Tegenwoordig moet overal een sticker op worden geplakt. Doe je dit, dan ben je dat… Denk je dit, dan ben je dat… Ervaar je dit, dan ben je dat… Voor een heleboel “afwijkende” patronen van gedragingen, handelingen en innerlijke ervaringen zijn dan ook namen bedacht. Deze namen zijn door de jaren heen talloze keren aangepast, net als de voorwaarden voor diagnosticering ervan.
Vanwege de aldoor groeiende inzichten en continue verschuivingen zijn er talloze ingewikkelde termen uit de psychologie waar erg veel verwarring over bestaat. Denk maar eens aan ‘psychopaat’ en ‘sociopaat’… Of ‘narcistisch’, ‘neurotisch’, ‘psychotisch’, ‘autistisch’ en ‘egocentrisch’… Maar ook ‘depressie’, ‘depressiviteit’ en ‘burn-out’…
Hieronder bespreken we één van de meest bekende & verwarrende termen uit de psychologie, namelijk de karakterstoornis…
Persoonlijkheidsstoornis c.q. karakterstoornis
Een persoonlijkheidsstoornis (soms ook ‘karakterstoornis’) is een bepaalde “categorie” binnen de grote verscheidenheid aan psychische aandoeningen die er zijn. Zo heb je naast persoonlijkheidsstoornissen ook denkstoornissen, gedragsstoornissen, angststoornissen, eetstoornissen, slaapstoornissen, aanpassingsstoornissen en seksuele stoornissen etc.
Een persoonlijkheidsstoornis wordt met name gekenmerkt door duurzaam en onbuigzaam patroon van gedachten, gevoelens en gedragingen. Dit patroon wijkt duidelijk af van de heersende, culturele verwachtingen en opvattingen. De 10 verschillende persoonlijkheidsstoornissen zijn onderverdeeld in 3 clusters. Deze clusters zien er als volgt uit:
1. Vreemd & excentriek gedrag (cluster A)
- Paranoïde (o.a. wantrouwen, wanen & psychosen)
- Schizoïde (o.a. afstandelijkheid & beperkte emotionele expressie)
- Schizotypisch (o.a. sociale isolatie & bijgeloof)
De schizotypische persoonlijkheidsstoornis zit soms op het randje van de psychische aandoening schizofrenie, die wordt gekenmerkt door psychosen (o.a. hallucinaties & verwardheid).
2. Theatraal, emotioneel & grillig gedrag (cluster B)
- Anti-sociaal (o.a. gebrek aan empathie + asociaal & impulsief gedrag)
- Borderline (balanceert tussen neurose en psychose)
- Theatraal (o.a. overdreven emoties & zoeken naar aandacht)
- Narcistisch (o.a. grootheidswaan & behoefte aan bewondering)
De antisociale persoonlijkheidsstoornis stond vroeger ook wel bekend als psychopathische of sociopathische persoonlijkheidsstoornis.
3. Gespannen & angstig gedrag (cluster C)
- Ontwijkend (o.a. geremdheid & gevoel van minderwaardigheid)
- Afhankelijk (o.a. extreme behoefte aan bevestiging & goedkeuring)
- Obsessief-compulsief (o.a. perfectionisme + zeer strikte naleving van regels & procedures)
Naast de 10 bovengenoemde persoonlijkheidsstoornissen krijgen veel mensen de diagnose PDNOS oftewel ‘Persoonlijkheidsstoornis Niet Anderszins Omschreven’. Deze mensen voldoen nét niet aan de criteria van één bepaalde persoonlijkheidsstoornis, maar hebben wél ’trekken’ van 2 of meer persoonlijkheidsstoornissen.
Tot slot
Het is niet gek dat je direct bang wordt dat je aan een persoonlijkheidsstoornis lijdt als je bovenstaande tekst leest. Iedereen heeft namelijk in meer of mindere mate gedachten, gevoelens en gedragingen waarvan bovengenoemde psychische stoornissen zijn afgeleid. Zo doet iedereen weleens asociaal, theatraal, afhankelijk of paranoïde.
