Pijn in de grote teen: oorzaak van stekende gewrichtspijn in grote tenen…

Onder Gezondr’s artikel over pijn in voeten en tenen wordt veelvuldig geklaagd over een specifiek soort drukkende pijn in de grote teen oftewel ‘hallux’. Deze ‘grote teenpijn’ heeft in beginsel niets te maken met ingegroeide teennagels of ontstoken nagelriemen… Het gaat meestal om pijn in het grote teengewricht: het eerste metatarsofalangeale gewricht (1^e MTP-gewricht): het gewricht dat de grote teen verbindt met het eerste metatarsale voorvoetsbot…

Inhoudsopgave: oorzaken van pijn in de grote teen

• 1. Misstand grote teen: vormafwijking & groeiafwijking
• 2. Sensibele neuropathie / zenuwpijn in de grote teen
• 3. Gebroken middenvoetsbeentje: metatarsale fractuur
• 4. Jicht in de grote teen…
• 5. Turfteen = pijnlijk grote-teengewricht
• 6. Morton’s neuroom: oorzaak pijn in de grote teen
• 7. Sesamoiditis: geblesseerde teensesambeentjes
• 8. Pijnlijke grote teen door teenartritis & teenartrose
• 9. Slecht schoeisel dragen = grote teenpijn
• 10. Teeninfectie vanuit teennagels / nagelranden

Anatomische indeling grote teen

Allereerst een klein stukje achtergrondinformatie over de anatomie van de grote teen ofwel hallux:

• De meeste tenen bevatten een drietal teenkootjes: een binnenste basiskootje (proximale falanx), een middelste teenkootje (voorlaatste falanx) en tot slot een buitenste / uiterste eindkootje (distale falanx).
• Elk van de tenen is met de voetwortel verbonden dankzij een middenvoetsbeen oftewel ‘metatarsium’.
• De meeste tenen bevatten drie teengewrichten…
• Het gewrichtje tussen middenvoetsbeentje en basiskootje c.q. grondkootje betreft het ‘metatarsofalangeale teengewricht’ oftewel MTP-gewricht.
• Het gewrichtje tussen het basiskootje en het tweede / voorlaatste kootje staat ook wel bekend als proximaal interfalangeaal gewricht oftewel PIP-gewricht.
• Het distale interfalangeale gewricht ofwel DIP-gewricht betreft het gewrichtje tussen het voorlaatste en het (laatste) eindkootje.
• Alle tenen –zelfs de kleine teen– bestaan uit 3 kootjes, behalve de grote teen, die slechts uit 2 teenkootjes bestaat. De grote teen bevat GEEN PIP-gewricht; ook het middelste teenkootje ontbreekt.

Hierbij De belangrijkste oorzaken van gewrichtspijnen en bewegingspijnen in de grote teen…

1. Misstand grote teen: vormafwijking & groeiafwijking

Een afwijkende stand van de grote teen kan ervoor zorgen dat al dan niet chronische (zenuw)pijn in de grote teen optreedt. Een structurele misstand c.q. standsafwijking van de grote teen kan aangeboren zijn, maar zich ook pas op latere leeftijd ontwikkelen, al dan niet door sportuitoefening, beroepsuitoefening of lichaamshouding. Bekende degeneratieve veranderingen van de stand van de grote teen zijn als volgt:

• Hallux limitus (verminderde beweeglijkheid van het grote teengewricht)
• Hallux rigidus (volledige verstijving van het gewricht van de grote teen)
• Hallux valgus (standsafwijking / scheve stand van de grote teen)
• Hallux rigidovalgus (onbeweeglijkheid + scheefstand van grote teen)

Zulke grote teenafwijkingen kunnen gepaard gaan met teenknobbels: zogenaamde ‘bunions’ oftewel gewrichtsuitstulpingen. Een scheefstand of bewegingsbeperking van de grote teen kan al met al verregaande pijn in de grote teen veroorzaken.

