkheid en milieuvriendelijkheid.
Let wel op: Er wordt door allerlei merken meegelift op de gigantische populariteit van biologische oftewel organische levensmiddelen. Opdrukken op verpakkingen zoals ‘natuurlijk’, ‘all natural’, ‘puur natuur’ en ‘100% natuurlijk’ zeggen helemaal niks over de samenstelling van een product. Nagenoeg alles is te herleiden tot de natuur. Dus laat je niet foppen als iemand beweert dat een genetisch gemodificeerde kruising van een ei en een paprika 200% natuurlijk is. ;)
Eet jij biologisch, ecologisch, organisch, biodynamisch of “plain old normal”? Heb jij wel eens biologische producten gekocht toen je op een dieet was en ervan uitging dat het beter zou zijn bij het afvallen? Laat hieronder een reactie achter!