Zoals hierboven ook al staat vermeld, is een karakterstoornis een soort “sticker” die op iemand wordt geplakt die aan een (groot!) aantal eisen voldoet. Deze “stempel” wordt met name opgedrukt omdat ie de behandeling door een psycholoog, psychotherapeut of psychiater vergemakkelijkt. Je voldoet dan ook niet zomaar aan de criteria van een persoonlijkheidsstoornis!
Zelfs een narcist, neuroot, autist of psychoot hoeft niet per definitie aan een persoonlijkheidsstoornis te lijden… Zo kan een narcist niet narcistisch genoeg zijn om aan de NPS (narcistische persoonlijkheidsstoornis) te voldoen. Bovendien merk je een PS doorgaans aan de verregaande sociale problemen die deze teweegbrengt!
Heb jij ervaring met een persoonlijkheidsstoornis? Laat a.u.b. hieronder je reactie achter…
9 Reacties
Ik heb nu 4 jaar een relatie met een narcist, daarvoor wist ik niet eens wat een narcist was. Tot hij tegen mij zei dat ik een narcist was, ik ben toen gaan google en heb uren gelezen en ben geschrokken wat ik las. Ik herkende zoveel, en nu nog steeds vind ik fijn om verhalen te lezen van vrouwen die het zelfde mee maken of meegemaakt hebben. Een relatie met een narcist dat gaat niet werken, ik kon dat niet geloven, en advies was dan ook maak dat je weg komt. Hoe hard het ook is een narcist houd niet van jou alleen van zichzelf. Ik heb zoveel gelezen over narcisme en weet nu ook dat je nooit gelukkig zal worden. Vaak ontstaat er ruzie om niks achteraf weet je niet eens waar de ruzie omgaat, en als je vraagt om uitleg dan is mijn schuld, ik ben egoïstisch en denk alleen aan mezelf. Hij komt in alles te kort, al jaren lang. Hij schelt je uit voor alles, dreigt, en maak je gek. Ik heb geleerd om me mond te houden, soms is wijsheid niks zeggen. En niet het spelletje mee spelen want je wint het toch niet. Wat ik zo erg vind is, dat hij de volgende dag doet alsof er niks aan de hand is. Hij is weer vrolijk, en er over praten dat gebeurt gewoon niet. Ik heb van huis uit mee gekregen dat alles bespreekbaar is zonder stem verhef, en wie er gelijk heeft dat maakt op zich niet uit. Toegeven dat je fout zat, bied je excuus aan praat er over tot het bijgelegd is. Maar een narcist zal nooit toegeven dat hij fout zat sorry het was mijn fout. Ik heb echt geleerd om me mond te houden, je wint het toch niet. En hebben we ruzie aan de telefoon dan is hij alleen aan het word ik kom er niet tussen hij ratelt maar door en zodra ik wat kan zeggen gooit hij altijd de haak erop. En gaat verder via WhatsApp. Ik heb geleerd om zijn spelletjes niet mee te spelen ik blokkeer hem gelijk. Want volgende dag is er toch niks aan de hand. Ik heb nog nooit zulke lelijke woorden naar me hoofd gehad, hij doet er alles aan om mij te kleineren, te vernederen, in het begin dacht ik echt dat ik zo slecht voor hem was, en twijfelde aan mezelf. Hij liet andere geloven dat ik hier de boosdoener was, een narcist is opzoek en verzameld alle slechte info en zal dat ooit tegen je gebruiken. En volgende dag is er niks aan de hand. Wanneer de emmer vol zit kan hij zo gemeen zijn. Maar hij kan ook lief zijn en alles voor me doen, hij is dan zorgzaam, koopt cadeautjes, verras me. Maar liefde geven of een dikke knuffel dat vind hij moeilijk. Toegeven dat hij fout zat, gebeurt zelden of soms in 1 zin, mijn fout had te veel stress, en verder niet meer er over praten. Ik weet dat dit nooit zal veranderen en echt gelukkig zal ik nooit worden, soms gaat het ff tijdje goed en heb je hoop dat het miss toch goed zal gaan. Maar nee een relatie met een narcist werk niet, maak dat je weg komt, hoe hard het ook is kon dat nooit geloven toen ik dat voor het eerst las, tranen rolde over me wangen, en wilde het niet geloven maar na 4 jaar weet ik gewoon dat het wel de waarheid is. En heeft hij jou niet meer dan zoekt hij wel eem andere slachtoffer. Ik wilde hulp zoeken maar er is geen hulp voor narcisten. Ik vond dat zo raar maar nu logisch want hun zijn niet fout bezig het ligt aan de partner zij is fout bezig en moet hulp zoeken. Je gaat het nog bijna geloven ook… Hij kan zo gek worden en gevaarlijk, ik vlucht dan weg en soms krijg ik de kans niet en neemt hij me mee de auto in en scheurt hij zo hard ik ben dan doods bang maar ik zeg niks en laat niks merken. Ik probeer te vluchten, maar dat lukt niet, beter is kalm te blijven en mijn mond te houden. Want ik win het toch niet, zo vaak politie gebeld, zelfs hun helpen me niet en na gesprek geloven ze vaak hem nog want ik word uitgemaakt als de gek.
