Wat is het verschil tussen ontsteking & infectie?

Met de term ‘ontsteking’ wordt een reactie van je lichaam op weefselbeschadiging of externe prikkels bedoeld. Een ontsteking is nuttig, want dit biochemische fenomeen zorgt ervoor dat schadelijke stoffen worden verwijderd en gedane schade wordt hersteld.

Men spreekt van een infectie als een ziekteverwekker in je lichaam binnendringt, en zich in je lijf vermenigvuldigt. Een infectie kan gepaard gaan met ontstekingsverschijnselen en een ontstekingsreactie kan het gevolg zijn van een infectie, maar dat hoeft niet per se. Beide aandoeningen kunnen zich namelijk net zo goed los van elkaar voordoen. In dit artikel bespreken we het verschil tussen een ontsteking en een infectie…

Ontsteking…

Een ontsteking is een medische aandoening die allerlei oorzaken kan hebben. Zo kan binnendringing van een bacterie een ontstekingsreactie uitlokken, maar kan er ook een ontsteking optreden als gevolg van overmatige UV-straling. De bekendste veroorzakers van ontstekingsreacties zijn als volgt:

• Fysische prikkels (kneuzing, hitte, straling, wrijving e.a.)
• Auto-immuunreacties (reuma, Graves, Sjögren, Bechterew e.a.)
• Chemische prikkels (giffen, irriterende stoffen, allergenen e.a.)
• Microbiologische prikkels (bacteriën, virussen, schimmels e.a.)

Zo kunnen ontstekingen optreden door gifstoffen (o.a. muggenspeeksel), allergenen (o.a. pollen), weefselschade (o.a. gehoorgangontsteking) en intolerantie (o.a. lactose).

Symptomen van een ontsteking

De medische term ‘ontsteking’ is afgeleid van het ontsteken van vuur. Mogelijke symptomen van een ontsteking zijn dan ook roodheid, pijn, warme huid en een branderig gevoel. Van oudsher worden de volgende ontstekingsverschijnselen beschreven:

• ‘Dolor’ (lokale pijn)
• ‘Calor’ (lokale warmte)
• ‘Tumor’ (lokale zwelling)
• ‘Rubor’ (lokale roodheid)
• ‘Functio laesa’ (functieverlies)

Let op: bovenstaande vijf ontstekingskenmerken treden vooral op bij een acute ontsteking en minder vaak bij chronische ontstekingen.

Verloop van een ontsteking

Een acute ontsteking treedt doorgaans direct na de weefselbeschadiging of -prikkeling op. Een dergelijke ontsteking houdt meestal niet langer dan enkele dagen aan. Als een ontsteking langdurig –of zelfs blijvend– aanhoudt, dan spreekt men van een chronische ontsteking. Een ontsteking doorloopt 4 fases. Deze ontstekingsfases zijn als volgt…

1. Hyperemie

Hyperemie betekent ‘verhoogde doorbloeding’. De doorbloeding van het ontstoken weefsel wordt sterker, doordat de bloedvaten zich verwijden. De bloedvaten worden wijder door toedoen van vaatverwijdende stoffen zoals histamine. De versterkte doorbloeding is belangrijk, omdat de extra hoeveelheid bloed meer zuurstof en voedingsstoffen naar het aangedane weefsel vervoert. Bovendien worden indringers en afvalstoffen via de bloedcirculatie weggevoerd, wat ten goede komt aan het genezingsproces. Vanwege hyperemie ontstaat warmte (calor) en roodheid (rubor).

2. Exsudatie

‘Exsudatie’ houdt in dat er meer vocht uit de bloedbaan verdwijnt en word opgenomen in het ontstoken weefsel. Deze vochtophoping wordt ook wel ‘ontstekingsoedeem’ genoemd. De oedeem die optreedt bij een ontsteking zorgt ervoor dat ontstoken weefsel opzwelt (tumor) en pijn (dolor) veroorzaakt.