Overigens kunnen ook ‘etalagebenen’ oftewel ‘claudicatio intermittens’ ervoor zorgen dat pijn in de grote tenen optreedt.

2. Sensibele neuropathie / zenuwpijn in de grote teen

Een belangrijk aspect om rekening mee te houden indien je lijdt aan pijn in de grote teen is ‘sensibele neuropathie’: zenuwpijn door zenuwbeschadiging (van gevoelszenuwen) door toedoen van langdurige druk en/of wrijving op de teen van buitenaf… Op den duur kan chronische beknelling van bloedvaten verminderde bloedvoorziening en zuurstoftekort in de grote teen (ischemie / angiopathie) tot gevolg hebben, hetgeen bekendstaat als ‘ischemisch perifeer vaatlijden door vasculaire interventie’… De kans op deze indicatie is relatief groot indien je lijdt aan ‘diabetes mellitus’ oftewel ‘suikerziekte’, hetgeen ook wel bekendstaat als ‘diabetische voet’ oftewel ‘diabetesvoet’.

Een geïrriteerde, beknelde of verdrukte zenuw in de grote teen is niet te zien op röntgenfoto’s omdat het hier om zachte weefsels gaat. Beknelling / verdrukking / irritatie van teenzenuwen wordt veeleer opgemerkt aan de hand van specifieke klachten en symptomen. Middels een EMG kan soms wel een soort ‘zenuwscan’ worden verkregen.

3. Gebroken middenvoetsbeentje: metatarsale fractuur

De voorvoet bestaat uit vijf tenen en een vijftal middenvoetsbeentjes oftewel ‘ossa metatarsalia’. Bij een breuk / fractuur van een middenvoetsbeen treden doorgaans symptomen op als zwelling, (druk)pijn in de voorvoet, onvermogen om de voet te bewegen of te belasten, en soms een abnormale stand van de voet. Bij specifiek een MT1-fractuur (een breuk van het langwerpige middenvoetsbeentje ter hoogte van het grote teengewricht: MTP1 c.q. os metatarsii I) kan zich ook pijn in of nabij de grote teen voordoen. Een dergelijke breuk / fractuur van een middenvoetsbeentje staat ook wel bekend als:

• Gebroken middenvoetsbeentje
• Middenvoetsbeenfractuur & middenvoetsbotbreuk
• Fractuur ossa metatarsaliaq. metatarsale breuk
• Marsfractuur, stressfractuur of vermoeidheidsbreuk van de middenvoet
• Metatarsus 1-fractuur

Een middenvoetsbeentje kan breken door directe inwerking van krachten van buitenaf: een zwaar voorwerp of fikse impact op de voetrug. Maar het gebeurt vaak ook spontaan: een stressfractuur / vermoeidheidsbreuk ten gevolge van haarscheurtjes in het bot. Deze minuscule scheurtjes ontstaan meestal door het langdurig uitoefenen van sporten waarbij veelvuldig wordt gesprongen… Ook botverzwakking door osteoporose of prednisongebruik kan een rol spelen, evenals een verdraaiing / verstuiking, chronische overbelasting of anatomische afwijkingen: platvoet, holvoet e.a.

Een breuk / fractuur van de middenvoet wordt doorgaans gediagnosticeerd middels lichamelijk onderzoek, röntgenopnames en/of MRI-scans. Na een middenvoetsbotbreuk moeten de breukvlakken goed tegenover elkaar worden gezet; al dan niet d.m.v. tractie of gesloten repositie (het niet operatief terugplaatsen van botfragmenten). Ze dienen bij elkaar te worden gehouden m.b.v. een stevige schoen, een gipsvoet, een achterspalk of een operatie (waarbij al dan niet stabiele fixatie met een RVS schroef of pen plaatsvindt).

