Een hoax is een onjuiste bewering: een bakerpraatje, broodje-aapverhaal, sprookje, mythe of fabeltje… Het gaat om flauwekul, kletspraat, nonsens, lariekoek, apekool zotteklap, kolder, gezever, gezwam en beuzelpraat die meestal opzettelijk de wereld in wordt geholpen. Deze verzinsels worden veelal in de vorm van doorstuurbrieven, kettingmails en sociale mediaberichtjes (Facebook, Twitter e.a.) verspreid. Soms bevatten ze een flinterdunne kérn van waarheid, maar meestal gaat het om volledig uit de duim gezogen oudewijvenpraatjes.
Helaas doen er ook op gebied van gezondheid, voeding, afvallen en medicijnen steeds meer hoaxen c.q. hoaxes de ronde. Hierbij 5 bekende voorbeelden waar je dus NIET in moet trappen…
1. Sterfgeval door urine van rat op blikje frisdrank
Een passagier zou tijdens een bootreis blikjes frisdrank in de koelkast hebben gezet. De volgende dag werd hij plots opgenomen in het ziekenhuis, waar hij overleed. Autopsie zou hebben uitgewezen dat de bootpassagier overleed aan snel intredende leptospirose. Dit is een infectie door de bacterie ‘leptospirosis icterohaemorrhagica’ oftewel ‘leptospiren’.
Deze bacteriële infectieziekte staat ook wel bekend als ‘Leptospira interrogans’ of ‘de ziekte van Weil’. De verantwoordelijke zou een bruine rat zijn geweest die op het blikje zou hebben geürineerd. Een (niet-bestaande) Spaanse studie zou zelfs hebben aangetoond dat drankblikjes méér bacteriën bevatten dan openbare toiletten. Vandaar de waarschuwing dat ze met water en een detergent dienen te worden gereinigd om herhaling van dit rattenurine-op-blikjes-verhaal te voorkomen. (bron)
De oorspronkelijke versie van dit bericht dateert alweer uit 2002. Het Leptospirosis Information Center (LIC) heeft destijds al bevestigd dat dit bericht een hoax betreft.
2. Ei op verbrande huid versnelt genezing van brandwonden
Het verhaal luidt als volgt: Een vrouw zou haar hand grotendeels hebben verbrand met kokend water. Zij brak 2 eieren, scheidde het eiwit, klopte het een beetje op en stak haar hand erin. Het eiwit droogde op en vormde een wit filmlaagje over de huid. In de namiddag voelde ze geen pijn meer en de volgende dag was er nauwelijks meer iets van de brandwonde te zien. Na 10 dagen was er geen spoor meer van de verbranding meer te zien, terwijl de vrouw had gevreesd dat er een afschuwelijk litteken zou achterblijven. Sindsdien zou deze methode tegen brandwonden zelfs worden aangeleerd tijdens brandweertrainingen…
Ook bovenstaand verhaal is een absolute hoax. En zo zijn er overigens wel meer fabeltjes aangaande goedjes die je op brandwonden zou moeten aanbrengen ten behoeve van een snellere genezing, waaronder kwark, meel, bloem, komkommer en tandpasta. Ze zijn stuk voor stuk nergens op gebaseerd en zelfs potentieel gevaarlijk. Met daadwerkelijke brandwonden kun je maar beter direct een arts raadplegen; het behandelen van een open brandwond met rauw ei-eiwit moet je sowieso NOOIT doen. Rauwe eieren kunnen namelijk bacteriën bevatten die tot namelijk kan namelijk hevige bacteriële infecties kunnen leiden. (bron + bron)
Bovenstaande hoax over eieren op brandwonden komt uit 2011; zowel de Mayo Clinic als de Nederlandse Brandwondenstichting raadt de toepassing van ei op verbrandingen ten zeerste af.
3. Graviola: 10.000 x effectiever tegen kanker dan chemo
Deze moderne hoax behoort tot de gevaarlijkste die er de ronde doen. De graviola, zuurzak, soursop oftewel guanábana is een tropische vrucht. Hoewel er aanwijzingen bestaan dat deze vrucht stoffen in zich draagt die een remmende werking zouden kunnen hebben op bepaalde vormen van kanker, is de bewering dat graviola kanker geneest volledig speculatief en ongegrond. De geconcentreerde garviola-extracten en graviola-supplementen die worden aangeboden via internet zijn zelfs potentieel gevaarlijk! (bron)
Tip: Check in het vervolg even De Hoaxwijzer, Hoax-Slayer of Snopes voordat je iets doorstuurt naar vrienden en bekenden.