3. Infiltratie

Samen met het vocht komen ook speciale, beschermende eiwit-achtige stoffen bij de ontstekingshaard terecht. Dit fenomeen wordt ‘infiltratie’ genoemd. Deze antistoffen helpen om lichaamsvreemde indringers te bestrijden. Immunoglobines (antilichamen) en leukocyten (witte bloedcellen) doen hun best om de ontsteking te bevechten. Hierbij ontstaat een verhoogde cellulaire activiteit, een verhoogd energieverbruik en dus ook aanvullende warmteproductie (calor) in het ontstoken weefsel.

4. Proliferatie

‘Profilatie’ oftewel ‘celdeling’ zorgt ervoor dat beschadigde cellen worden vervangen door nieuwe en dat aangedaan weefsel wordt hersteld. Er treedt zogenaamde ‘woekering’ oftewel weefselvorming op. Het lichaam kan hiervoor vaatrijk bindweefsel (granulatieweefsel) aanmaken, wat het herstelproces bevordert. Dit weefsel is veelal rood (rubor) van kleur. Als bepaalde weefsels niet kunnen worden vervangen, treedt verlittekening op.

Ontstekingspijn treedt enerzijds op door vrijkomende stoffen (bradykinine e.a.) die de pijnreceptoren prikkelen. Anderzijds ontstaat drukpijn door de oedeemzwelling. Men spreekt van functieverlies (functio laesa) als de pijn of zwelling het bewegen bemoeilijkt.

Infectie…

Van een infectie is sprake als er besmetting in het spel is van micro-organismen die niet in het menselijk lichaam thuishoren. Zo kan je lichaam geïnfecteerd raken door een besmettelijk organisme dat klinische verschijnselen oftewel gezondheidsklachten veroorzaakt. De bekendste veroorzakers van een infectie zijn als volgt:

• Virussen (niet-levend DNA & RNA)
• Levende micro-organismen
• Prionen (eiwit-achtige stoffen)
• Parasieten (wormen, insecten e.a.)

Onder de besmettelijke micro-organismen vallen alle infectieve eencelligen, waaronder bacteriën en protozoa. Maar ook eencellige schimmels (gisten e.a.), eencellige algen (blauwalg e.a.), en eencellige parasieten (protozoën).

Er zijn duizenden infecties; enkele voorbeelden zijn (buik)griep, verkoudheid, hepatitis, bijholte-infectie, acne, kinkhoest, ringworm, malaria, candida, herpes, HIV, EHEC, varkenspest, vogelgriep, Q-koorts en Lyme.

Kenmerken van een infectie

Lichaamsvreemde organismen hoeven lang niet altijd een infectie te betekenen. Zo bevinden zich in je lichaam talloze onschadelijke virussen en zelfs nuttige bacteriën. Men spreekt pas van een infectie als een bacterie, virus, schimmel of parasiet invasief wordt en binnendringt in je bloed of weefsels… Of als deze gifstoffen afscheidt in je lichaam en zodoende gezondheidsklachten veroorzaakt.

Als je geïnfecteerd bent geraakt door een ziekteverwekker oftewel ‘pathogeen’, dan ontstaan gezondheidsklachten. Als je hele lichaam onder een ziekteverwekker lijdt, dan spreekt men ook wel van een ‘infectieziekte’. De manier waarop dit soort ziekteverwekkers in je lichaam terechtkomt wordt de ‘besmettingsweg’ genoemd. Je kunt op allerlei manieren geïnfecteerd raken. De bekendste besmettingswegen zijn als volgt:

• Inademing via neus of mond
• Contact van slijmvliezen (neusslijmvlies & keelslijmvlies)
• Binnendringing via lichaamsopening (gehoorgang, neusgat e.a.)
• Geslachtsgemeenschap (SOA’s)
• Via een verwonding (operatiewond, schaafwond e.a.)
• Aanraking van de huid (hand schudden e.a.)

