Als je geen eisprong hebt gehad, dan volgt er in theorie ook geen menstruatie en word je dus niet ongesteld. De definitie van menstruatie is namelijk het proces waarbij een onbevruchte eicel en het baarmoederslijmvlies wordt afgestoten. Oftewel: als er geen eisprong is geweest, dan menstrueer je ook niet omdat er geen eicel is om op te ruimen. Toch zijn er meerdere situaties waarbij je geen eisprong hebt, maar toch (een soort van) ongesteld wordt en bloed verliest. Men noemt dit in de volksmond vaak een menstruatie, maar eigenlijk is er in dat geval iets anders aan de hand. In dit artikel lees je hoe dat precies zit.
Het verloop van de menstruatiecyclus
Om te begrijpen waarom je ongesteld kunt worden zonder een eisprong te hebben gehad, is het allereerst goed om te weten wat er precies gebeurt tijdens de menstruatiecyclus. Iedere vrouw die zich in de vruchtbare jaren van haar leven bevindt, heeft een menstruatiecyclus. Gedurende de menstruatiecyclus bereidt het lichaam zich voor op een eventuele zwangerschap. Iedere cyclus duurt gemiddeld 4 weken oftewel 28 dagen en begint op de eerste dag van de menstruatie.
Ongeveer halverwege de menstruatiecyclus vindt normaliter een eisprong (= ovulatie) plaats. Dit is het moment waarop je als vrouw vruchtbaar bent en zwanger kunt raken indien de eicel wordt bevrucht door een spermacel. Er wordt gedurende de menstruatiecyclus baarmoederslijmvlies gevormd zodat een eventuele bevruchte eicel zich goed kan nestelen in de baarmoeder. Indien de eicel niet wordt bevrucht, dan zet je lichaam een proces in werking om de eicel en het opgebouwde baarmoederslijmvlies op te ruimen. Deze ‘schoonmaakbeurt’ wordt menstruatie genoemd. Het lichaam wordt op deze manier klaargemaakt voor een nieuwe cyclus.
Kun je ongesteld worden zonder eisprong?
Op het moment dat je geen eisprong hebt gehad, dan is het alsnog mogelijk dat je (een soort van) ongesteld wordt en bloed verliest. Dit is dan geen klassieke menstruatie in letterlijke zin van het woord, maar vaginaal bloedverlies dat vaak wordt verward met een ‘echte’ menstruatie. Die verwarring is overigens helemaal niet raar, want het verschil tussen een menstruatie en vaginaal bloedverlies is soms nauwelijks tot niet te onderscheiden.
Menstruatie zonder eisprong: anovulatoire cyclus
Indien er tijdens een menstruatiecyclus geen eicel vrijkomt en er dus geen ovulatie plaatsvindt, noemt men dit een anovulatoire cyclus. In principe hoeft er zonder ovulatie helemaal geen bloeding op te treden. In de praktijk komt het echter veelvuldig voor dat je een menstruatie-achtige bloeding krijgt zonder voorafgaand een eisprong te hebben gehad. Officieel noemt men deze soort van ‘ongesteld zijn’ een anovulatoire bloeding.
Oorzaken ongesteld maar geen eisprong
Veelvoorkomende oorzaken van vaginaal bloedverlies zonder voorafgaande eisprong zijn als volgt:
Te weinig oestrogeen en/of daling van oestrogeenproductie
Je lichaam produceert het hormoon oestrogeen om de eisprong te stimuleren. Oestrogeen zorgt er (samen met het hormoon progesteron) tevens voor dat er baarmoederslijmvlies wordt aangemaakt. In dit slijmvlies kan een eventuele bevruchte eicel zich nestelen na de eisprong. Het is mogelijk dat je lichaam wel beperkte hoeveelheden oestrogeen produceert, maar dat dit niet voldoende is voor een daadwerkelijke eisprong. Als de hoeveelheid oestrogeen in je lichaam vervolgens snel afneemt, dan kan dit een bloeding veroorzaken. Hierbij wordt het opgebouwde baarmoederslijmvlies afgestoten. Een dergelijke bloeding kan veel op een gewone menstruatie lijken, maar vindt doorgaans niet op het gebruikelijke tijdstip van de normale menstruatie plaats.
