Oedeem: tips, oplossingen, medicijnen & behandelingen

Oedeem zélf hoeft zelden te worden behandeld. Een nauwkeurig onderzoek naar de onderliggende oorzaak van het oedeem –en behandeling van deze oorzaak– is doorgaans echter wél vereist…

Oedeem behandelen

De manier waarop oedemen dienen te worden behandeld en bestreden, is totaal afhankelijk van de veroorzaker van de betreffende vochtophoping. Allereerst is belangrijk om na te gaan of het oedeem (indirect) wordt veroorzaakt door problemen met nieren, hart en/of longen. Is dat wél het geval, dan dient de achterliggende oorzaak van de nierproblemen, hartproblemen of longproblemen te worden aangepakt.

Is dat niet het geval, dan is vooral symptoombestrijding wenselijk. Meestal gaat het om de beïnvloeding van lichaamseigen (endogene) of lichaamsvreemde (exogene) factoren die de vochtophoping uitlokken. Denk aan:

• Gezond, gematigd, gevarieerd & uitgebalanceerd eten, eventueel in overleg met diëtist of oedeemtherapeut
• Lichaamsbeweging, zowel conditietraining, als spieroefeningen; begin bijv. eens met wandelen, fietsen en/of zwemmen
• Afvallen is raadzaam in geval van overgewicht
• Voldoende drinken; met name water & groene thee
• Oedeemtherapie door huidtherapeut of oedeemfysiotherapeut
• Waakzaam zijn voor een tekort of overschot aan mineralen
• Koelen (schaduw opzoeken, cold packs, koel drinken, koud bad etc.)
• Lymfevaten stimuleren door middel van uitoefening van gerichte druk: Manuele Lymfe Drainage (MLD)
• Zwachtelen of lymfetape c.q. lymftape (stijf of soepel; lange of korte rek)
• Zout-intake beperken
• Therapeutische, elastische steunkousen of verbandkousen (Tubigrip, Circaid, Ready Fit, Graduate, Silhouette, Juxta Fit e.a.)
• Stress tot een minimum beperken
• Terughoudendheid uitoefenen met hormonale supplementen & medicamenten
• Hoogleggen van oedemateuze benen of armen (tot boven hart-niveau)
• Chemisch-synthetische additieven (E-nummers) mijden
• Gematigde beenspieroefeningen: squats, leg lift, leg press, leg curl, leg extension, leg adductor e.a.
• Géén alcohol, sigaretten, drugs e.a.
• Bij ‘allergisch angio-oedeem’ is het logischerwijs zaak om allergenen te mijden
• Oogkompressen bij uiting van (lymf)oedeem rond de ogen/oogleden
• Compressietherapie t.b.v. statische druk volgens de wet van Laplace (bron)
• Overgewicht beperken & bevechten
• Operatieve oedeemreductie oftewel vochtdrainage
• Voldoende lopen, maar niet overmatig
• Niet te lang achtereen staan
• Licht verhoogd voeteneinde van je bed
• Kwalitatief hoogstaand en goed passend schoeisel dragen
• Niet te lang aan één stuk staan, dus in geval van een staand beroep zitpauzes nemen en desnoods liggen
• Oppassen met chemische, oestrogeenachtige stoffen (xeno-oestrogenen e.a.)

Daarnaast kan behandeling van huidtherapeut, fysiotherapeut, manueel therapeut of gespecialiseerd oedeemtherapeut dienstdoen. Hierbij valt te denken aan…

A. Therapeutische elastische kousen

Steunkousen zijn raadzaam om aanvullende ophoping van vocht in de reeds oedemateus gezwollen benen te voorkomen. Therapeutische elastische kousen zijn verkrijgbaar zonder naad (rondgebreid) en met naad (vlakgebreid). Maatwerk vlakbreikousen zijn raadzaam voor oedeempatiënten met een afwijkende maat en/of ernstige veneuze of lymfatische aandoeningen waarbij een stipte en strikte pasvorm cruciaal is. Dit type steunkous kan namelijk uiterst nauwgezet op maat worden gemaakt ten behoeve van een specifieke pasvorm en exact drukverloop. De behandeling van oedeem begint doorgaans dus met goede therapeutische steunkousen.