Let op: heel veel infectieziekten zijn besmettelijk, en dus overdraagbaar van mens op mens of van dier op mens.

Verloop van een infectie

Een schadelijke invasie van ziekteverwekkers wordt dus een infectie genoemd. Er zijn duizenden verschillende soorten infecties die worden onderverdeeld op basis van de ziekteverwekker, de besmettingsweg en de locatie van de besmettingshaard. In beginsel onderscheiden we twee soorten infecties, namelijk:

1. Plaatselijke infecties

Bij een plaatselijke infectie is een specifiek lichaamsdeel geïnfecteerd geraakt, waardoor lokale klachten ontstaan. Dit is bijvoorbeeld het geval bij een bacteriële huidinfectie (acne e.a.). Een lokale infectie is doorgaans aanwijsbaar (oren, neus, keel etc.) en relatief gemakkelijk en gericht te behandelen.

2. Systemische infecties

Een ‘systemische infectie’ houdt in dat het volledige organisme ziek wordt door toedoen van een pathogeen. Dit is onder meer het geval bij een griepvirus. Als een mens finaal ziek wordt door een infectie, dan spreekt men ook wel van een infectieziekte. Infectieziekten zijn alomvattend en zodoende moeilijk aanwijsbaar. De behandeling ervan is doorgaans lastig.

Tip: Een virusinfectie wordt meestal gekenmerkt door een geleidelijk en sluipend verloop; een bacteriële infectie verloopt veeleer acuut en plotseling.

Verschil tussen ontsteking & infectie

De termen ‘ontsteking’ en ‘infectie’ worden verrassend vaak door elkaar gehaald. Dat is eigenlijk vreemd, want een ontsteking is een mogelijk gevolg van een infectie. Zo is een keelontsteking het gevolg van een infectie van het keelslijmvlies door een bacterie of virus. Een infectie gaat bovendien lang niet altijd gepaard met een ontsteking. Dat hangt ervan af of het lichaam een infectie kan bestrijden middels een ontstekingsreactie.

Daarnaast worden lang niet alle ontstekingen uitgelokt door een infectie. Zo zijn fysische ontstekingen veelal vrij van ziekteverwekkers en dus ‘steriel’. Een slijmbeursontsteking ontstaat bijvoorbeeld door mechanische overbelasting van de gewrichten, en niet door een pathogeen.

Omdat ontstekingen en infecties twee verschillende dingen zijn, verschilt ook de behandeling enorm. Bij een ontsteking worden veelal de symptomen (pijn, zwelling, roodheid e.a.) onderdrukt met ontstekingsremmers (corticosteroïden e.a.). Bij een infectie daarentegen, dient de ziekteverwekker te worden bestreden. Voor sommige virale infecties zijn  virusremmers verkrijgbaar, voor bacteriële infecties antibiotica, voor schimmelinfecties antischimmelmiddelen etc.

Tot slot

Al met al is een ontsteking een totaal ander verschijnsel dan een infectie. Een ontsteking is een beschermingsreactie van het lichaam zelf. Een infectie is het directe gevolg van “indringers”. Een ontsteking en een infectie doen zich dan ook vaak genoeg los van elkaar voor. Desalniettemin kunnen beide aandoeningen met elkaar verbonden zijn en gelijktijdig optreden. Zo kan ontstoken weefsel soms gemakkelijker geïnfecteerd raken en lokt een infectie vaak een ontstekingsreactie uit. Zo bestaan er infectieuze ontstekingsreacties (ontstekingsreactie ten gevolge van een infectie) en inflammatoire infectieziekten (een infectie die een ontstekingsreactie tot gevolg heeft). In dat geval is het één echter de oorzaak of het gevolg van het ander.

Heb jij vragen of opmerkingen over ontstekingen of infecties? Deel hieronder jouw commentaar…