Anorexia athletica houdt in dat je heel veel aan lichaamsbeweging doet om alsmaar slanker te worden. Je traint en traint, maar past je voeding niet aan op je lichamelijke activiteit. Je eet vrij normaal, maar bij lange na niet voldoende om te voorzien in de behoeften van je lichaam. Hierdoor ontstaan al snel tekorten aan brandstof en bouwstoffen. Anorexia athletica is geen op zichzelf staande, medisch erkende eetstoornis, maar veeleer een “beweegstoornis” die ervoor zorgt dat je meer zou moeten eten.
Wat is anorexia athletica?
Iemand met anorexia athletica ervaart fitness als een uitvlucht en een verslaving. Op het moment van sporten is de controle over het eigen lichaam alles wat telt. De buitenwereld kan even helemaal worden vergeten. Het sporten geeft niet alleen een gevoel van controle, maar ook van trots en genoegdoening.
Het sporten kan een obsessie worden. Er wordt steeds meer tijd besteed in de sportschool en de duurtraining en krachttraining worden alsmaar intensiever. Doordat de energie-intake niet wordt aangepast op de toenemende energiebehoefte, ontstaan er gevaarlijke of zelfs levensbedreigende tekorten aan brandstof en bouwstoffen. Anorexia athletica staat ook wel bekend als “sport-anorexia”.
Anorexia athletica kan samengaan met anorexia nervosa – dan is er tevens sprake van een vertekend lichaamsbeeld en continue drang tot vermagering – maar kan ook op zichzelf staan.
Wie loopt risico op anorexia athletica?
Anorexia nervosa ontstaat overwegend bij meiden rond de puberteit met een gebrekkig zelfbeeld. Anorexia athletica daarentegen, ontwikkelt zich veeleer bij vrouwen tussen de 25 en 35 met een veeleisende baan en een druk sociaal leven. Zij eisen op alle vlakken veel van zichzelf en zijn perfectionistisch aangelegd. Deze risicogroep bevindt zich overwegend in sportscholen en fitnesscentra.
Een tweede risicogroep bestaat uit professionele en semiprofessionele atleten, en dan met name vrouwelijke (duur)sporters. Anorexia athletica komt vooral veel voor onder sportende dames die gebaat zijn bij een laag lichaamsgewicht. Hierbij valt te denken aan turnsters, hardloopsters, kunstschaatssters en danseressen die veelvuldig moeten kunnen worden gelift.
Anorexia athletica: symptomen
Iemand met anorexia staat dagelijks urenlang in de sportschool te zweten om af te vallen of in ieder geval geen gram aan te komen. Zodoende wordt gepoogd grip te krijgen op het lichaam en het leven. Degene is niet per se ontevreden over diens eigen lichaam, maar weet dat het nog altijd beter kan. Je kunt anorexia athletica aan de volgende symptomen herkennen:
- Je sport langdurig en extreem vaak, soms wel meerdere keren per dag.
- Je voornaamste oogmerken zijn je lichaamsgewicht en lichaamsomvang. Je probeert dus zo veel mogelijk calorieën te verbruiken en lichaamsvetreserves te verbranden.
- Plezier in het sporten is ondergeschikt of zelfs onbelangrijk; je makt in de sportschool geen sociale contacten.
- Je eigenwaarde stijgt naarmate je langduriger en intensiever traint.
- Je voelt je schuldig, beschaamd of zelfs ongelukkig als je een keer niet sport.
- Als je een keer ongezond eet of een drankje te veel nuttigt, dan moet het er direct vanaf worden gesport (compensatie).
- Het sporten geeft een kick; grenzen worden zeer snel verlegd, alles draait om de adrenaline.
- Fitness wordt op den duur een uitvlucht, een obsessie en een verslaving… maar soms ook een vorm van zelfstraf.
- Je leeft je volledig uit op ieder fitnessapparaat en vergeet alles om je heen.
- Het sporten verloopt routinematig en uitermate efficiënt. Je hebt geen tijd voor pauzes; je gaat gewoon van het ene naar het andere apparaat.
- Je sport zelfs als je te ziek, vermoeid of verzwakt bent om te sporten
- Je doet geheimzinnig over je sportgedrag. Je sport altijd alleen en/of staat bij meerdere sportscholen ingeschreven om het obsessieve sporten niet te laten opvallen. Of je “wandelt af en toen aar de winkel” (5km verderop; 5x per dag).
- Fitness gaat ten koste van werk, studie en/of sociale contacten.
Lichaamsbeweging is gezond, maar extreem vaak en intensief fitnessen – in combinatie met ontoereikende rust en voeding – is gevaarlijk.
Boulimia athletica…
Anorexia athletica wordt als een subtype beschouwd van de eetstoornis anorexia nervosa. Overmatig en obsessief fitnessen kan echter ook als een aspect van anorexia nervosa worden gezien. Bovendien kan een “sportverslaving” ook gerelateerd zijn aan de eetstoornis boulimia nervosa. Als excessief sporten als compensatie dient voor tomeloze en oncontroleerbare eetbuien, dan spreekt men ook wel van ‘boulimia athletica’.
Gevolgen van anorexia athletica & boulimia athletica
Anorexia athletica en boulimia athletica zorgen ervoor dat er beduidend meer calorieën worden verbruikt dan er worden gegeten. strong> Zodoende wordt het lichaam gedwongen om lichaamseigen energiebronnen aan te spreken.