4. Hoesten kan een hartaanval onderbreken c.q. voorkomen
Er circuleert al jaren een filmpje waarin wordt beweerd dat hoesten helpt bij een hartaanval. Dit gerucht is absoluut onwaar; hoesten helpt NIET bij een hartaanval c.q. hartinfarct. Bij een infarct wordt een kransslagader afgesloten door een bloedstolseltje, waardoor ernstige klachten kunnen optreden, waaronder benauwende, drukkende en/of beklemmende pijn op de borst die veelal uitstraalt naar rug, onderkaak of armen. Snel handelen is belangrijk om een hartstilstand te voorkomen; bel in ieder geval direct 112 voor een ambulance als de pijn in rust langer dan 5 minuten aanhoudt; je moet dan zo spoedig mogelijk naar het ziekenhuis. (bron)
Bij een hartstilstand heeft hoesten al helemaal geen zin; je verliest bij een stilstand namelijk direct het bewustzijn. Het is aan omstanders om hier alert op te zijn. Deze hoax is waarschijnlijk gebaseerd op de zogenaamde ‘hoesttherapie’ die sommige cardiologen tijdens een hartkatheterisatie of dotterbehandeling. Bij hoesten ontstaat namelijk een drukverhoging op de borst, waardoor de bloedstroom toeneemt. Ook is er een arts die ‘cough CPR treatment’ propageert en uitgebreid in het nieuws is geweest, maar collega-artsen doen zijn omstreden beweringen veelal af als suggestief en onwetenschappelijk. (bron)
Al met al dien je de inhoud van het filmpje over hoesten bij een hartaanval gewoon te vergeten. (bron)
5. PLAT-test kan beroerte vaststellen of uitsluiten
Er gaat al bijna 10 jaar een doorstuurmail rond die onlangs ook zijn intrede deed op Facebook en Twitter. Er zou een extreem handige test zijn bedacht waarmee je een beroerte kunt leren herkennen en bevestigen. Je zou iemand moeten laten praten, laten lachen, diens armen in de lucht laten steken en tot slot de tong uit laten steken. Faalt iemand bij één van deze opdrachten, dan zou er sprake zijn van een beroerte…
Hoewel er absoluut een kern van waarheid in dit bericht schuilgaat (en er dus géén sprake is van een full-blown hoax) is de situatie die hier wordt geschetst wel heel erg kort door de bocht… Het is niet voor niets dat de Hartstichting en Hersenstichting gebruikmaken van de FAST-test en niet van de PLAT-test die wordt beschreven in de kettingbrief. In het Nederlands wordt de juiste test GAST-test oftewel ‘gezicht-arm-spraak-test’.
Een beroerte wordt in de praktijk vooral herkend aan plotselinge gevoelloosheid of slapte van gezicht, arm of been, meestal aan één kant; plotselinge verwardheid, spraakproblemen of verwardheid; plotseling wazig zien of aanverwante aangezichtsproblemen van één of beide ogen; plotselinge problemen met lopen: evenwicht, coördinatie of duizeligheid; plots ernsitge hoofdpijn zonder aanwijsbare oorzaak. (bron)
Persbericht van de American Stroke Association distancieerde zich in 2005 al van het onderzoekje waar deze informatie op gebaseerd is. Ook de Hersenstichting is sceptisch. (bron)
Tot slot
In uitzonderlijke gevallen worden hoaxes bij wijze van onschuldige grap bedacht, maar meestal gaat het om opzettelijk bedrog, trucjes, poetsen, nepperij of zelfs oplichting; ongunstig gezinde partijen verdienen er simpelweg geld mee. Via hoax-berichten worden nietsvermoedende mensen naar websites gelokt waarop bijvoorbeeld louche advertenties, enquêtes of diensten worden aangeboden…
Bovendien krijgt de oorspronkelijke bedenker van een hoax bepaalde persoonsgegevens en contactgegevens in handen wanneer de hoax worde gedeeld, doorgestuurd en verspreid. Vooral e-mailadressen en digitale (social media) profielen zijn gewild met het oog op spam… Soms kom je via hoaxes op dubieuze webpagina’s terecht die ongemerkt illegale cookies (malware, spyware, adware e.a.) op je computer installeren.
Hoaxes op medisch gebied zijn extra schrijnend en alarmerend. In geval van medisch hoaxes is immers niet alleen het doel van de hoax bedenkelijk, maar in bepaalde gevallen is ook de inhoud potentieel gevaarlijk! De bedenker weet namelijk dondersgoed dat zijn hoax het vaakst zal worden gedeeld als hij deze een hele gewichtige of beangstigende boodschap meegeeft zoals ‘gras eten geneest kanker’ of ‘giftig snoepgoed in omloop’.
Er zijn altijd mensen die oprecht denken dat ze anderen helpen of zelfs levens redden door dit soort berichten verder te verspreiden, maar in werkelijkheid pakken dit soort goedbedoelde kettingberichten eerder averechts uit. Want wat zou er gebeuren met een kankerpatiënt die er oprecht, maar onterecht van uitgaat dat gras eten volstaat om kanker te genezen? (bron)
Zijn er specifieke hoaxes op gebied van gezondheid waaraan jij je groen en geel ergert? Deel ze in een reactie hieronder en help verdere verspreiding ervan voorkomen!
