Waterontharder om leidingwater te ontkalken voor zachter kraanwater & tegen kalkaanslag

Hard water is water waarin méér opgeloste mineralen zitten dan gemiddeld; meestal gaat het om calcium en magnesium. Vooral calcium(waterstofcarbonaat) is vervelend, want dit mineraal zorg voor kalkaanslag. Bovendien zorgen beide positief geladen ionen ervoor dat andere stoffen –zoals shampoo, badschuim, afwasmiddel, wasmiddel en wasverzachter– slechter oplossen, schuimen en reinigen… Om kalkaanslag te voorkomen, kun je ervoor kiezen om een waterfilter / waterontharder te plaatsen. Zo’n apparaat staat ook wel bekend als:

• Drinkwaterontkalker
• Kalkfilter c.q. calciumfilter
• Waterontharder & waterverzachter

Hierbij alles wat je moet weten over de werking, aanschaf, voordelen en nadelen van een drinkwaterontharder voor thuis…

Hard water ontkalken c.q. ontharden

Het toevoerwater dat via de aanvoerwaterleiding van je woning binnenkomt, wordt dankzij een fysische/mechanische kalkfilter onthard, waardoor er minder kalk in je lijf terechtkomt via het drinken van leidingwater, maar ook indirect via je huisraad en huishoudelijke apparatuur (waterkoker, theepot, koppen etc.). Bovendien zal je apparatuur langer meegaan en hoeven water verwerkende apparaten minder vaak te worden gereinigd/ontkalkt en onderhouden/gerepareerd. Tot slot zul je minder kalkaanslag ondervinden in badkamer, keuken en toilet.

Extreem hard water zorgt voor aanzienlijke kalkconcentraties en flinke hoeveelheden kalkaanslag en kán zelfs waterleidingen doen verkalken en verstoppen. Bovendien worden water verbruikende huishoudelijke apparaten zoals wasmachines, vaatwassers, waterkokers, stoomovens, stoomstrijkijzers, verwarmingssystemen en airconditioners hierdoor aangetast en neemt de efficiëntie van ketels, boilers en geisers erdoor af.

Bovengenoemd euvel kan worden voorkomen door een wateronthardingseenheid te laten installeren. Zo’n waterontharder haalt o.a. calcium en magnesium uit je waterleidingen en kraanwater. De beste waterontharders worden tussen je waterleiding geplaatst, direct achter de waterbevoorrading en watermeter.

Kalk in kraanwater

De hardheid van je leidingwater is vooral afhankelijk van kalk, calcium oftewel calciumcarbonaat. Calciumcarbonaat komt in 2 vormen voor in leidingwater, namelijk calciet (kalkspaat) en diens polymorf aragoniet. Hoe harder je kraanwater, des te meer van deze kalkzouten erin zitten, des te meer kalk zal neerslaan en des te meer kalkaanslag je zult aantreffen op waterkokers, pannen en elementen van ketels, boilers, wasmachines, vaatwassers etc. Hoe harder jouw leidingwater, des te nuttiger een kalkfilter.

De hardheid in dH van jouw leidingwater kun je bijvoorbeeld checken op het handige landkaartje van deze site. Zit er veel kalk/calcium in je kraanwater, dan kan een calciumfilter raadzaam zijn…

Calcium, magnesium, ijzer, mangaan & arseen

Een waterontharder kan automatisch, semiautomatisch of manueel opereren; een volautomatisch exemplaar is het meest gebruiksvriendelijk, maar ook het duurst. Een ontharder verwijdert specifieke positief geladen ionen uit je leidingwater:

• Met name calcium (Ca2+)
• Daarnaast magnesium (Mg2+)
• Soms ook ijzer (Fe2+)

Héél soms haalt een waterontharder ook nog mangaan (Mn2+) en arseen (As2+) uit het toevoerwater. (bron)

