Iedereen krijgt er weleens mee te maken: vlekken voor je ogen, rare vormpjes/figuurtjes in je gezichtsveld of flitsen die je blikveld doorkruisen. Maar wat zijn deze dingetjes die jouw zicht verstoren en vertroebelen? En belangrijker nog: hoe ontstaan ze, en zijn ze gevaarlijk? Hieronder bespreken we onder meer:
- Vormpjes in je blikveld
- Lichtflitsen door netvliesproblemen
- Aura’s zien: neurologisch verschijnsel
- Glasvochttroebelingen: ‘floaters‘ oftewel ‘mouches volantes’
- Het wordt je zwart of wit voor de ogen
- Draaien of tollen voor je ogen: draaiduizeligheid
- Sterretjes zien…
- Luchtspiegelingen & optische illusies
- Vliegje of vuiltje óp je oog
- Vertroebeld blikveld door cataract c.q. ‘staar’
Soorten & variëteiten
Gekke dingetjes voor je ogen zien, kan te maken hebben met je glasvocht, glasvochtvlies, netvlies, hoornvlies, regenboogvlies, vaatvlies, slijmlies of ooglens; ze kunnen echter ook voortvloeien uit je hersenen. Of zelfs met invloeden van buitenaf te maken hebben, zoals licht, temperatuurschommelingen, luchtdruk, vuiltjes etc. Veel voorkomende merkwaardigheden die nog weleens worden waargenomen in het blikveld zijn onder meer:
- Stille of bewegende dingetjes (vormpjes & figuurtjes) in je gezichtsveld
- Lichtflitsen, stroboscoop-achtig flitslicht of zelfs (al dan niet pijnlijke) bliksemschichten zien
- Voorwerpen die lijken te trillen, koken of draaien
- Zigzaggende strepen c.q. lijnen
- Blinde vlekken in gezichtsveld
- Visuele hallucinaties (optische waarnemingen die niet overeenkomen met de werkelijkheid)
- Illusies (schijnbare werkelijkheden of onjuiste interpretaties van de werkelijkheid) zoals bij goocheltrucs
Daarnaast zijn er meteorologische & optische fenomenen zoals “fata morgana” (luchtspiegeling), “aureool” c.q. “glorie” (diffractie, breking of verstrooiing van licht, waaronder regenbogen), “orbs”, (oplichtende globes) etc. Hierbij de nodige uitleg over afwijkingen in het blikveld…
1. Vormpjes in je blikveld
Er kunnen zich min of meer onverklaarbare vormen en figuren (wolkjes, spinnetjes, pluisjes, rastertjes, sterretjes, boogjes etc.) in je blikveld manifesteren door allerlei oorzaken. De onderliggende oorzaak van tijdelijke abnormaliteiten en kortstondige gebrekkigheden in het gezichtsveld zijn meestal volkomen onschuldig; in zo’n geval ligt het bijvoorbeeld aan de mate waarin je je ogen hebt gefocust of waarnaar je hebt gekeken. Wellicht heb je je ogen langdurig dichtgehouden, te lang in de zon gestaard, aanhoudend op een priegelwerkje gefixeerd, geruime tijd contactlenzen gedragen, onder intense fysieke, mentale, sociale en/of emotionele stress gestaan etc.
Als je daarentegen regelmatig (of zelfs continu op dezelfde plek) scherp begrensde puntjes, streepjes of vlekjes ziet, kan er sprake zijn van krasjes, vuiltjes of putjes in je glasvocht, hoornvlies, netvlies of ooglens. Met terugkerende of blijvende vormpjes in je blikveld kun je dan ook maar beter langs je huisarts of oogarts gaan; hij of zij kan je waarschijnlijk precies vertellen of en hoe de oneffenheidjes in je blikveld kunnen worden verholpen. Overigens heeft de optische waarneming van statische of dynamisch figuurtjes meestal te maken met glasvochttroebeling (zie punt 4. verderop)…
Als je je ogen dichthoudt terwijl het buiten zeer zonnig is, kun je overigens de bloedvaatjes en bewegende eiwitstructuren in je oogleden zien; ook deze kunnen zich dan in vreemdsoortige patronen op je netvlies manifesteren.
2. Lichtflitsen voor de ogen door netvliesirritatie
Het zien van lichtflitsen duidt meestal op (over)prikkeling, irritatie of beschadiging van het netvlies; het lijkt dan alsof er een TL-lamp aan en uit flitst. Prikkeling van je netvlies ontstaat meestal door glasvocht oftewel het “glasachtig lichaam” dat aan je netvlies trekt, maar dat hoeft niet per se.
