Glutenintolerantie… Gluten zijn eiwitten die van nature voorkomen in alle granen oftewel “koren”. Denk maar eens aan tarwe, rogge, gerst, mais, rijst, spelt, haver en teff. Maar ook in het meel en de meelproducten die van deze granen worden gemaakt zoals brood, crackers en pasta. (Let op: je hoeft echter niet alle granen te mijden bij gluten-intolerantie, daar lees je hieronder alles over!)
Stiekem zijn er ontzettend veel mensen die gluten niet of nauwelijks verdragen, waardoor zij te kampen krijgen met allerlei vage en onverklaarbare gezondheidsklachten. Hieronder bespreken we de nadelen & gevaren van gluten en glutenintolerantie…
Glutenintolerantie
Intolerantie houdt in dat je lichaam héél erg slecht is in het verteren, absorberen en/of verwerken van bepaalde voedingsstoffen (meestal eiwitten). De stof in gluten (graaneiwitten) die het vaakst problemen veroorzaakt is “gliadine”. Als je gliadine-houdende gluten niet goed kunt verteren, spreekt men ook wel van:
- Gluten-intolerantie / glutenintolerantie (= geen gluten kunnen verdragen)
- Coeliakie (koilia = Grieks voor ‘buik’)
- Gluten malabsorptie (= darmwand kan gluten niet absorberen)
- Inheemse (niet-tropische) spruw (spruw = darmaandoening)
- Gluten enteropathie (= darmaandiening door toedoen van gluten)
- Glutenallergie (= allergisch zijn voor gluten)
Gluten zijn graaneiwitten; gliadinen zitten dan ook uitsluitend in graanproducten. Onverdraagzaamheid t.o.v. gluten kan aangeboren zijn, maar ook pas op latere leeftijd ontstaat. Alleen bij aangeboren gluten-intolerantie spreekt men van coeliakie.
In beginsel zijn bovenstaande termen allemaal benamingen voor één en dezelfde aandoening, namelijk: “overgevoeligheid voor gluten”.
Iedereen is gluten-intolerant
Gluten zijn niet alleen slecht voor mensen met medisch gediagnosticeerde gluten-intolerantie. Bijna iedereen is in zekere mate overgevoelig, intolerant of allergisch voor gluten. Sterker nog: er is bijna niemand wiens lichaam goed is in het verwerken van gluten. Dat betekent dat er enorm veel mensen zijn die zich dagelijks slap, futloos of zelfs ziekelijk voelen omdat ze ongemerkt aan gluten-intolerantie lijden.
Dit betekent overigens niet dat iedereen direct zou moeten stoppen met het eten van gluten zolang er geen sprake is van medisch-gediagnosticeerde gluten-enteropathie. Het is veeleer raadzaam om je gluten-consumptie flink af te bouwen en eens te kijken of je je er beter door gaat voelen. Mocht je lekkerder in je vel zitten na het minderen van gluten, dan is dat een teken dat je er goed aan doet om zo veel mogelijk glutenvrij te gaan eten.
Symptomen van glutenintolerantie
Kort door de bocht kunnen gluten je darmen kapot maken. Als jouw darmen slecht reageren op gluten, dan ontstaan er namelijk beschadigingen in de darmwand. Je darmuitstulpingen oftewel darmvlokken oftewel “villi” raken ontstoken, en deze ontstekingsreactie kan op zijn beurt talloze gezondheidsproblemen teweegbrengen.
Meestal ontstaan er allerhande aspecifieke klachten ten gevolge van glutenovergevoeligheid oftewel glutenintolerantie. Je gaat je moe, suf en slap voelen, zonder dat je merkt dat het door je glutenconsumptie komt. Daarnaast zijn de volgende medische klachten gelinkt aan coeliakie oftewel gluten-allergie:
- Opgezette buik & buikpijn
- Darmverstopping (obstipatie/constipatie)
- Chronische diarree
- Misselijkheid & braken
- Gebrekkige eetlust
- Groeiachterstand & skeletmisvorming (bij jonge kinderen)
- (Onverklaarbare) gewichtsafname
- Bloedarmoede (anemie)
- Jeuk in de keel
- Botontkalking (osteoporose)
- Moeheid, lusteloosheid & slaperigheid
- Stemmingswisselingen
- spierklachten (spierslapte, krampen e.a.)
- Zenuw-aandoeningen
- Verminderde vruchtbaarheid
- Huidproblemen
Welke granen veroorzaken gluten-intolerantie?
Alle granen bevatten gluten, maar niet alle gluten bevatten gliadine. Dat betekent dan ook dat niet alle granen gluten-intolerantie veroorzaken. De belangrijkste granen die glutenallergie kunnen veroorzaken zijn als volgt:
- Tarwe
- Gerst
- Rogge
- Spelt
- Kamut
- Haver*
*Let op: zuivere haver bevat geen gliadine, maar “aveline” en veroorzaakt dan ook geen coeliakie… Helaas wordt haver vaak vermengd met gliadine-houdende graansoorten. Kijk daarom op de verpakking van haver of deze “besmet” of juist “glutenvrij” is.
Waar zitten gluten in?
Gliadine-houdende gluten zitten niet alleen in bovenstaande granen, maar ook in alle producten die uit deze “koren” worden vervaardigd. Zoals je je wellicht kunt voorstellen betreft dit een enorme lijst met gluten-houdende levensmiddelen. Hierbij een aantal belangrijke voorbeelden van voedingsmiddelen die rijk zijn aan gliadine-houdende gluten die je niet moet eten in geval van coeliakie:
- Alle soorten “gewoon” brood
- Beschuit, crackers, stokbrood, broodjes e.a.
