Er zijn allerlei soorten smeerseltjes die je om medische redenen op je huid kunt smeren. Zo onderscheiden we onder andere crèmes, zalven, emulsies en tincturen. Deze substanties worden vaak door elkaar gebruikt, maar er is een belangrijk verschil tussen zalf en crème. In dit artikel wordt de nodige opheldering verschaft over de verschillen tussen crèmes, zalven, emulsies en tincturen…
1. Crème
Crème wordt gebruikt voor het beschermen, herstellen, verzachten of afkoelen van de huid. De term ‘crème’ komt van ‘cream’ oftewel ‘room’ (slagroom, roomboter, roomijs etc.). In tegenstelling tot room is een crème juist niet vetrijk. Crème is enigszins romig door het witte, blubberige uiterlijk, maar bestaat voornamelijk uit water. Een crème bevat dus heel weinig vet en heel veel water. Als je crème aanraakt, voelt deze koel en waterig aan. Crème is dan ook dun qua samenstelling en zodoende gemakkelijk uit te smeren.
Een crème zal snel intrekken c.q. wegtrekken en is met name geschikt voor de vette huid.
2. Zalf
Zalf bestaat voor het overgrote merendeel uit vet en bevat niet of nauwelijks water. Zalf is dan ook een extreem vette substantie die erg kleverig aanvoelt. Zalf trekt niet of nauwelijks in de huid en blijft dan ook langdurig op het huidoppervlak zitten. Zalf blijft niet alleen lang zitten, maar glimt ook, waardoor deze substantie behoorlijk kan opvallen.
Een zalf werkt in de regel goed voor een extreem droge huid. Omdat zalf zo ontzettend vet is, kan het echter ook de poriën afsluiten, waardoor de huid gaat broeien. Toch zijn veel medicijnen beduidend werkzamer in zalf-vorm dan als crème (antibiotica, corticosteroïden e.a.).
De bekendste soorten zalf zijn ongetwijfeld uierzalf en vaseline.
3. Vette crème
Een vette crème zit qua vetheid tussen crème en zalf in. Vette crème is de aangewezen toepassingsvorm voor veruit de meeste eczeempatiënten. Niet te vet, niet te waterig, niet te dik, niet te dun, blijft lang genoeg zitten, maar gaat niet zo snel broeien.
Een vaseline-cetomacrogolzalf of -crème is een bekend voorbeeld van een vette crème tegen constitutioneel eczeem.
4. Emulsie
Een emulsie is een oplossing van twee stoffen die onder normale omstandigheden niet mengbaar zijn tot een homogeen (glad, gelijkmatig en stabiel) geheel. Om beide stoffen toch met elkaar te laten vermengen wordt een ‘emulgator’ gebruikt. Nagenoeg alle huidsmeersels zijn emulsies, want ze bevatten vrijwel altijd vet en water, twee stoffen die normaliter niet mengen. Als het op huidsmeerseltjes aankomt, dan zijn er twee soorten emulsies, namelijk:
- Hydrofiel: emulsie van olie in water (= waterminnend)
- Hydrofoob: emulsie van water in olie (= waterafstotend)
Hydrofiele emulsies (o.a. dagcrème) trekken veel gemakkelijker en sneller in het huidoppervlak dan hydrofobe emulsies (o.a. nachtcrème).
5. Balsem
De term ‘balsem’ werd vroeger gebruikt voor dun-vloeibare en dik-vloeibare smeerseltjes die bestanddelen bevatten van de ‘balsemboom’, een boom waaruit ook wierook wordt vervaardigd. De meeste balsems hebben dan ook een sterke, karakteristieke geur. Tegenwoordig worden allerlei sterk-geurende smeersels met ‘balsem’ aangeduid; met name hardere zalven.
Balsems bevatten doorgaans natuurlijke ingrediënten en extracten, waaronder bijenwas, wolvet, lanoline, kruiden, maceraten, harsen en plantaardige (etherische) oliën. Dankzij een verwarmingsproces versmelten de vaste bestanddelen van de balsem met de vloeibare bestanddelen. Wanneer de balsem afkoelt, hardt deze uit, waardoor er vaak deukjes en/of scheurtjes in balsems ontstaan.
Een van de bekendste moderne balsems is ‘Tijgerbalsem’.
6. Lotion
Een lotion is een dun-vloeibaar mengsel. Het doel van een lotion is het aanbrengen van werkzame stoffen die in de substantie zijn vermengd. Lotions bevatten voornamelijk water en alcohol (ethanol & isopropanol). De werkzame stoffen kunnen sterk uiteenlopen en zijn bovendien sterk afhankelijk van het doel van de lotion:
- Reinigende stoffen (anti luizen-lotion e.a.)
- Verzorgende stoffen (aftershave lotion e.a.)
- Genezende stoffen (antibiotica-lotion e.a.)
- Beschermende stoffen (zonnebrand-lotion e.a.)
7. Gel
Een gel is een stroperige substantie die voornamelijk uit water en alcohol (glycerol & ethanol) bestaat. Er worden stofjes aan toegevoegd om de viscositeit oftewel stroperigheid te vergroten. Een gel is zodoende dik-vloeibaar of halfvast van vorm. Gels zijn zodoende gemakkelijk smeerbaar, maar niet vet, waardoor ze –in tegenstelling tot zalven– eenvoudig met water kunnen worden verwijderd.
Nadat een gel op de huid is aangebracht, verdampt het water en de alcohol. De werkzame stoffen blijven echter achter en doen hun werk. Zo zijn er verdovende gels met lidocaïne of prilocaïne.
8. Tinctuur
Een tinctuur is een geconcentreerde, waterig-vloeibare oplossing van plantenextracten in alcohol. Vooral binnen de klassieke homeopathie en kruidengeneeskunde (fytotherapie) wordt veel met tincturen gewerkt. Zo zijn de doseerflesjes c.q. pipetflesjes van A. Vogel en VSM gevuld met allerhande tincturen met mineralen en plantenextracten. Ook jodiumtinctuur –om wondjes mee te ontsmetten– is een bekende tinctuur.
9. Pasta
Een pasta is een zalf, crème of gel, vermengd met poeder. Doordat er poeder aan de substantie wordt toegevoegd, ontstaat een stijf geheel – zoals tandpasta. Een voorbeeld van een medische pasta is zinkoxide-pasta oftewel “zinkpasta” bij eczemateuze huidaandoeningen.
Heb jij iets aan bovenstaande informatie gehad? ‘Like’ ons op Facebook, volg ons op Twitter of word lid van onze nieuwsbrief!