In het beging worden de glycogeenreserves aangesproken en later worden de vetreserves opgebruikt. Uiteindelijk wordt ook spierweefsel verbrand, wat logischerwijs funest is voor mensen die veel sporten. Als de koolhydraten, vetten en eiwitten die worden gegeten stelselmatig ontoereikend zijn om aan de lichaamsbehoeften te voldoen, dan men vermageren. Naast en ondergewicht kunnen de volgende complicaties optreden als gevolg van anorexia athletica en boulimia athletica:
- Stagnering van de menstruatie
- Beschadiging van interne organen
- Verlaagde bloeddruk
- Hartstilstand
Naarmate je meer spierweefsel verliest zul je fysiek gezien niet meer in staat zijn om aan fitness te doen.
Tot slot
Iemand met “pure” anorexia athletica is geobsedeerd door lichaamsbeweging. In sommige gevallen is anorexia athletica een aspect van een onderliggende eetstoornis zoals anorexia nervosa of boulimia nervosa. In dat geval gaat buitensporig fitnessen samen met een voedsel-obsessie. In extreme gevallen van anorexia athletica ontstaat ernstig of zelfs levensbedreigend ondergewicht. Als je te vaak, te lang en/of te intensief sport, dien je dus enkele stapjes terug te doen om gezondheidsschade te voorkomen.
Anorexia athletica en killer diets – “gezonde manieren” van zelfdestructie
De verdiensten van diëten en fysieke fitheid dringen steeds verder door tot ons bewustzijn. Hoewel dit op zich een geweldig feit is, wordt er ook steeds vaker in doorgeslagen. In ernstige gevallen leidt overmatig diëten en/of sporten tot zelfuithongering, dwangmatig trainen of een combinatie van beide. De ene indicatie kan de andere zelfs veroorzaken of aanwakkeren.
Killer diets en orthorexia nervosa
Overmatig diëten zie je voornamelijk terug bij de eetstoornis anorexia nervosa. Maar ook mensen die niet aan een psychische aandoening lijden kunnen zeer dwangmatig met hun lichaam of met voeding bezig zijn. Killer diets en orthorexia nervosa zijn twee van de bekendste voorbeelden van dwangmatig eetgedrag dat niet wordt erkend als ziektebeeld. Killer diets zijn diëten die dusdanig streng zijn en zo weinig energie leveren dat ze letterlijk een dodelijke afloop kunnen hebben. Iemand met orthorexia nervosa is zo kritisch op voeding dat steeds meer voedingsmiddelen worden uitgebannen en er in het ergste geval slechts een dieet van biologisch geteelde groenten en fruit overblijft.
Anorexia athletica – sportanorexia
Naast voeding gerelateerde stoornissen komen ook sport- en beweging gerelateerde stoornissen steeds vaker voor. De bekendste vorm van overactief gedrag dat tot een ongezonde en zelfs levensbedreigende diagnose kan leiden is activity anorexia. Activity anorexia staat in Nederland beter bekend als anorexia athletica of sportanorexia. Iemand met anorexia athletica is in tegenstelling tot iemand met anorexia nervosa niet dwangmatig bezig met eten, maar met bewegen. Er hoeft ook niet perse sprake te zijn van een negatief zelfbeeld, maar anorexia athletica kan langzaam maar zeker het leefpatroon binnensluipen.
Kenmerken van anorexia athletica
Anorexia athletica kenmerkt zich door een overactieve leefstijl waarbij de persoon in kwestie aanmerkelijke hoeveelheden calorieën verbrandt door herhaaldelijke lichamelijke inspanningen. Iemand met anorexia athletica past zijn of haar eetpatroon echter niet aan op deze actieve leefstijl. Wanneer iemand met een overactieve leefstijl dusdanig gematigd blijft eten wordt het energiepeil onvoldoende aangevuld en valt de persoon in kwestie af waardoor ondergewicht ontstaat. Uiteindelijk kan zelfs gevaarlijk of levensbedreigend ondergewicht ontstaan.
Onderzoek naar anorexia athletica
Activity anorexia of anorexia athletica werd onlangs onderzocht door doctor David Pierce van de Universiteit van Alberta door middel van een typisch experiment. Ratten werden in een kooi geplaatst met een looprad of renwiel. In eerste instantie kregen ze de mogelijkheid om vrijuit te eten en te bewegen. Vervolgens kregen ze slechts een dagelijkse maaltijd. Verrassend genoeg veranderde het leefpatroon van de ratten daardoor zeer drastisch. Het aantal omwentelingen in het rad steeg van enkele honderden tot duizenden per dag en daarnaast aten de ratten minder. Vele zouden zelfs zijn gestorven als ze op die wijze zouden zijn doorgegaan.
Waarom bewegen ze meer en eten ze minder?
Volgens Darwin’s evolutietheorie proberen dieren te overleven door te migreren wanneer voedsel schaars is. Ze blijven zich vervolgens verplaatsen tot er voldoende voedselaanbod is gevonden. Beweging vergroot dus de kans op het vinden van voedsel. Op die manier kan het gedrag van de ratten worden verklaard.
Wat betekent dit gedrag voor mensen?
De huidige culturele waarden van slankheid en fitness zorgen ervoor dat veel mensen sociale waardering halen uit het uitoefenen van sport en diëten. Op een gegeven moment beginnen de biologische eet- en activiteitsmechanismen te werken en worden de oorspronkelijke doelen en motivaties irrelevant. Volgens doctor David Pierce leidt dit gegeven tot een problematisch gedragspatroon waarbij hetgeen mensen denken zeer misleidend kan zijn. Zo ontkende een patiënt met anorexia athletica dat ze überhaupt trainde en zei ze dat ze alleen hield van wandelen. Na doorvragen bleek ze te lopen naar het winkelcentrum – vijf kilometer ver weg, vier of vijf keer per dag. Een zorgvuldige beoordeling van feitelijk gedrag, in aanvulling op wat mensen denken of voelen, is dus zeer belangrijk.