- Koek, cake & gebak
- Ontbijtgranen (cruesli & muesli)
- Pasta (macaroni, spaghetti, vermicelli, penne e.a.)
- Meel (tarwemeel, havermeel, roggemeel, griesmeel e.a.)
- Bloem (tarwebloem, roggebloem, gerstemoutbloem e.a.)
- Havervlokken & havermout
- Couscous (gemalen durumtarwe)
- Bulgur (gestoomde durumtarwe)
- Seitan (pure tarwegluten)
- Graankiemen, graankorrels & graanvlokken
- Gort (gepelde gerst), parelgort & gortepap
- Mout (ontkiemde tarwe & gerst)
- Grutten (gebroken granen)
- Spelt (wilde tarwe)
- Kamut (biologisch geteelde tarwe)
- Triticale (kruising van “gewone” tarwe en durumtarwe)
- Mout
- Tarwegries & -griesmeel + “semolina”
- Gliadine-houdend bindmiddel in soepen & sauzen
- Bier: pils & speciaalbieren
- Gliadine-houdend bindmiddel in verwerkte vleeswaren (gehakt, worst, hamburgers e.a.)
- Bepaalde vitaminesupplementen
- Zetmeel
Al met al moet je enorm oppassen en altijd de ingrediëntenlijst van voedingsmiddelen doorlezen als je glutenvrij wilt eten. Op een productverpakking hoort dan ‘glutenvrij’ te staan onder het kopje ‘allergie-informatie’.
Granen & graanachtigen zonder gluten / gliadine
Naast de “gevaarlijke” granen die hierboven uiteen zijn gezet, zijn er tevens granen zonder gliadine-houdende gluten. Gluten die niet of nauwelijks gliadine bevatten en dus GEEN coeliakie c.q. glutenintolerantie veroorzaken, zijn die in:
- Rijst
- Maïs
- Teff
Je kunt dan ook met gerust hart rijst, mais en teff eten als je lijdt aan glutenintolerantie c.q. coeliakie. Meel en meelproducten van niet-granen –zoals wilde rijst, boekweit, quinoa en amaranth– bevatten sowieso geen gluten en kunnen dan ook vrijelijk worden gegeten.
Glutenvrij dieet (voeding zonder gluten!)
Mensen met coeliakie mogen geen gliadine binnenkrijgen uit tarwe, rogge, gerst, kamut, spelt of gecontamineerde haver. Aangezien gluten in enorm veel levensmiddelen worden verwerkt, is het erg lastig om een glutenvrij dieet te volgen. Een glutenvrij dieet is een anti-allergeen dieet dat geen gliadine-houdende gluten bevat.
De belangrijkste regel binnen het glutenvrij dieet is dat men geen gliadine houdende gluten tot zich mag nemen. Door langdurig gliadine te mijden, verdwijnen de ontstekingen en krijgt de dunne darmwand de kans om zich te herstellen. Binnen een glutenvrij dieet mogen de volgende voedingsmiddelen doorgaans WEL worden genuttigd:
- Alle soorten rijst
- Aardappels
- Maïs, quinoa & amaranth (gliadine-vrije graansoorten)
- Boekweit, amarant, ragi & kiwicha (kruidachtige planten)
- Teff & sorgo oftewel “sorghum” (grassen)
- Cassave & tapioca (wortelknol)
- Peulvruchten (sojabonen, erwten, linzen e.a.)
- Groenten & fruit
- Noten, pitten & zaden
- Zuivel (melk, kaas, yoghurt, kwark e.a.)
- Vlees & vis (ongekruid + ongepaneerd)
- Boter & bepaalde oliën (maïsolie, pindaolie, olijfolie, zonnebloemolie e.a.)
Let op: pure “onbesmette” haver is in principe ook vrij van gliadine-houdende gluten. Hetzelfde geldt veelal voor gierst en mout (ontkiemde gerst). Toch is het verstandig om deze producten voor de zekerheid te mijden als je een glutenvrij dieet volgt.
Tot slot
Gluten zijn eiwitten die van nature voorkomen in alle soorten graan. Sommige gluten hebben een “jasje” bestaande uit gliadine. Gliadine-houdende gluten kunnen gluten-intolerantie oftewel coeliakie veroorzaken. Coeliakie is een darmafwijking waarbij antistoffen tegen gliadine-houdende gluten worden gevormd.
De darmwand wordt door toedoen van gluten-intolerantie beschadigd, en zodoende treden allerhande ontstekingsreacties op. Ook als je niet aan coeliakie lijdt kunnen gluten allerlei aspecifieke gezondheidsklachten veroorzaken. Gluten is dan ook een potentiële ziekmaker.
De belangrijkste gliadine-houdende graansoorten –die veel mensen dus maar beter links kunnen laten liggen– zijn tarwe, gerst, rogge, spelt en kamut. Rijst en maïs bevatten geen gliadine; hetzelfde geldt voor pure, onbesmette haver. Een glutenvrij dieet kan ervoor zorgen dat gluten-gerelateerde gezondheidsklachten afnemen of zelfs verdwijnen.
Als gluten niet goed wordt verteerd, kan het gezondheidsklachten veroorzaken. Vooral durumtarwe is extreem rijk aan gliadine en zodoende funest voor je gezondheid indien je gluten-intolerant bent. Hoe slechter je tegen gluten kan, des te meer gezondheidsvoordelen je logischerwijs zult bemerken als je minder gluten of zelfs glutenvrij gaat eten.
Heb jij ervaring met gluten-gerelateerde gezondheidsproblemen of medisch gediagnosticeerde glutenintolerantie? Laat hieronder een reactie achter!