Vanuit de botuiteinden wordt vervolgens nieuw botweefsel gevormd, hetgeen doorgaans 6 tot 8 weken duurt. De duur van dit genezingsproces / herstelproces is afhankelijk van o.a. leeftijd, lichamelijk conditie en breukcomplexiteit. Een middenvoetsfractuur aan de binnenzijde (aan de grote teen kant) geneest doorgaans relatief snel.

4. Jicht in de grote teen…

‘Jicht’ oftewel ‘jichtartritis’ oftewel ‘jichtige artritis’ betreft een reumatische aandoening waarbij urinezuur kristalliseert in gewrichten, waardoor hevige stekende pijn optreedt… Meestal gaat het om gewrichten in één of beide voeten en/of grote tenen waarin jicht zich manifesteert. Bij een jichtaanval in het grote teengewricht wordt de grote teen dik, rood, warm en zeer pijnlijk, waardoor lopen doorgaans niet tot nauwelijks nog mogelijk is. (bron)

Lichtjes koelen met een vooral niet te koude doek biedt doorgaans verlichting. Een NSAID-pijnstiller kan de jichtpijn stillen en een corticosteroïde-injectie kan de ontsteking remmen. Een jichtaanval gaat doorgaans binnen 3 weken vanzelf over. Mocht je tijdens een jichtaanval veralgemeend ‘ziek zijn’ (malaise) of aanzienlijke basale lichaamstemperatuursverhoging (koorts) ervaren, neem dan sowieso contact op met een arts. De belangrijkste symptomen van teenjicht zijn als volgt:

• Extreme gevoeligheid / pijn van de grote teen; de ‘druk’ van een laken kan al te veel zijn
• Intense stekende pijn die lopen en opstaan bemoeilijkt
• Roodheid, zwelling en strakke glanzende huid van de teen
• Snelle opkomst en verergering van teenpijn
• Milde temperatuursverhoging of zelfs koorts
• Soms ook misselijkheid en/of braken
• Teenknobbels: ophopingen van urinezuren kunnen zich tot grote urinezuurkristallen oftewel jichtknobbels oftewel tophi’s ontwikkelen
• Ten gevolge van het verhoogde urinezuurgehalte kan op den duur ook niersteenlijden optreden

De exacte oorzaak van jicht is vooralsnog onbekend, maar waarschijnlijk slaat het lichaam overtollig urinezuur in kristalvorm op in de uiterste ‘uitlopers’ van het lichaam (tenen, vingers, oren) om dit zuur zo ver mogelijk bij het hart vandaan te houden.

5. Turfteen = pijnlijk grote-teengewricht

Turfteen is een blessure van het hoofdgewricht (metatarsofalangeale MTP-gewricht) van de grote teen die zich voordoet bij extreme tot abnormale omhoog-buiging (hyperextensie) van de grote teen richting de voetwreef. Waarbij de teen dus te ver naar boven doorbuigt. Dit kan onder andere gebeuren door het hard afzetten van de grote teen tegen de grond.

Bij turfteen kunnen gewrichtsbandjes, spierpeesjes of de kleine sesambotjes / teenbotjes onderaan de grote teen geblesseerd zijn geraakt. Er kan sprake zijn van milde uitrekking, maar ook van fikse dislocatie / subluxatie of zelfs van volledige ontwrichting. (bron)

Turfteen treedt veelal op als sportblessure, bijvoorbeeld onder basketballers, rugbyers, worstelaars, voetballers, gymnasten en balletdansers. Ook het dragen van schoenen met flexibele schoenzolen en het sporten op kunstgras zijn risicofactoren. De bekendste symptomen van turfteenletsel zijn als volgt:

• Lokale pijn aan het metatarsofalangeale teengewricht van de grote teen
• Op het moment van blessureletsel de teen voelen ‘ploppen’
• Gezwollen grote teen, inclusief bloeduitstorting
• Drukpijn bij aanraking
• Kramp in de wreef

De behandeling van turfteen begint meestal met het RICE-protpcol: rust, ijs, compressie en elevatie. Later zijn flexibiliteitsoefeningen, bewegingsbereikoefeningen, spierversterkende oefeningen en manuele therapie aangewezen.

