Er wordt steeds meer geschreven over hormonen. Dat komt omdat de uitwerking van hormonen op het menselijk lichaam steeds gedetailleerder in kaart wordt gebracht. Inmiddels weten we dat hormonen van invloed zijn op zo’n beetje alle lijfelijke processen. Ze reguleren je hongergevoel, vetopslag, energiehuishouding, lichamelijke ontwikkeling en zelfs je emotionele gesteldheid.
Dat is allemaal leuk en aardig, maar hoe kun je nou eigenlijk testen hoe jouw hormoonhuishouding ervoor staat? Zit het wel snor met jouw hormonen of lijd je aan een hormonale disbalans? Veel mensen willen graag weten hoe gezond hun hormoonhuishouding is. De vraag die dan ook vaak voorbij komt is: ‘hoe en waar kun je je hormonen testen c.q. meten c.q. onderzoeken?’. In dit artikel bespreken we het (laten) testen van je hormoonhuishouding…
Endocrien systeem
De hormoonklieren die binnenin je lijf hormonen produceren en afscheiden, worden tezamen het ‘endocrien systeem’ genoemd. Er kan van alles aan de hand zijn met je endocrien systeem. Zo kan een hormoonklier ontstoken zijn; te veel of te weinig hormonen produceren en/of afgeven; of simpelweg defect zijn.
De bekendste endocriene hormoonklieren zijn de schildklier (thyroïd), alvleesklier (pancreas), hersenaanhangsel (hypofyse), pijnappelklier (epifyse), zwezerik (thymus), eierstokken (ovaria), teelballen (testes) en bijnieren. De productiviteit en vitaliteit van je hormoonklieren is grotendeels afhankelijk van je algehele lichamelijke en mentale gesteldheid.
Naast de endocriene hormoonklieren zijn er nog veel meer cellen die hormonen kunnen produceren/afscheiden. Denk maar eens aan de cellen van je nieren, hart, maag, darmen, placenta en vetweefsels.
Tekorten & overschotten aan hormonen
Zowel tekorten als overschotten aan hormonen zijn schadelijk. Een tekort van het ene hormoon kan bovendien een overschot van een ander hormoon in de hand werken (‘disbalans’). Aan bepaalde hormoonschommelingen kun je niet veel doen. Denk maar eens aan:
- Puberteit
- Menstruatie (ongesteldheid)
- Ovulatie (eisprong)
- Zwangerschap
- Menopauze & overgang
- Penopauze (midlifecrisis)
- Noodzakelijk gebruik van hormonale medicijnen
- Voorbehoedsmiddelen (“de pil” e.a.)
Dit zijn allemaal voorbeelden van omstandigheden waaronder en periodes waarin je lichaam onwijs grote hormonale veranderingen doormaakt. Afwijkingen in de hormoonhuishouding kunnen echter ook duiden op hormoon-gebonden complicaties… En dán kan het fenomeen ‘hormonen testen middels hormoononderzoek’ raadzaam zijn!
Aandoeningen aan hormoonklieren
Als je een serieuze aandoening hebt aan een hormoonklier, dan ontstaan gegarandeerd hormonale problemen. De ernst van de hormonale afwijking is logischerwijs afhankelijk van de exacte aandoening. Zo is een (deelse) verwijdering van een hormoonklier veel ingrijpender voor je hormoonhuishouding dan een ietwat traag werkende schildklier of alvleesklier.
Als je schildklier uitvalt, dan ontstaat er een gebrek aan schildklierhormonen dat gemakkelijk kan worden ontdekt in je bloed. Dit zul je ook zelf gegarandeerd merken, want je wordt er simpelweg ziek van. Er zijn echter ook veel subtielere hormonale disbalansen mogelijk. Dit soort kleinschalige hormoonafwijkingen komt veelvuldig voor. Helaas is het voor zowel patiënten als doctoren erg lastig om bepaalde gezondheidsklachten te koppelen aan specifieke hormonen.
Let op: de meeste hormonen kun je niet als crème smeren of als pilletje innemen, zonder dat daar (hevige) bijwerkingen door ontstaan.
Hormoontest laten uitvoeren
Je kunt je bloed vrij gemakkelijk laten prikken bij een bloedafnamepunt (“prikpost”), waarna het wordt gecontroleerd bij een medisch laboratorium. Je bloed kan o.a. worden gecontroleerd op vitamines, mineralen, spoorelementen, bloedsuiker, bloedcholesterol, bloedlichaampjes, ontstekingseiwitten en/of ziekteverwekkers.
Met hormonen zit het toch net even wat ingewikkelder, omdat het er zo veel zijn. Bovendien zijn afwijkingen in de hormoonspiegels doorgaans minder gemakkelijk te ontdekken, verklaren en interpreteren. Het testen van je algehele hormoonbalansen is een gecompliceerd, genuanceerd, geavanceerd en bovenal arbeidsintensief werkje.