Verschillende onthardingsmethodes- & technieken

Om de positief geladen ionen te verzamelen (of ontladen/neutraliseren) kunnen verschillende technieken worden gebruikt:

• Meestal deïonisatie middels een ionenwisselaar (op basis van ionenuitwisselingshars of een ion-selectief membraan)
• En/of met een omgekeerd osmose-apparaat met osmosemembraan t.b.v. omgekeerde osmose (RO)
• Anti kalk magneet (permanent magnetische metaallegering of elektromagneet) voor óm de waterleiding die de polariteit van mineralen verandert.
• Heel soms middels destillatie (maar doorgaans niet voor consumenten/thuisgebruik)
• Verhitting van water vóór verwarmingselementen, waardoor ketelsteen ontstaat en elementen gespaard blijven.
• Laten neerslaan/bezinken van ionen door het toevoegen van basische stoffen zoals soda (natriumcarbonaat).

Een ionenwisselaar en/of omkeerosmosesysteem is de meest effectieve en permanente oplossing om kalkaanslag te voorkomen.

Kalkverwijdering versus kalkneutralisatie

Ontkalkingsapparaten die tússen de waterleiding worden geplaatst (osmoseapparaat, ionenuitwisselaar e.a.), verwijderen daadwerkelijk de mineralen/ionen uit het drinkwater. Deze apparaten zijn zeer effectief en gaan tot vele tientallen (zo niet 100) jaren mee. Ze zijn wel relatief duur in aanschaf en onderhoud.

Magneten en verhitters daarentegen, zijn goedkoop, maar zorgen er enkel voor dat mineralen zich ontladen, kristalliseren, samenklonteren en/of neerslaan, waardoor hardheidsmineralen als het ware onschadelijk worden gemaakt oftewel worden geneutraliseerd. In dat geval wordt uitsluitend kalkaanslag voorkomen; de samenstelling van het drinkwater verandert in feite niet.

Voor wat betreft het filteren en zuiveren van kraanwater wordt in de praktijk vooral een omgekeerd omsose-apparaat toegepast, al dan niet met ingebouwde ionenwisselaar, actiefkoolfilter, sedimentfilter, UV-filter, ozonfilter en/of elektrolytische deïonisator.

Drinkwaterontharder áchter je waterleiding plaatsen

Een waterontharder wordt zo kort mogelijk achter je watermeter aangesloten. Hiertoe laat men het leidingsysteem in je huis leeglopen, installeert men een bypass en sluit men de ontharder en afvoer aan. Tot slot wordt de kalkfilter in werking gesteld. Zodoende krijg je ‘zacht’ ontkalkt water uit de kraan en in je huishoudelijke apparaten.

Een daadwerkelijke waterontharder oftewel waterontkalker die kalk écht verwijdert is behoorlijk prijzig. Bovendien is ‘ie púúr en alleen bedoeld om kalk, kalkderivaten en kalkvormende deeltjes uit het water te filteren en doet ‘ie niets met chemische verbindingen. Wil je niet alleen zacht, maar óók schoon c.q. zuiver water, dan geen specialistische kalkfilter of loutere ionenwisselaar, maar een osmoseapparaat met ingebouwde ontharder.

Overigens kúnnen sommige specialistische drinkwaterontharders ook magnesium, ijzer, mangaan en arseen uit toevoerwater filteren.

Ionenwisselaars om kraanwater te ontkalken

Een goede anti-kalkfilter werkt doorgaans op basis van een (dubbele) ionenwisselaar die zijn werking ontleent aan een al dan niet regenererende harsfilter. Een osmose-apparaat klaart de klus ook, maar als het púúr en alleen aankomt op ontkalken, is een ionenwisselaar adequater.