6. Morton’s neuroom: oorzaak pijn in de grote teen

Een zenuwbeknelling in de voorvoet (neuroom van Morton) is in feite een verdikking van een sensorische gevoelszenuw die tussen de kopjes van de middenvoetsbeentjes richting de tenen loopt. De betreffende ‘teenzenuw’ loopt tussen de middenvoetsbeentjes van de 3e en 4e teen (geteld vanaf de grote teen) door, maar soms wordt pijnuitstraling in de grote teen gevoeld.

Waarom deze zenuwverdikking precies optreedt, is vooralsnog onbekend. In elk geval wordt gedacht aan steeds terugkerende kleine beschadigingen aan de teenzenuw, bijvoorbeeld doordat het betreffende zenuwtje regelmatig even klem komt te zitten tussen de kopjes van de middenvoetsbeentjes (die ten opzichte van elkaar te veel bewegen en/of te beweeglijk zijn).

Een neuroom van Morton geeft pijn in de teen die veelal wordt omschreven als brandend, stekend, krampend, opvlammend en/of elektrisch van aard. Teenpijn ten gevolge van een Mortonse neuroom neemt toe tijdens het lopen en bij het dragen van te strakke schoenen. De pijn in de tenen vermindert bovendien zodra schoenen worden uitgetrokken, evenals bij voetmassages.

Naast een teenneuroom kan zenuwpijn in de grote teen te maken hebben met hamertenen, klauwtenen, platvoeten, spreidvoeten, jichtknobbels, syndesmoseletsels van de enkel en/of standsafwijkingen c.q. groeiafwijkingen van de tenen.

7. Sesamoiditis: geblesseerde teensesambeentjes

Pijn in de grote teen is maar al te vaak een vorm van teenirritatie of teenontsteking. Vaak is een teenspiertje, teenpeesje, teenzenuw, voorvoetsslijmbeurs of botvliesje aangedaan. Soms gaat het om de ligamenten die de grote tenen verankeren en ondersteunen, al dan niet door chronische overbelasting of een vormafwijking… Denk maar eens aan platvoeten, hamertenen, teenverstuikingen of teenpeesontstekingen. Een minder bekende vorm van pijn in (of veeleer ónder) de grote teen is sesamoiditis…

Een ‘sesambeentje’ oftewel ‘os sesamoideum’ is een sesamzaadvormig botje dat zich bevindt in het verloop van een pees. De knieschijf is een groot sesambeen, maar in de duim en grote teen bevinden zich eveneens piepkleine ‘sesambeentjes’ oftewel ‘ossa sesamoidea’. De teensesambeentjes bevinden zich aan de onderzijde van de voet, nabij de basis van de grote teen. Deze ellipsvormige botjes zijn ongeveer zo groot als een kidneyboon en zorgen voor een glad oppervlak waaroverheen de teenpezen kunnen glijden.

De teensesambeentjes worden omhuld door de glenosesamoïdale c.q. fibrocartilagineuze plaat: een dikke plantaire plaat die zich onder de kop van het middenvoetsbeentje van de grote teen (caput metatarsale I) bevindt. De sesambeentjes van de grote teen zorgen onder andere voor bescherming en stabilisering van de spierpees van de grote teen (musculus flexor hallucis longus c.q. lange groteteenbuiger) en voor vergroting van het grondvlak van de voet. Bij overbelasting van de sesambeentjes kan irritatie of ontsteking optreden.