In bepaalde gevallen kunnen vlekken en flitsen in het oog gelijktijdig voorkomen. Indien lichtflitsen voor je ogen zich aanhoudend voordoen en gepaard gaan met een flink aantal zwarte vlekken, dan is het raadzaam om onderzoek door je oogarts te laten uitvoeren. Deze flikkerende manifestatie kan namelijk duiden op een scheurtje in je netvlies en/of op een beginnende loslating van je netvlies (netvliesloslating).
De lichtflitsen bij een beginnende netvliesloslating zitten altijd aan de zijkant van het gezichtsveld en nemen niet toe of af in omvang.
3. Aura’s zien door neurologische problemen
Visuele/optische aura’s in het gezichtsveld (‘t zien van onherleidbaar licht of glans) vindt zijn herkomst soms ook in het zenuwstelsel. Het gaat dan vaak om een tijdelijk haperingetje in de hersenen en in sommige gevallen om een serieuze neurologische aandoening. Denk maar eens aan aura’s zoals die onder meer worden waargenomen tijdens een aanval van epilepsie of oogmigraine.
Lichtflitsen die zich als gekartelde lijnen vanuit het centrum van je gezichtsveld uitbreiden, komen in veruit de meeste gevallen door neurologische problemen; dat geldt des te meer als je nadien hoofdpijn krijgt. ‘Neurologische flitsen’ in de ogen worden doorgaans in beide ogen tegelijkertijd waargenomen en duren meestal 10 tot 20 minuten.
Zichtafwijkingen kunnen dus worden veroorzaakt door o.a. migraine, maar ook het gevolg zijn van zeer ernstige complicaties van het centrale zenuwstelsel. Denk maar eens aan epilepsie, oogzenuwontsteking, acuut hersenletsel, multiple sclerose (MS), Parkinsonisme of een beroerte (TIA/CVA).
4. Vlekjes & figuurtjes IN je oog door glasvochttroebeling
Iedereen ziet weleens ‘onverklaarbare’ vormpjes en figuurtjes bewegen die zich niet buiten de ogen bevinden, maar echt IN het oog. Dit fenomeen wordt meestal veroorzaakt door vertroebelingen van je glasvocht en staat ook wel bekend als:
- Glasvochttroebelingen
- Floating specks oftewel ‘floaters’ (Engels voor ‘drijvers’)
- Mouches volantes (Frans voor ‘vliegende vliegjes’)
- Myodesopsie, afgeleid van het Griekse: myioeidès (gelijkend aan vliegen) + òpsis (zicht)
Deze troebelingen oftewel “floaters” die in het gezichtsveld bewegen worden door veel mensen waargenomen. Deze vlekjes, vormpjes en figuurtjes zijn niet altijd evident aanwezig; ze worden doorgaans extra scherp begrensd en afgetekend en méér gecontrasteerd tegen een lichte achtergrond. Bij een helderblauwe hemel op een zonnige dag bijvoorbeeld of tegen een spierwitte muur…
Het glasvocht (ook wel glasachtig lichaam genoemd) betreft de gelei die het oog grotendeels opvult. Vlekken die in het gezichtsveld verschijnen, zijn meestal vertroebelingen in dit glasvocht. Deze troebelheden bestaan hoofdzakelijk uit minuscule gecondenseerde eiwitstructuren, bloedrestjes, cellulair restmateriaal, vuiltjes en krasjes in het glasvocht. De ‘vervuiling’ werpt als het ware een schaduw op je netvlies die –afhankelijk van de exacte veroorzaker– bijvoorbeeld wordt waargenomen als:
- Schaduwachtige ‘vlekjes zien’
- Stofjes die rondzweven c.q. rondzwieren in je oog
- Hinderlijke draadjes, sliertjes, slangetjes of kronkeltjes
- Puntjes & stipjes waarnemen
- Buisjes, staafjes, streepjes of lijntjes in je blikveld
- Ringetjes, cirkels of bolletjes
- Spinnenwebben + stofwebjes + lijnstructuren
- Wolkjes in je gezichtsveld
‘Gezond’ (zuiver + helder) glasvocht laat lichtstralen ongehinderd op het netvlies terechtkomen. Vervuiling van het glasvocht uit zich daarentegen in vlekkerige vertroebelingen in ‘t blikveld; soms stil/statisch, maar soms ook beweeglijk/dynamisch. Een bekend fenomeen is het langzaam omlaag zakken van floaters onder invloed van zwaartekracht. Ook kunnen mouches volantes bewegen als je je ogen beweegt of je focus verlegt. Zodoende kun je je blik nooit écht focussen op floaters en blijven ze als het ware ongrijpbaar. Ze kunnen daarentegen ook juist je oogbeweging vólgen.