In de harskolom van een ionenwisselaar zitten organische harsbolletjes die ook wel bekendstaan als ‘Ion Exchange Resins’ oftewel ionenuitwisselingsharsen. Deze polymere harsen hebben een deïoniserende werking vanwege hun positieve dan wel negatieve lading. Calciumionen en magnesiumionen hechten zich aan de harsbolletjes en worden dankzij de hars uitgewisseld voor natriumionen en waterstofionen, waardoor het water ‘zacht’ wordt… (bron + bron + bron)

Naast de ionenuitwisselingshars is een dergelijke waterfilter tegen kalk meestal voorzien van onthardingszouten c.q. regeneratiezouten (fosfaatzouten zoals natriumfosfaat). Dankzij het onthardingszout wordt de harskern automatisch schoongespoeld/geregenereerd en kan de kalk via de afvoer worden geloosd; een zelfreinigend systeem dus! Zodoende wordt je leidingwater onthard en wordt verkalking (binding tot ‘ketelsteen’) en corrosie tegengegaan.

Let op: Het zal niet zomaar gebeuren, maar wees altijd behoedzaam met ioniserende kalkfilters zodat je niet te weinig calcium binnenkrijgt of juist te veel zout. Immers bestaat onthardingszout grotendeels uit natrium.

Merken & prijzen qua waterontharders

Er zijn talloze merken, soorten en types als het aankomt op waterontharders. Het gaat om kalkfilters met aanvullende actiefkoolstoffilter, UV-filter en/of ozonfilters, waardoor ze beduidend duurder zijn dan ‘standaard’ ontharders/ontkalkers. Hierbij valt te denken aan:

• AquaCell & Ecowater ERM of ESM
• Fleck + Boshuis Combi(lux) Plus
• Culligan, Kinetico en Aquasana
• Etc.

Een goede drinkwaterontharder waaraan je periodiek onthardingszout moet toevoegen kost al gauw 750 euro (tot boven de 2500 euro). Een zoutloze oftewel zoutvrije waterontharder heb je vanaf 1000 euro (tot maar liefst 3000 euro). Deze is duurder in aanschaf, maar gebruiksvriendelijker en onderhoudsvrijer; bovendien hoef je er nier periodiek ontharderszout voor aan te schaffen. Daarnaast zijn installatie, onderhoud, reparatie en garantie belangrijke aandachtspunten bij de aanschaf van een waterontharder.

Er zijn ook hele goedkope waterontharders, maar deze deïoniseren niet en verwijderen kalk niet echt uit het drinkwater.

Filtercartridges periodiek aanvullen of vervangen

Elk type ontharder dat mineralen daadwerkelijk opneemt en afvoert wordt ingedeeld naargelang de hoeveelheid mineralen die kunnen worden verwijderd voordat regeneratie nodig is. Een filterende waterontharder verzamelt namelijk hardheidsmineralen in een tank en loost deze via een afvoerpijp in het riool.

Om de interne filters van ionisators/ionenwisselaars (en sommige osmoseapparaten) schoon en effectief te houden, moeten deze periodiek worden geregenereerd. De meeste soorten filters werken zelfreinigend; desalniettemin dienen ze periodiek (veelal halfjaarlijks of jaarlijks) te worden vervangen. Soms moet onthardingszout worden bijgevuld, soms dient een filterpatroon met kunstharsbolletjes of actiefkoolgranulen te worden vernieuwd, geregenereerd of aangevuld en h éél soms dient een sequestreermiddel te worden toegevoegd; dit kun je lezen in de handleiding c.q. gebruiksaanwijzing van desbetreffende waterontharder.

Onthardingszouten reinigen overigens niet je leidingwater, maar regenereren de harskralen (bestaande uit deïoniserende kunsthars met uitwisselingsionen) die de hardheden uit het toevoerwater halen. De meeste onthardingsharsen oftewel ionenwisselingsharsen gaan tot 25 jaar mee indien ze op gezette tijden worden geregenereerd.

Hard water gezond of ongezond?

