Reinkes oedeem: vocht in strottenhoofd & stembanden

Reinkes oedeem is een afwijking van de stembanden die zich met name  manifesteert bij langdurige rokers. Deze oedemateuze aandoening ontstaat doordat zich onder invloed van sigarettenrook vocht ophoopt in het slijmvlies dat zich aan de rand van de stembanden bevindt. Reinkes Oedeem komt meestal symmetrisch en bilateraal voor, dus in beide stembanden en aan beide zijden van iedere stemband.

Hieronder kun je alles lezen over deze vorm van stembandoedeem en strottenhoofdoedeem…

Strottenhoofdontsteking & stembandontsteking

Reinkes oedeem oftewel ‘Reinke’s Edema’ is een bijzondere vorm van aanhoudende/chronische laryngitis. Laryngitis is de medische benaming voor een ontsteking van het strottenhoofd en/of de stembanden. In geval van Reinkes oedeem is er een vochtophoping ontstaan in de ‘ruimte van Reinke (de weefselspleet tussen de stemplooi en het epitheel), bestaande uit ‘losmazig bindweefsel’.

De oplossing van Reinkes oedeem zit hem meestal in het stoppen met roken + een operatieve ingreep van de stembanden, in combinatie met stemrust en logopedische therapie.

Reinkes oedeem: vochtophoping in de stembanden

In geval van Reinkes oedeem is er specifiek een vochtophoping ontstaat in de ‘ruimte van Reinke (de weefselspleet tussen de stemplooi en het epitheel). Deze ruimte, bestaande uit losmazig bindweefsel, werd ontdekt door professor Reinke, vandaar ook de benaming van dit type oedeem.

De vochtophoping bevindt zich in de ‘lamina propria’ van de stembanden; dit is de losmazige bindweefsellaag waarop de basissen van de kliercellen vastzitten en waardoor lymfevaten en bloedvaten lopen. De ‘Ruimte van Reinke’ is dus het subepitheliale deel van de lamina propria: de bindweefsellaag van de stemplooien die tevens het ‘vocaal ligament’ bevat.

Bovengenoemde bindweefsellaag is cruciaal voor de stemgeving/stemvorming omdat het trillingspatronen mogelijk maakt. Om die reden behoort verandering van het stemgeluid tot de belangrijkste symptomen van Reinkes oeedem…

Oedeem van Reinke: stemverandering c.q. stemverlaging

Na verloop van tijd wordt de vochtophoping in de stemband taaier en stijver, waardoor de stemband minder snel trilt. De afname van de stembandfrequentie zorgt ervoor dat de stem lager wordt. Vooral voor vrouwen is de stemverlaging een nadelig aspect van Reinkes oedeem. De spraak en zang klinken schor en door de extra massa van de stembanden ligt de toonhoogte vaak op 80 Hz of lager, wat een grof en korrelig stemgeluid teweegbrengt.

Operatie van Reinkes oedeem

Reinkes oedeem verdwijnt zelden vanzelf, dus een stembandoperatie is in veel gevallen de aangewezen oplossing. Toch is men nog altijd terughoudend voor wat betreft operatieve ingrepen, want et oedeem komt na een eventuele operatie snel weer terug, vooral als een patiënt doorgaat met roken.

• In sommige gevallen van Reinkes oedeem is een operatie absoluut noodzakelijk omdat de vochtophoping zó groot kan worden dat het de ademhaling belemmert.
• Na een operatieve ingreep ter verwijdering van Reinkes oedeem is stemrust van cruciaal belang.
• Ook logopedie c.q. logopedische therapie kan werkzaam zijn.
• Reinkes oedeem kan zich ontwikkelen tot een stembandpoliep indien de vochtstapeling zich concentreert op een specifieke plaats.
• Verkleving van de stembanden behoort tot de mogelijke complicaties van een operatie, vooral als men beide stembanden in één keer opereert.
• Tevens kans op verstoorde wondgenezing.
• Wanneer het slijmvlies langdurig en intensief is geprikkeld door sigarettenrook, wordt doorgaans aanvullend onderzoek gedaan i.v.m. verhoogd risico op stembandkanker.

De operatieve verwijdering van Reinkes oedeem wordt doorgaans niet direct beiderzijds uitgevoerd, maar in twee  afzonderlijke behandelingen. De tussenliggende rustperiode is ten minste 2 maanden; dit ter voorkoming van complicaties zoals een verkleving van de stembanden of verstoorde wondgenezing. Na 2 maanden wordt de andere stemband geopereerd.

Nazorg bij geopereerde stembanden

Het doel van de Reinkes oedeem-operatie is het verkrijgen van een gladde rand van de stemband met behoud van een goede trillingscapaciteit. Voor een optimaal resultaat is het van belang dat er na de operatie (die meestal poliklinisch, dus in één dag-opname wordt uitgevoerd) ongeveer 2 tot 4 dagen stemrust te houden en de stembelasting daarna langzaamaan weer op te bouwen.

Logopedische therapie kan uitkomst bieden, vooral wanneer Reinkes oedeem –naast een ontoereikende stemhygiëne– mede is ontstaan door verkeerd of overmatig stemgebruik. Ondanks alles komt het de stem overigens zelden weer terug op het oude niveau.

Tot slot

Bij vochtstapeling in de stembanden hoeft er overigens niet per se sprake te zijn van Reinkes oedeem. Stembandoedeem kan bijvoorbeeld ook het gevolg zijn van kraakbeenverbrijzeling rond de luchtpijp of bestraling van strottenhoofdkanker. Oedeem in de stembanden wordt ook wel ‘glottisch oedeem’ genoemd; erbóven ‘supraglottisch oedeem’ en erónder ‘subglottisch oedeem’.

‘Normale’ stembandontsteking oftewel laryngitis is meestal het gevolg van stemmisbruik: overbelasting van de stembanden door veelvuldig en extreem luid schreeuwen of intensief zingen zonder de juiste techniek te beheersen. Daarentegen is Reinkes oedeem in veruit de meeste gevallen het gevolg van langdurig en stelselmatig roken. Meestal is oedemateuze zwelling van de stembanden goedaardig, maar er kán sprake zijn van stembandkanker.

Heb jij ervaring met Reinkes oedeem of een andersoortige vorm van stembandoedeem of strottenhoofdoedeem? Deel jouw bevindingen en suggesties in een reactie hieronder!