Te weinig progesteron
Op soortgelijke wijze kan ook te weinig progesteron ervoor zorgen dat je ongesteld wordt zonder eisprong. Er is voldoende progesteron nodig om stevig baarmoederslijmvlies op te bouwen waar een bevruchte eicel zich in kan nestelen. Is er te weinig progesteron, dan kan het reeds opgebouwde baarmoederslijmvlies worden afgestoten middels een bloeding.
Overtollig baarmoederslijmvlies
Een andere mogelijke oorzaak van (een soort van) ongesteld worden terwijl je geen eisprong hebt gehad, is een overschot aan baarmoederslijmvlies. Op het moment dat er langzaamaan telkens wat baarmoederslijmvlies wordt opgebouwd, dan is het mogelijk dat dit op den duur te dik wordt om nog vastgehouden te worden door de baarmoederwand. In dat geval wordt het baarmoederslijmvlies afgestoten. Er vindt dan een soort van menstruatie plaats zonder dat je een eisprong hebt gehad.
Puberteit en menopauze
In de eerste twee jaar nadat een meisje in de puberteit voor het eerst ongesteld is geworden, vindt in ongeveer de helft van de menstruatiecycli geen ovulatie plaats. Ook 6 tot 8 jaar voordat een vrouw de menopauze doormaakt, wordt de menstruatie onregelmatiger en vindt er vaker een cyclus zonder ovulatie plaats.
Pilgebruik & andere anticonceptie
De pil en soortgelijke anticonceptie zoals de spiraal, anticonceptiepleister, het staafje enzovoort onderdrukken de ovulatie zodat er geen bevruchting kan plaatsvinden en je niet zwanger raakt. Het is mogelijk dat je door dergelijke anticonceptie helemaal niet meer ongesteld wordt, maar het is ook mogelijk dat je wel degelijk maandelijks een (soort van) menstruatiebloeding hebt. Dit is bijvoorbeeld het geval bij de combinatiepil waarbij je na 3 weken pilgebruik een stopweek hebt waarin je de pil niet slikt. Ongesteld worden is dan het gevolg van het feit dat je in de vierde week geen hormonen slikt. Het plotselinge ontbreken van deze hormonen veroorzaakt een bloeding die lijkt op een gewone menstruatie, maar dit is het eigenlijk niet omdat er geen ovulatie is geweest.
Borstvoeding
Het geven van borstvoeding kan ervoor zorgen dat je – zeker in het begin net na je zwangerschap – niet ovuleert. Naarmate je zwangerschap langer geleden is, je minder voedt en/of je stopt met het geven van borstvoeding, zal je normale menstruatiecyclus weer op gang komen. Dit gaat vaak geleidelijk; het is goed mogelijk dat je eerst een aantal keer ongesteld wordt zonder voorafgaand een eisprong. Je hebt dan dus een anovulatoire cyclus.
Symptomen: hoe weet je het verschil?
Een logische vervolgvraag is: hoe weet je het verschil tussen een ‘echte’ menstruatie en andere vormen van ongesteld zijn? Zonder uitgebreid onderzoek is het lastig om dit zeker te weten. Je kunt wel een goede indicatie krijgen of er sprake is van een eisprong door je temperatuur gedurende je menstruatiecyclus te monitoren en/of ovulatietesten te gebruiken. Je temperatuur stijgt doorgaans met een paar tiende nadat de ovulatie heeft plaatsgevonden.
Daarnaast zijn het verloop van de cyclus en de bloeding zelf vaak ook net wat anders wanneer er geen ovulatie heeft plaatsgevonden. De totale cyclus kan veel korter of juist langer zijn dan gebruikelijk en de bloeding kan ook lichter of juist heviger zijn. Kortom: een cyclus die anders verloopt dan je gewend bent, kan een teken zijn dat je geen normale eisprong hebt gehad. Als je dus wilt weten of je wel of niet een eisprong hebt gehad, dan is het handig om zoveel mogelijk gegevens te verzamelen over je cyclus. Noteer dit bijvoorbeeld in een app op je telefoon en overleg eventueel met je huisarts of gynaecoloog. Wil je zekerheid? Dan is het mogelijk om middels bloedonderzoek of een echo uit te zoeken of en wanneer er een eisprong plaatsvindt.
Ben jij weleens ongesteld zonder een eisprong te hebben gehad en onder welke omstandigheden? Deel het hieronder in een reactie. Ook je vragen omtrent dit artikel kun je daar kwijt.