Het mondgevoel van hard (kalkrijk) water is onprettig, maar dat van volledig gedemineraliseerd (kalkvrij) water evenmin. Of hard water ongezond is (of juist gezond), is moeilijk te zeggen.
Sommigen beweren dat hard water ongezond is omdat een overschot aan kalk in theorie de nieren overbelast, nierstenen vormt en de potentieel levensbedreigende toestand van hypercalciëmie oftewel hypercalciaemie kan veroorzaken. Drinkwaterbedrijven beweren exact het tegenovergestelde en stellen juist dat calcium, magnesium en ijzer nu eenmaal essentiële mineralen zijn die mensen nodig hebben. In hoeverre deze mineralen opneembaar zijn uit drinkwater en uiteindelijk (bioactief) kunnen worden ingezet door je lichaam, is echter nog maar de vraag…

Waarschijnlijk zal de waarheid omtrent de gezondheidsvoordelen en nadelen van hard en zacht water ergens in het midden liggen.

Pas op met loden leidingen!

Loden waterleidingsystemen dienen te worden vervangen alvorens er onthard water doorheen mag stromen. Een waterontharder in combinatie met loden leidingen is dus géén goede combinatie! Hoewel loden leidingen geen problemen hoeven te veroorzaken, kán onthard water dat door loden leidingen stroomt ervoor zorgen dat lood in het (drink)water wordt opgenomen. En lood is logischerwijs giftig…

Overigens komen loden waterleidingen in Nederland niet veel meer voor. Koperen leidingen zijn bovendien gebaat bij onthard water! (bron)

Kleine kalkfiltertjes

Er zijn ook kleine kalkfilters die je voor een specifiek water-verwerkend apparaat (wasmachine, vaatwasser, boiler e.a.) plaatst of in een drinkflesje stopt, maar deze zijn niet zelfreinigend, raken relatief snel verzadigd of verstopt en gaan zodoende maar kort mee. Ook de veiligheid ervan is nogal eens discutabel.

Waterontharders: Nog even in het kort…

Kraanwater en leidingwater kunnen behoorlijke hoeveelheden calcium bevatten. Calcium zie je terug als kalkaanslag, maar krijg je ook binnen als je hard kraanwater drinkt. Water ontharden betekent dat je kalk/calcium uit drinkwater haalt. Onthard water brengt de volgende voordelen met zich mee:

• Je hele woning vrij van kalkaanslag; zelfs sanitair blijft kalkvrij.
• De levensduur van water verbruikende apparaten wordt aanzienlijk verlengd: stoomstrijkijzer, stoomoven, airconditioning, stoomreiniger, geiser, ketel, radiators, rijskast, condensdroger
• Minder reinigingsproducten nodig: waspoeder, vloeibaar wasmiddel, wasverzachter, douchefris, badschuim, shampoo, zeep etc.
• Een waterontharder kan het verbruik van schoonmaakmiddelen tot wel 50% terugdringen (in zeldzame gevallen 75%)!
• Schoonmaakwerkzaamheden kosten beduidend minder tijd en energie.
• Wasgoed wordt zachter en blijft langer mooi; zelfs zonder wasverzachter.
• Kalk zorgt ervoor dat textiel (kleding, beddengoed, gordijnen etc.) stug wordt; zacht water zorgt dus voor zachter en soepeler wasgoed dat beduidend langer intact blijft en zijn oorspronkelijke kwaliteit behoudt.
• Streeploos ramen lappen, zelfs met koud water.
• Je krijgt minder kalk binnen via waterkoker, pannen, fluitketel, kopjes, glazen en het drinken van kraantjeswater…
• Dit kan positief uitpakken t.a.v. nierproblemen & nierstenen.
• Omdat kalk de schuimende werking van zeep enorm remt, kunnen kalksteen en zeepresten tezamen voor verregaande verstoppingen van afvoeren
• Géén ontkalkingsproducten & anti-kalkmiddelen meer nodig.
• Minder geleidende deeltjes (TDS) in het water, waardoor je kraanwater sneller kookt.
• De meeste waterontharders zijn duurzaam, milieu-ontlastend en sommige verbruiken niet eens elektriciteit.
• Een waterontkalker neemt weinig ruimte in beslag en werkt direct energiebesparend en kostenbesparend.
• Kalk kan tot wel 500 euro per jaar aan energie besparen.
• Verwarmingselementen hebben geen last meer van verkalking: waterkoker, wasmachine, droger, vaatwasser, cv, close-in boiler, aquarium, jacuzzi, saunakachel, espressoapparaat, vijver, zwembad etc.
• Kranen, douchekoppen & waterleidingen blijven kalkvrij en raken niet langer verstopt.
• Geen ketelsteen meer in je verwarmingsketel.
• Schoonmaakmiddelen lossen beduidend beter op in zacht water.