Hormoontests meten de concentraties van hormonen en hormoonreceptor-antistoffen in je bloed en/of urine. Voor nagenoeg ieder hormoon en iedere antistof is wel een test te bedenken. Uitgebreide hormoonmetingen kosten dan ook heel veel geld, en ze worden daarom alleen uitgevoerd als er medische grondslagen voor zijn. Dit geldt o.a. bij verdenking van onvruchtbaarheid, diabetes, ontwikkelingsstoornissen, hersenafwijkingen, menstruatiestoornissen, overgangsklachten of schildklierafwijkingen.
Weetje: De meest gebruikte en meest simplistische hormoontest is de zwangerschapstest.
Waarom zou je je hormonen laten testen?
Op steeds meer websites wordt beweerd dat zo’n beetje alle gezondheidsklachten –waaronder overgewicht & zwaarlijvigheid– worden veroorzaakt door “je hormonen”. Hoewel er absoluut waarheid in deze bewering schuilt, is de uiting ervan totaal nietszeggend. Als je het hebt over ‘je hormonen’, dan bedoel je namelijk een enorme verscheidenheid aan stoffen die signaaltjes overbrengen aan je cellen en organen. Bij alles binnen je lijf zijn hormonen betrokken, en het is dan ook volkomen logisch dat ze tevens een rol spelen bij afvallen, aankomen, ziekte en genezing.
Mensen die moord en brand roepen over ‘je hormoonhuishouding’ proberen veelal interessant en dramatisch te doen. Het is bovendien veilig, want omdat de hormoonhuishouding zo’n breed begrip is, sla je de plank nooit (volledig) mis. Het is desalniettemin nutteloos om mensen botweg te melden dat het hun hormonen zijn die de boel verstieren. Dan kun je ook zeggen dat het aan iemands “gezondheid” ligt. Hormonen beïnvloeden namelijk alles, en alles beïnvloedt je hormoonhuishouding. Wat je eigenlijk wilt weten is welke hormonen uit balans zijn, welke hormoonklieren hieraan ten grondslag liggen en wat de achterliggende reden is van de hormonale disbalans.
Tip: Een verstoord hormonaal evenwicht is veelal het gevolg van een onevenwichtige leefstijl. In de meeste gevallen van hormonale disbalans moet je dus niet aan je hormonen laten schroeven, maar simpelweg gezonder gaan leven!
Vrijblijvende hormoonmeting…
Vanwege de continue opspraak van hormonen zijn er steeds meer mensen die hun hormonen willen laten testen, zelfs als ze daar geen fundamentele redenen voor hebben. Ze voelen zich ziek, zwak, moe of misselijk, en lezen over hormonen… Vervolgens zouden ze graag willen weten hoe de kwaliteit van hun hormoonhuishouding is. Van welke soort heb ik er te veel en van welke te weinig?
Helaas kun je niet zomaar naar een hormonenspecialist stappen om je volledige hormoonhuishouding te laten doormeten. Er zijn namelijk niet alleen metingen nodig om hormoonconcentraties te bepalen. Vaak zijn er ook hormoon-remmende en hormoon-stimulerende tests vereist. Een hormoonafwijking kan zelfs worden veroorzaakt door foutieve aansturing van een hormoonklier door een ander orgaan of door een afwijkende interpretatie van je hormoonreceptoren. En zijn je hormonen tijdelijk te hoog of te laag, of zijn ze dat altijd? Al met al is het niet haalbaar om iemands volledige hormoonhuishouding nauwkeurig in kaart te brengen.
Toch zijn er allerlei “hormoon-deskundigen” die beweren hormonale disbalansen en hormoonafwijkingen te kunnen verhelpen met behulp van eenvoudige behandelingen. Het gaat veelal om mensen die alternatieve geneeswijzen bedrijven zoals bioresonantie, fytotherapie en electroacupunctuur. Ik laat in het midden of deze methodes werkzaam zijn of niet, maar ze vormen in ieder geval géén alternatief voor biochemische hormoontests die door biologen en scheikundigen worden uitgevoerd in laboratoria.
Hormonen innemen
Er zijn allerlei medicijnen en middelen op basis van hormonen. Denk maar eens aan:
- Testosteronsupplementen (zoals AndroGel®)
- Corticosteroïden (zoals cortison & Nasonex®)
- Anticonceptiemiddelen (“de pil” e.a.)
- Insuline (bij suikerziekte)
- Groeihormonen (zoals somatropine)
- Morfine (pijnstiller, afgeleid van endorfine)
- Schildkliermedicatie (Thyrax e.a.)