Sesamoiditis is in principe de verzamelnaam voor pijn nabij de twee kleine sesambotjes die onder de bal van de grote teen zitten en de buigpees van de grote teen stabiliseren. Sesambeentjes kunnen breken, artrose vertonen, kraakbeenproblemen geven en zelfs afsterven (avasculaire necrose). Ook de pezen nabij de sesamoidea kunnen geïrriteerd of ontstoken raken. Pijnklachten aan de onderkant van de grote teen duiden al met al op sesamoiditis. Meestal treedt zwelling op; het buigen en strekken van de grote teen kan lastig en pijnlijk zijn. (bron + bron)

De behandeling van sesamoiditis is veelal conservatief van aard: ontlasting van de grote teen… Een op-maat-gemaakte steunzool (zooltherapie / vilttherapie) kan soms soelaas bieden door de sesambotjes drukvrij te leggen… In sommige gevallen bieden teenbeschermers uitkomst: kleine sokjes die om de tenen worden geschoven, vervaardigd uit een wolachtig materiaal of uit siliconen gel… Ook een flexibele teenspalk (Bunion-Aid Splint) wil nog weleens uitkomst bieden. Hetzelfde geldt voor het intapen van de grote teen…

[adsense]

8. Pijnlijke grote teen door teenartritis & teenartrose

Pijn in het gewricht van de grote teen kan duiden op teenartritis of teenartrose. Indien je lijdt aan artrose (‘gewrichtsslijtage’: een kraakbeenaandoening) of reumatoïde artritis (‘reuma’: een auto-immuunziekte jegens het gewrichtsslijmvlies / synoviaalvlies / synovium), kan scheefstand van de grote teen voorkomen. Een scheefstaande grote teen kan voortdurende druk, irritatie, pijn, verdikking en/of instabiliteit veroorzaken.

Vaak staat het middenvoetsbeentje van de grote teen naar buiten en de grote teen zélf naar binnen. Soms spelen episodes van jicht een rol… Ook capsulitis kan voorkomen: een ontsteking van het gewrichtskapsel van het grote teengewricht (MTP I). Dit is de ‘envelop’ die het synoviale teengewricht omvat. Het bestaat uit een (buitenste) fibreus membraan en een (binnenste) synoviaal membraan. (bron)

9. Slecht schoeisel dragen = grote teenpijn

Slecht passende en/of niet ergonomisch verantwoord vormgegeven schoenen kunnen niet alleen fikse grote teenpijn veroorzaken, maar ook alle andere ontstaansvormen van pijn in de grote tenen verergeren. Van misstand tot jicht tot turfteen tot een middenvoetsbeenfractuur. Dus als je toch al snel last hebt van pijn in de grote teen, kun je maar beter zéér goede schoenen aanschaffen. Zowel qua schoenmaat als qua pasvorm als qua schoentype als qua algehele productiekwaliteit.

Draag je standaard platjes, hakken of kisten, probeer dan gewoon eens een paar weken –of liever nog een paar maanden– een totaal ander schoentype en schoenmodel! Dan weet je direct of je schoenen hoofdverantwoordelijk of medeverantwoordelijk zijn voor je grote teenpijn. Overigens zijn vooral ook teenslippers funest voor wat betreft pijn in de grote teen / hallux. Dat geldt des te meer als je toch al verhoogd risico loopt op zenuwbeknelling; bijvoorbeeld door toedoen van suikerziekte of (aangeboren) scheefstand.

Heb je het idee dat je schoenen een rol spelen bij het ontstaan of de instandhouding van de pijn in je grote teen? Maak dan eens een afspraak bij een voetergonoom of een ergonomisch voettherapeut c.q. podotherapeut, registerpodoloog of podoposturaaltherapeut. Binnen de podologie, podotherapie c.q. voettherapie en podoposturaaltherapie verdiept men zich onder meer in voettypen, voetklachten schoenmodificaties, therapiezolen, steunzolen, orthesen, teennagelcorrecties, voetdrukontlasting en voettaping en allerhande voetbehandelingen en (al dan niet preventieve) voetadviezen.

