Oedeem: wat is een vochtophoping of vochtstapeling?

Oedeem (uitspraak: ‘eudeem’) is een term die wordt gebruikt voor het ophopen van vocht in het menselijk lichaam. Er is sprake van oedeem indien het vocht zich extracellulair, dus buiten de cellen en in de weefsels verzamelt. Het gevolg van de vochtophoping is een onderhuidse zwelling die niet gepaard gaat met een toename van het aantal lichaamscellen. Oedeem bestaat in allerlei vormen en hoedanigheden en staat o.a. bekend onder de noemers:

• Vocht vasthouden & vochtophoping
• Verstoorde vochthuishouding of vochtregulatie
• Fluïde-retentie c.q. waterretentie c.q. vochtretentie
• Extreem watergewicht of “water weight”
• Vochtstapeling c.q. vochtopstapeling
• Waterzucht / hydrops / hydropsie
• Interne vochtstuwing of -stasis
  

Oedeem betreft dus ‘zwelling door vochtophoping’ en is veelal zichtbaar als een onderhuidse bobbel of plakkaat. Soms gaat het om afgetekende builen (galbulten), maar meestal om wijdverspreide zwellingen (bijvoorbeeld gezwollen onderbenen) of zelfs een pafferig lichaam. Soms is de hoeveelheid vocht die in het lichaam aanwezig is te groot, maar meestal is de verdeling van het aanwezige vocht niet in orde.

Wat is oedeem?

Met oedeem wordt het uittreden van weefselvocht uit vaten (bloedvaten, lymfevaten e.a.) bedoeld. Het vocht hoopt zich op in het interstitium: de met lichaamswater gevulde ruimte tussen de cellen, dus buiten de cellen van een weefsel. Oedeem is een klinisch zichtbare toename van de hoeveelheid vloeistof tussen de cellen, dus “los” in de weefsels.

De vochtophoping doet zich interstitieel (tussen weefselcellen) voor, vandaar dat oedeem tevens bekend staat als ‘interstitieel oedeem’. Een vochtophoping kan plaatselijk voorkomen; ‘lokaal oedeem’. Oedeemvorming verspreid over het hele lichaam wordt ook wel ‘gegeneraliseerd oedeem’ of ‘veralgemeend oedeem’ genoemd. (bron)

Oorzaken van oedemateuze zwelling

Oedeem ontstaat meestal wanneer de lymfevaten de hoeveelheid interstitieel vocht niet meer kunnen verwerken door een te groot aanbod van vocht of door een afvloedbelemmering in het lymfesysteem. Een grote hoeveelheid interstitieel vocht wordt gevormd indien de intracapillaire hydrostatische druk en/of de interstitiële colloïd-osmotische druk groter is dan de intracapillaire colloïd-osmotische druk en/of de interstitiële hydrostatische druk. Oedeem heeft heel vaak een cardiale (hart) of renale (nieren) oorzaak! Meer over de oorzaak van oedemen vind je in dit artikel over oedeem-oorzaken & -symptomen.

Vocht vasthouden versus oedeem

Oedeem wordt vaak als synoniem gebruikt voor “vocht vasthouden” en dat is in principe correct. Bij overmatig vocht vasthouden, waar veel mensen last van hebben, is er echter lang niet altijd sprake van een evidente ophoping of lokale stapeling van vocht. Bij vocht vasthouden is er veeleer sprake van een gegeneraliseerde verdeling van overtollig water over het hele lichaam. Vocht vasthouden gaat bovendien zelden gepaard met pijn, jeuk of mobiliteitsverlies. Medisch of klinisch oedeem daarentegen, is veelal het gevolg van een serieuze gezondheidsaandoening en gaat vaak gepaard met aanvullende klachten, verschijnselen en symptomen.

Het punt is dat je je doorgaans niet direct zorgen hoeft te maken als je vocht vasthoudt, maar dat bepaalde vormen van oedeem erg gevaarlijk kunnen zijn.

Soorten oedeem

Afhankelijk van de oorzaak, het aangedane weefsel en de hoedanigheid van het oedeem, zijn er talloze vormen van oedeem, waaronder:

• Lokaal versus gegeneraliseerd oedeem
• Angio-oedeem c.q. Quincke’s oedeem
• Renaal, cardiaal & hepatisch oedeem
• Pitting– & non-pitting oedeem
• Lymfoedeem, lipo-oedeem & myxoedeem
• Cytotoxisch & vasogeen oedeem
• macula-oedeem (in het oog)
• Variceus oedeem (door toedoen van spataders)
• Organisch & functioneel oedeem

Oedeem doet zich overigens het vaakst voor in de zachte weefsels en wordt zodoende ook nog weleens weefseloedeem of weke-delenoedeem genoemd. Onderstaand diagram kan je enigszins wegwijs maken in de ganse oedeemproblematiek…

Tot slot

In dit vervolgartikel over de verschillende soorten oedeem lees je alles wat je moet weten over oedemateuze vochtophopingen of vochtstapelingen. Hierbij valt te denken aan lokaal, gegeneraliseerd, perifeer, acuut, chronisch, pitting en non-pitting oedeem. En in dit stuk over oedeembehandeling vind je aanvullende tips, adviezen, medicijnen, geneeswijzen en therapieën ter behandeling van oedeem.

Heb jij last van oedeem of vocht vasthouden? Deel hieronder jouw vragen, opvattingen en bevindingen m.b.t. vochtstapeling in weefsels…