In de meeste situaties vallen de troebelheden niet op, maar onder bepaalde omstandigheden kunnen ze plots worden waargenomen… Denk maar eens aan felle zon, je ogen dichthouden (of juist plots openen), een bepaalde (effen + lichte) achtergrond, langdurig op iets focussen etc. Na een tijdje worden de vertroebelingen doorgaans kleiner. Ze vervagen langzaamaan en geven steeds minder hinder, totdat je ogen zich opnieuw hebben scherp gesteld en je weer een vlekkeloos gezichtsveld ervaart.
Iedereen ziet weleens kortstondig vlekken voor de ogen als ze zich per ongeluk op floaters concentreren; soms eenmalig, maar vaak keren ze sporadisch op min of meer dezelfde plek terug. Als je daarentegen continu vlekjes in je blikveld waarneemt, kun je maar beter contact opnemen met huisarts, opticien of oogziekenhuis. Dit kan namelijk te maken hebben met een ernstige oogbeschadiging, oogziekte of oogafwijking. Overigens kunnen ook ‘onschadelijke’ mouches volantes worden weg gelaserd indien je er last aan ondervindt.
Van nature komen er altijd wel een aantal floaters voor in glasvocht. Mogelijke oorzaken van verergering van glasvochttroebeling zijn o.a. het verouderingsproces, glasvochtloslating, diabetes mellitus (suikerziekte), oogtrauma, oogoperatie en uveitis (oogontsteking). Als je heel veel last ondervindt aan floaters, spreekt men ook wel van DVS (Degenerative Vitreous Syndrome).
Sommigen beschrijven mouches volantes zelfs als oogwormpjes, maar hoewel floaters gekronkeld van vorm en beweeglijk kunnen zijn, heeft dit fenomeen niets te maken met levende beestjes. Het zijn simpelweg cellulaire restmaterialen en kleine proteïnestructuren die vrij rondzweven in het glasachtig lichaam van je oog. (bron + bron)
Let op: als je vlekjes ziet terwijl je je ogen DICHT hebt, neem je waarschijnlijk de proteïnestructuren in je oogleden waar. In dit artikel over glasvochtafwijkingen zoals glasvochttroebelingen en glasvochtbloedingen kun je desgewenst meer lezen over afwijkingen van het glasvochtig lichaam…
5. Zwart of wit voor je ogen zien
Als je het zwart voor je ogen krijgt, is dat 9 van de 10 keer gerelateerd aan een te lage bloeddruk. Zwart zien betekent meestal niet dat je bloeddruk stelselmatig of chronisch te laag is, maar veeleer dat je bloeddruk acuut en tijdelijk daalt. Aan het plotselinge dalen van de bloeddruk kunnen allerlei onderliggende oorzaken ten grondslag liggen. Denk maar eens aan:
- Te snel opstaan, pijlsnel een trap op rennen etc.
- Uitdroging, uitputting of uithongering
- Gebrek aan (elektrolytische) mineralen of spoorelementen
- (Overmatig) gebruik van bepaalde medicijnen, drugs, alcohol, cafeïne e.a.
- Problemen met hart of bloedvaten
- Neurologische problemen (v.w.b. hersenen en (para)sympathisch zenuwstelsel)
- Hitte (oververhitting) of kou (onderkoeling)
Zwartheid voor de ogen is meestal onschuldig en kan zich openbaren van kleine zwarte stippen (al dan niet met sterretjes) tot grote zwarte vlekken tot een egaal zwart blikveld. Vaak krijg je bij een tijdelijke bloeddrukverlaging niet alleen maar te maken met zwart voor je ogen, maar wordt je tevens licht in het hoofd en krijg je te kampen met duizeligheid, gehoorverlies, fysieke zwakte of zelfs flauwvallen c.q. bewusteloosheid.