En overweeg bij chronische pijn in de grote teen ook eens een bezoek aan een schoenenzaak waar men handgemaakte –en dus naargelang de attributen van de individuele klant op-maat-gemaakte– schoenen verkoopt óf met halve lengtematen en meerdere (tot wel 5) breedtematen werkt. Hoe dan ook kan een ervaren schoenconsulent bij een échte authentieke schoenspeciaalzaak je helpen bij optimaal passend schoeisel en steunzolen op maat.

En let extra goed op bij routinematig sporten; een slechte keus qua sportschoeisel kan funest zijn met het oog op pijn in de grote teen! Hetzelfde geldt voor ‘verkeerd’ schoeisel dat om arbeidsredenen stelselmatig of zelfs dagelijks dient te worden gedragen…

[adsense]

10. Teeninfectie vanuit teennagels / nagelranden

Pijn rondom en onder één van beide grote teennagels heeft meestal te maken met de teennagelrand. Mogelijkerwijs is er (vooralsnog) niet echt sprake van een reeds ingegroeide teennagel, maar wellicht wordt de rand van de nagel beetje bij beetje naar binnen gedrukt: een proces dat zich nú nog in een beginstadium bevindt.

Als een scherpe nagelrand ietwat naar binnen doorbuigt, kan deze al vrij snel huidbacteriën of voetschimmels met zich mee de teenhuid in duwen, wat tot relatief ondiepe irritaties, ontstekingen of infecties in de grote teen kan leiden. Het kan zelfs zo zijn dat de nagel aanvullende druk uitoefent op oppervlakkige zenuwen en bloedvaten, en dat de pijn in de grote teen daar vandaan komt…

Een ingroeiende teennagel hoeft in een beginstadium niet duidelijk zichtbaar of herkenbaar te zijn van buitenaf. Uiterlijke roodheid, zwelling en pusophoping kúnnen nog even op zich laten wachten, maar vaak is er al wel sprake van drukpijn bij het drukken op de nagelriem. Een daadwerkelijke nagelriemontsteking of nagelrieminfectie (paronychia) –al dan niet door een diep ingegroeide teennagel– is doorgaans wel duidelijk te zien.

Een blessure, ongeval, trauma of acute lokale infectie doet zich zelden aan beide grote tenen tegelijkertijd voor. Hevige pijn rondom beide grote teennagels is dan ook 9 van de 10 keer gerelateerd aan een gemeenschappelijke oorzaak… Dus iets wat beide tenen (kunnen) hebben doorstaan: foutief schoeisel, sportletsel, lichaamshouding, een veralgemeende gezondheidsaandoening, et cetera…

Hoe dan ook kan ogenschijnlijk onverklaarbare pijn in je grote teen soms tóch te maken hebben met teennagels en teennagelriemen.

Pijn in de grote teen: tot slot…

De voorvoet bestaat uit een vijftal tenen die elk verbonden zijn via middenvoetsbeentjes oftewel ‘ossa metatarsalia’. Rond elk metatarsofalangeale teengewricht zit kraakbeen en gewrichtskapsel. Langs de middenvoetsbeentjes lopen bovendien bandjes die de onderlinge botjes met elkaar verbinden, evenals spiertjes, zenuwtjes, lymfevaatjes, bloedvaatjes en slijmbeursjes.

Elk van deze structuren kan worden aangedaan door irritatie, ontsteking, infectie en overbelasting. Zoals je in het artikel hierboven kan lezen, behoren o.a. misstand, zenuwbeknelling, fractuur, turfteen, morton’s neuroom, sesamoiditis, artritis, artrose, jicht en schoeiselproblematiek tot de mogelijkheden… De exacte causale oorzaak van pijn in de grote teen is dan ook niet altijd 1-2-3 aanwijsbaar.

Ervaar je langdurige, intense of zelfs chronische pijn in (de gewrichten van) je grote teen, raadpleeg dan allereerst je huisarts! Natuurlijk kun je vrijblijvend een vraag of suggestie achterlaten in de reacties hieronder, maar voor medisch uitsluitsel is een arts vereist…