- Alfablokkers & bètablokkers
- Progesteronsupplementen (zoals Primolut® & Utrogestan®)
Hormonen komen van nature ook voor in plantaardige en dierlijke voedingsmiddelen, dus je zou zeggen dat ze weinig kwaad kunnen. Wat je echter voor ogen moet houden is dat er talloze verschillende hormonen zijn, en dat geen enkel hormoon hetzelfde is. Ieder hormoon wordt op een andere manier opgenomen en verwerkt door het menselijk lichaam. Sommige hormonen moet je smeren, andere spuiten en weer andere slikken om ze te activeren. Sommige hormoonsupplementen kunnen niet eens worden geabsorbeerd door je spijsverteringskanaal; andere slaan in als een bom.
Hoewel je in principe goede resultaten kan boeken met hormonale medicijnen en supplementen, kennen hormonen ook veel bijwerkingen. Het is dus niet zo dat je op eigen houtje hormonale medicamenten en supplementen kunt gebruiken. Dit dient altijd in samenspraak met een (bevoegd!) arts te gebeuren.
Let op: Er worden steeds vaker “bio-identieke” (niet-synthetische) hormonen aangeboden via internet. Hoewel men doet voorkomen dat je ze naar hartenlust kunt innemen –ze zijn immers natuurlijk– kun je er je volledige interne hormoonhuishouding mee ontregelen, wat levensbedreigende complicaties tot gevolg kan hebben!
Te weinig VS. ongevoelig
Bepaalde semi-medici zwaaien met een pendel en stellen vervolgens vast dat je een tekort aan een bepaald hormoon hebt. Ze verkopen je vervolgens een potje met pillen die bio-identieke hormonen bevatten. Het is echter zeer gevaarlijk om zonder medeweten van en goedkeuring door een arts hormonen in te nemen.
Bovendien is het in veel gevallen nutteloos om hormonen in te nemen. Hormooncomplicaties zijn namelijk vaak een kwestie van ongevoeligheid van de hormoonreceptoren en niet van een tekort aan hormonen. Als jij ongevoelig bent voor een bepaald hormoon, dan circuleert er wél voldoende van het desbetreffende hormoon in je bloed, maar reageert je lichaam er niet radicaal genoeg op. Als je vervolgens méér van dit hormonen inneemt, dan gaat je lichaam er juist minder van produceren. Zodoende werk je juist een tekort in de hand.
Je wilt dus niet méér hormonen in je bloed; je wilt dat een kleine hoeveelheid hormonen toereikend is om boodschappen over te brengen.
Hormoonhuishouding optimaliseren…
Op eigen houtje aan je interne hormoonhuishouding morren is alles behalve raadzaam. Als je je zorgen maakt over je hormoonhuishouding, dan kun je echter wél een aantal voorzorgsmaatregelen treffen, namelijk:
- Veel bewegen (krachttraining + cardiofitness)
- Biologisch eten (dus niet chemisch)
- Voldoende water drinken
- Terughoudend zijn met hormonale medicatie
- Alcohol, cafeïne, geraffineerde suikers & zout beperken
- Oppassen met drugs (verdovende middelen e.a.)
- (Overmatige) stress zo veel mogelijk vermijden
- Overgewicht inperken
Als je bovenstaande tips in acht neemt, dan help je hormonale ongevoeligheid voorkomen. Je lichaam hoeft dan minder hormonen aan te maken om boodschappen glashelder over te brengen. En dat is wat je wilt!
Al met al geldt: hoe lekkerder je in je vel zit, des te beter je hormoonhuishouding; en hoe beter je hormoonhuishouding, des te lekkerder je in je vel zit. Dus als je je vitaal voelt en je algehele gezondheid goed is, dan is dat een teken van een goede hormoonhuishouding en vice versa.
Hormonen testen middels hormoononderzoek: tot slot…
Tegenwoordig krijgt een hormonale disbalans de schuld van alle gezondheidsproblemen op zich. Dit is niet per se ten onrechte, want bij alle fysiologische functionaliteiten zijn hormonen betrokken. Zo worden diabetesklachten veelal veroorzaakt door afwezigheid van het hormoon insuline. Schildklierklachten ontstaan door een gebrek of overschot aan de hormonen T3 en/of T4. En overgangsklachten ontstaan doordat de eierstokken hun productie van het hormoon oestrogeen staken.
Toch is het niet zo dat je uit voorzorg je hormoonhuishouding kan laten testen en doormeten. Er wordt pas medisch onderzoek naar hormonen gedaan als je hormoon-gebonden complicaties vertoont. Misschien dat je in de toekomst wel naar hartenlust hormoononderzoek kan laten uitvoeren, maar momenteel zijn er voornamelijk charlatans die onwetenschappelijke methodes hanteren om preventief je hormoonhuishouding door te meten en aan te passen.
Heb jij ervaring met hormoon-gebonden complicatie en hormoon-onderzoek? Deel hieronder jouw ervaringen en standpunten…