Waterontharder noodzakelijk of niet?

Manieren waarop je met potentieel kalkrijk leidingwater in aanraking komt zijn o.a. drinken, voedsel afspoelen en bereiden, lichaamsreiniging en lichamelijke verzorging, afwassen van bestek en servies etc. Hoe meer je thuis bent en hoe meer kraanwater je drinkt, des te meer nut een anti-kalkfilter heeft. Een dure filter heeft natuurlijk geen nut als je de hele dag cola drinkt of nauwelijks thuis bent. Al kun je je zachte water natuurlijk ook meenemen van thuis…

Calcium moet je in ieder geval niet onzichtbaar maken, maar liever verwijderen. Kalk is immers niet alleen vervelend met het oog op kalkaanslag, maar ook belastend voor je nieren en schadelijk voor water verbruikende apparaten ten aanzien van verkalken en dichtslibben. Apparaten worden hierdoor inefficiënter; op den duur kunnen ze zelfs stukgaan. Een waterontharder dient hardheidsmineralen uit het leidingwater te filteren waar de hoofdwaterleiding je woning binnenkomt.

Koop dus géén magneet, maar een mechanische anti-kalkfilter die tussen de waterleiding wordt geplaatst en kalk echt úít het water filtert. Logischerwijs geldt: hoe harder het leidingwater in jouw woonplaats, des te nuttiger zo’n waterontharder is.

Tot slot

Het poetsen van keuken, badkamer en toilet zal beduidend minder tijd en moeite kosten dankzij een waterontharder. Kalk geeft echter niet alleen een smoezelig uiterlijk aan je badkamer en keuken, maar kan op den duur ook zorgen voor verstoppingen. Vooral omdat kalk ervoor zorgt dat zeep minder goed oplost in water, waardoor het in je afvoeren samenklontert.

Pannen, potten, glazen, vazen, kranen, douchekoppen en waterverbruikende apparaten blijven daarnaast kalkvrij, waardoor je ze niet of nauwelijks nog intensief hoeft te ontkalken. Ook neemt de efficiëntie van ketels, boilers en geisers toe dankzij ontkalkt water, waardoor je waterverbruik (evenals je energierekening) tot wel 20% kan afnemen dankzij een waterontkalker. Een waterontharder bespaart dus energie, geld en milieu! De kostenbesparing kan oplopen tot wel 500 euro op jaarbasis.

Al met al zal een waterontharder vooral goed van pas komen in een gebied waar hard, calciumrijk water uit de kraan komt. Met een wateronthardingseenheid die tússen de waterleiding (net na de watermeter) wordt geplaatst, wordt kalk daadwerkelijk uit het leidingwater gehaald en verwijderd. Met mageneten en dergelijke wordt kalk in het gunstigste geval geneutraliseerd, waardoor je het makkelijker wegpoetst.

Heb jij ervaring met waterontharders? Deel hieronder jouw vragen, ervaringen, bevindingen en adviezen voor wat betreft drinkwaterontharding & drinkwaterontkalking!