Wellicht vind je herkenning in de vele honderden verhalen van narcisme-slachtoffers onder dit artikel over narcisme, dit artikel over NPS en dit artikel over ASPS. Heel veel sterkte toegewenst!
In jou verhaal zit zoveel herkenning als in mijn relatie met een narcist… Het roekeloos rijden, mij altijd overal op wijzen terwijl ik de laatste maanden merk dat het ZIJN gedragingen zijn. Ik heb mij zo onzeker gevoeld maar ik kom er steeds meer achter dat ik niet degene ben met een probleem, maar dat hij het juist zelf is. Maar zie dit maar eens uit te leggen, het zal nooit waar zijn in zijn ogen…
Ik herken me volledig in jouw verhaal, alhoewel mijn vriend borderline had, maar bij mij dreigde hij soms met zelfmoord, waardoor ik me zeer verantwoordelijk voelde voor hem… De psychiatrische hulp die ik gezocht had voor hem, volgde hij korte tijd en zei dan dat hij niemand in zijn kopje liet kijken en stopte met alle medicatie. Wat hij me aandeed was echt psychische terreur en ik heb die relatie stopgezet omdat ik een zware inzinking kreeg, en dankzij de hulp van mijn kinderen… Nu heeft hij een nieuwe relatie, een nieuw slachtoffer, terwijl ik nog aan het herstellen ben. Een destructieve relatie heeft geen toekomst…
Dit voor mij herkenbaar. Ben 2 jaar getrouwd, en kort na huwelijk kwam dit gedrag tevoorschijn. Precies zoals in uw verhaal. En naar de buitenwereld toe is hij zo lief, maar binnen een hel. Maakt om de gekste dingen ruzie. Een deur die openstaat, een handdoek niet op zijn plaatst. Nu houdt hij niet meer van mij zegt hij, en gaat de echtscheiding aanvragen. Na alles wat ik nu weet, treur ik er niet meer om, omdat het nooit goedkomt. Zelfs van de echtscheiding geeft hij mijn kind de schuld.
Al vroeger bleek ik een lager inlevingsvermogen te hebben dan voor een normale sociale omgang nodig was. Zelf merkte ik er weinig van, voor mij was het normaal. Als kind weinig problemen op school, omgang met anderen ging redelijk. Iemand met weinig inlevingsvermogen wordt vaak door de symptomen gezien als narcist. Hoewel ik erg kort en hard kon reageren ten opzichte van het gevoel van de ander, had ik niet een goed gevoel of de intentie zo over te komen. Op middelbare leeftijd merkte ik dat ik, als er wat verteld werd, moeite had met het doel van het verhaal of de gedachte van de ander. Voor mij gaf dit problemen, ook voor de mensen om mij heen bleek het lastig te zijn. Altijd de schuld niet bij mezelf gezocht, doch na 1 scheiding en een stukgelopen relatie zag ik dat het bij mezelf lag. Na intake kon ik bij een instituut een uitgebreid psychologisch psychiatrisch onderzoek laten uitvoeren. De conclusie was verrassend. Ik had een lichte vorm van autisme waardoor het merendeel te verklaren was. Ook voor mezelf viel alles op zijn plaats. De psychiater gaf mij medicatie mee en ik moest deze de rest van mijn leven gebruiken. Nou dacht ik, opgelost… Het tegendeel, ik wist het, maar andere mensen niet. Vaak bestempeld als narcist en gevoelloos. Uitleggen deed ik in het begin, maar ze zagen niks aan mij en het was autisme, iets wat niet bij mij merkbaar was waarschijnlijk. Geen spastische trekken, et cetera, dus narcist dan maar. Problemen oplossen of ruzies vallen me zwaar, vaak doe ik het tegenovergestelde van wat ik zou moeten doen en vererger daardoor alles. Een narcist doet zoiets met opzet en geniet ervan. Mij doet het pijn, onmacht, onbegrip, relaties lopen dan ook gauw stuk. Onlangs is mijn moeder overleden, ze was alles voor me, maar ook een steun bij mijn ziekte. Inmiddels heb ik de hoop een beetje opgegeven. Teleurgesteld in mezelf weet ik niet meer wat mijn functie is op deze aarde. Alleen door het leven gaan valt zwaar. Doordat ik als narcist wordt bestempeld, is een nieuwe relatie of baan vaak belemmerd door negatieve uitlatingen. Ik heb een stoornis, ik heb gevoel, ik wil me meer inleven, rust en liefde kennen. Helaas voor mij niet weggelegd.