B. Oedeemfysiotherapie

Voordat de daadwerkelijke oedeem-behandeling van start gaat, zal een oedeemtherapeut of oedeemfysiotherapeut allereerst een vraaggesprek voeren om de exacte oedeemklachten in kaart te brengen. Ook zal er worden geïnspecteerd en gevoeld. Binnen de oedeemfysiotherapie wordt er gebruikgemaakt verschillende behandelvormen. Hierbij enkele voorbeelden van methodes en technieken waarmee vocht uit het oedemateuze weefsel kan worden verdreven, waardoor (bewegings)belemmering wordt gereduceerd en pijn verzacht:

• Manuele lymfedrainage
• Bandageren/zwachtelen
• Lymfetape & lymfpress
• Oefentherapie & thoraxbandage
• ‘Medical Taping Concept’ (MTC)
• Bewegingsoefeningen & instructies
• Masseren d.m.v. speciale ‘oedeemgrepen’
• Sporten onder deskundige begeleiding
• Verbetering van uithoudingsvermogen (cardiofitness)
• Training van spierkracht (krachttraining)
• coaching t.b.v. een algehele actieve leefstijl

De meeste technieken ter behandeling en beteugeling van oedeem kunnen worden geschaard onder de noemers compressietherapie en lichaamsgerichte therapie.

C. Manuele lymfedrainage (MLD)

Manuele lymfedrainage is een lichaamsgerichte, therapeutische massagetechniek die als doel heeft de vochtdoorstroming te stimuleren en eventuele stagnaties in het lymfesysteem op te heffen. Het vochtoverschot wordt gericht richting de lymfevaten geduwd, zodat het sneller via de lymfebanen kan worden afgevoerd. De vinterne vochthuishouding wordt direct beïnvloed door de stimulatie van het lymfsysteem met MLD en kan zodoende onmiddellijk resultaat opleveren als oedeem-behandeling.

D. Oedeem-medicamenten

De macromineralen en elektrolytzouten magnesium, kalium en natrium zijn sowieso van cruciaal belang voor een optimale interne vochtbalans. Een tekort of overschot aan deze mineralen kan worden gecontroleerd door middel van bloedafname. Er zijn echter ook sterke aanwijzingen dat oedeem in bepaalde gevallen wordt veroorzaakt door een tekort aan het spoorelement seleen oftewel selenium. Het kan dan ook de moeite waard zijn om eens een tijdje seleniumsupplementen in te nemen en te zien of er verbetering optreedt in de oedemateuze situatie.

Verder kan een oedeempatiënt in overleg met de behandelend arts plaspillen oftewel diuretica gebruiken ter behandeling van oedeem. Vraag hem/haar desnoods naar de eventuele voordelen en bruikbaarheid van de volgende medicamenten:

• Antihistaminica c.q. histamineremmers
• Cromoglicinezuur (Prevalin)
• Oestrogeentherapie
• Tranexaminezuur (Cyklokapron)
• Danazol (Danatrol: een testosteron-achtige oestrogeenblokker)
• C1-inhibitor-concentraat/C1-esterase-remmer (Cinryze of Ruconest)
• Icatibant (Firazyr): een bradykininereceptor-antagonist
• Remming van eventuele ontstekingsactiviteit (antibiotica e.a.)
• Corticosteroïden

Het is van cruciaal belang dat eventueel gebruik van dit soort medicamenten in samenspraak plaatsvindt met arts of therapeut, want ze kunnen het oedeem –afhankelijk van de soort en oorzaak– soms óók verergeren.

Ten slotte kan er in ernstige gevallen van vochtophoping nog worden overgegaan tot de afvoer van vocht middels chirurgische drains; beter bekend als operatieve vochtdrainage.

Hoe dan ook is het belangrijk om in geval van oedeem je vochthuishouding weer in evenwicht te krijgen. En dat doe je door de achterliggende oorzaak weg te nemen of te bestrijden!

Tot slot

Oedeem is een overmatige ophoping van vocht in het interstitiële weefsel, dus ín de (intercellulaire) ruimte tussen de cellen. Bijna overal binnen het menselijk lichaam kan zich vocht opstapelen, dus er zijn vrijwel oneindig veel verschillende vormen van oedeem. De aangewezen behandeling van oedemen verschilt dan ook sterk per afzonderlijk geval.

Indien je oedeem vermoedt en nog niet onder behandeling bent bij een therapeut of medisch specialist, dan is je huisarts de aangewezen persoon om hier onderzoek naar te doen en je indien nodig door te verwijzen naar een gevoeglijk oedeembehandelaar.

Heb jij te kampen (gehad) met een bepaalde vorm van oedeem? Hoe werd/wordt deze behandeld? Laat hieronder een reactie achter!