Krijg je het ineens zwart voor je ogen door toedoen van een plotse bloeddrukverlaging, ga dan even languit plat op je rug liggen; zodoende kan je bloed zich gemakkelijk richting je hersenen begeven, waardoor je je waarschijnlijk snel weer beter voelt. Overigens kan zwart zien ook te maken hebben met een lage bloedsuikerspiegel, bijvoorbeeld door te weinig eten en/of energiegebrek. Zowel mentale oververmoeidheid (door werkstress, sociale strubbelingen, financiële problemen etc.) als fysieke uitputting (qua calorieën uit beschikbare koolhydraten).
6. Draaien voor je ogen: draaiduizeligheid
Draaiduizeligheid houdt in dat je de omgeving ziet draaien terwijl je stilstaat, waarbij je duizelingen en gerelateerde duizeligheidsklachten ervaart. Meestal kun je hierdoor moeilijk je evenwicht bewaren of heb je het gevoel om te vallen, waardoor je je ergens aan vast moet grijpen. Dit fenomeen kan gepaard gaan met gedesoriënteerdheid en een licht en zweverig gevoel in het hoofd. Andere verschijnselen zijn o.a. verminderd gehoor, oorsuizen, hoofdpijn, misselijkheid, braken, hartkloppingen, transpireren, moeite met praten, dubbelzien, benauwdheid, angst en/of flauwvallen. De klachten kunnen geleidelijk of acuut ontstaan… sporadisch of continu aanwezig zijn… optreden, verergeren of juist verminderen onder bepaalde omstandigheden.
Normaliter krijg je voortdurend informatie aangereikt over de ruimte waarin je je bevindt en over de positie jouw lichaam daarbinnen aanneemt. Deze informatie is afkomstig van de evenwichtsorganen in beide binnenoren, van je ogen en van de spieren en pezen in o.a. je benen en nek. Alle info wordt verwerkt door je hersenen; dankzij deze info kun je je evenwicht bewaren en indien nodig je houding aanpassen.
Als er een verstoord signaal binnenkomt, kan draaiduizeligheid optreden. Een stoornis op elk van de hierboven genoemde plaatsen in het systeem kan duizeligheid en evenwichtsklachten veroorzaken. Hierbij valt te denken aan een aandoening van een evenwichtsorgaan (ontsteking, doorbloedingsstoornis e.a.), een migraineaanval, de ziekte van Ménière, loszittende c.q. zwevende oorsteentjes, benigne paroxysmale positieduizeligheid (BPPD), plotselinge bloeddrukdaling (orthostatische hypotensie), bloedsuikerdaling, alcoholgebruik, medicijngebruik, vergiftiging, angst, latente hyperventilatie, depressiviteit etc.
In geval van draaiduizeligheid zal een arts meestal je oogbewegingen, binnenoren, evenwichtsorganen, lichaamshouding en evenwicht inspecteren, evenals metingen verrichten van hartslag, bloeddruk en bloedsuiker. Soms ook een gehoortest en CT-scan of MRI-scan.
7. Sterretjes zien…
Veruit de meeste mensen zien weleens sterretjes voor de ogen; meestal door toedoen van snel bukken, snel opstaan, flauwvallen of een klap op het hoofd. Vooral bij het stoten van je hoofd of het incasseren van impact zie je kleine, felle lichtflitsjes in de vorm van sterretjes in je gezichtsveld verschijnen; deze worden veroorzaakt door een sterke prikkeling van je netvlies.
Dat komt doordat je netvlies uitsluitend kan reageren op licht en niet in staat is om te reageren op pijn. Als er iets misgaat met je netvlies (druk, rek, aanraking, zuurstofgebrek etc.) zul je dan ook geen pijn ervaren, maar sterretjes of vreemdsoortige kleurenpatronen.
Als er –door druk op het oog, een klap op je hoofd, een onprettige oogbeweging o.i.d.– druk op of rek aan het netvlies optreedt, ervaar je dus geen pijn, maar sterretjes. Hetzelfde geldt als je je heel heftig inspant of te lang je adem inhoudt, waardoor je netvlies eventjes te weinig zuurstof aangereikt krijgt.
In principe is ‘sterretjes zien’ vergelijkbaar met pijn en meestal onschuldig. Zoals pijn door een mankement kan worden uitgelokt, geldt dat echter ook voor sterretjes. Sterretjes voor je ogen kúnnen dus ook een teken zijn dat je netvlies wordt overbelast door druk, rek, irritatie, ontsteking of inspanning en toe is aan rust.
In sommige gevallen kan het zien van sterretjes voor de ogen zelfs een teken zijn van een ernstig onderliggend probleem; vooral als het zeer onverwacht en plotseling gebeurt, dus als er geen evidente oorzaak is, als het uitsluitend in één van beide ogen gebeurt of als de sterretjes niet snel vanzelf weer weggaan, dien je altijd even contact op te nemen met je huisarts.