Wat een ellende, meis. Maar autisme is toch hel wat anders dan een narcist, hoor, Jullie hebben wel gevoel, een geweten en empathie. Alleen komt het er bij jullie soms verkeerd uit. En daar zitten jullie dan mee. Een narcist zit nergens mee, die gaat over lijken zonder wroeging of spijt. Ik kan je vertellen dat ik een vriend heb met ASS en hij is de liefste jongen die ik ken. Hij heeft alleen een gebruiksaanwijzing, ik moet op een andere manier communiceren met hem. Maar dan komt het er wel uit. Ik heb geleerd dat ik hem alleen via de ratio kan uitleggen wat het gevoel is. En dan snapt hij het ineens wel en dan reageert hij ook adequaat en gevoelig. Dus zoek uit wat jouw gebruiksaanwijzing is, dan kom je een stuk verder. En als mensen dat beetje extra niet willen doen, heb je er ook niks aan. Ik heb een bipolaire stoornis, als anderen dat niet willen begrijpen, of accepteren, wijs ik ze de deur. Uitleg kunnen ze altijd krijgen en ik kan ze ook leren om met mij en mijn handicap om te gaan, want dat is het: Een handicap. Zet hem op en veel sterkte!!!
Ik denk dat ’t goed is om te weten dat je inderdaad voldoet aan veel eisen van de bovenstaande persoonlijkheidsstoornissen maar dat dat niet het belangrijke is. Zo ben je in een zekere zin bewust van jezelf. Wat je met je karakter doet is belangrijk, iemand die obsessief compulsief is en werkt voor de overheid waar hij altijd alles moet archiveren en weet ik wat, dan is die persoon gezond bezig. Je bent pas “ziek” als je niet overweg kan met je karakter. Een antisociale zal perfect een bedrijf kunnen runnen, gezien hij door zijn onverschilligheid rationele beslissingen kan nemen. Daartegenover staat wel dat je je te allen tijde bewust moet zijn van jezelf. Het gaat niet enkel om jouw welzijn maar ook om het welzijn van je naasten. Wees inderdaad jezelf, maar denk voldoende na over je acties. Wees kritisch en rationeel (mocht dat niet lukken, probeer dan statistisch te denken: “wat zou de meerderheid doen in die of die situatie”, dan wijk je niet af van de norm). Make things as simple as possible, but not simpler. – Albert Einstein
Ieder mens is goed zoals het is, het kan wel eens mis gaan door omstandigheden, je bent zoals je over jezelf denkt, etiketten zijn niet bevorderlijk, voor de genezing, door het plaatje wordt je het. Ik was rand psychotisch , rand schizofreen, rand neurotisch, een rand mens. Ik had me vaak afgevraagd rand? Dan is het niets. Je bent het of niet. Ik was beschadigd niet van me zelf. Dus ik ben goed, Etiketten, laat je dat nooit opplakken, want dat belemmert vooruitgang. Weest trots op jezelf, dingen overkomen je om te groeien. Mocht je psychisch even niet lekker zitten, zoek contact, laat je geenszins een etiket opplakken. Een mens herstelt zich vroeg of laat.