Een zeldzame en recentelijk erkende aandoening die ‘sneeuw’ of ‘statische ruis’ in het blikveld kan veroorzaken is oogruis, ook wel bekend als ‘Visual Snow’ of ‘Visual Static’.
De elektrische prikkels die vanuit je netvlies naar je hersenen worden gestuurd, worden door de hersenen dus niet geïnterpreteerd als pijn, maar als sterretjes, kleurenpatroontjes of lichtflitsjes.
8. Luchtspiegeling (fata morgana)
Een welbekende (maar niet erg waarheidsgetrouwe) uitbeelding van fata morgana’s is het gebruik ervan in stripboeken en tekenfilms. Men ziet in een ogenschijnlijk eindeloze woestijn ineens een paradijselijke oase… Vandaar dat de term ‘fata morgana’ ook nog weleens foutief wordt gebruikt voor een spreekwoordelijk ‘lichtpuntje in de duisternis’ of voor illusoire (utopische, religieuze en fictieve) paradijselijke plekken zoals Walhalla, Nirwana, Eldorado en Elysium.
In werkelijkheid is een fata morgana niets meer of minder dan een luchtspiegeling die ontstaat onder invloed van warmtereflectie. Het is een optisch fenomeen dat voortvloeit uit temperatuurinversie: een verschijnsel waarbij grote temperatuurverschillen bestaan tussen luchtlagen. Het scheidingsvlak tussen de verschillende luchtlagen kan zich onder bepaalde omstandigheden als spiegel of lens gedragen. Verschillen in luchtvochtigheid, afstand, invalshoek en lichtbreking kunnen resulteren in geïnverteerde, vervormde en verstoorde aanblikken die het effect van de fata morgana aanzienlijk versterken.
Een bekend voorbeeld van luchtspiegeling is als je op een snikhete en nagenoeg windstille dag een geasfalteerde weg ziet; doordat deze intens is verwarmd door de zon, ontstaat er een laag warme lucht direct boven het wegdek, waardoor een ‘luchtspiegeling naar boven’ optreed en het lijkt alsof er bijvoorbeeld water op de weg ligt. Rijdt er een auto op die plek, dan kun je het spiegelbeeld van de auto bóven het wegdek waarnemen.
Als zich aan het aardoppervlak koude lucht ophoudt met een grotere optische dichtheid dan de warme lucht erboven, ontstaat een ‘luchtspiegeling naar beneden’. Het grensvlak bevindt zich dan relatief hoog, waardoor de onderkant van de laag het licht weerkaatst dat erop valt. Zodoende kun je bijvoorbeeld een eiland zien dat in feite achter de horizon ligt. De meest realistische fata morgana’s worden veroorzaakt door een combinatie van opwaartse en neerwaartse luchtspiegelingen. De contouren van een landschap kunnen tussen 2 spiegelende luchtgrensvlakken namelijk kilometers verderop te zien zijn!
9. Vliegje of vuiltje óp je oog
De meest voor de hand liggende oorzaak van een vreemd figuurtje in je blikveld is een stofje, vuiltje, pluisje, polletje, zandkorreltje of vliegje dat in je oog is gewaaid. Het zit dan op de buitenkant van je ooglens, half onder je ooglid verscholen of in een van beide ooghoeken gekleefd.
10. Vertroebeling door staar
Tot slot kan een oogafwijking bijdragen aan het waarnemen van vreemdsoortige vormen en figuren in je blikveld. Denk maar eens aan refractie-afwijkingen zoals verziendheid, bijziendheid en astigmatisme, maar toch ook staar. In geval van staar oftewel cataract treedt vertroebeling van de ooglens op, waardoor je waziger en grauwer gaat zien.
Tot slot
Al met al kunnen er allerlei tijdelijke of permanente afwijkingen in het gezichtsveld worden waargenomen zoals bijvoorbeeld het zien van gekartelde vormpjes, bewegende figuurtjes, heldere sterretjes, witheid, zwartheid, flitsen, floaters en aura’s. De onderliggende oorzaak is in de meeste gevallen van onschuldige aard, maar dat hoeft niet per se zo te zijn. Mocht je je zorgen maken, neem dan altijd even contact op met je huisarts.
Deel hieronder jouw vragen, ervaringen en bevindingen omtrent het zien van vreemde gewaarwordingen in je blikveld!
