Zeewier = gezond! Waarom iedereen algen zou moeten eten…

In culinair opzicht wordt met de term zeewier doorgaans het geheel aan eetbare wieren, zeegroenten, (micro)algen en (fyto)plankton bedoeld. In uiteenlopende Aziatische keukens is zeewier al eeuwen dagelijkse kost; met name binnen de Japanse, Chinese en Koreaanse. Sinds enkele decennia verschijnen er echter ook in Nederlandse supermarkten en toko’s steeds meer verschillende zeewieren… Evenals levensmiddelen, supplementen en extracten op basis van zeewier…

Zeewier is fantastisch!

De Japanse keuken staat niet voor niets bekend als gezond, gevarieerd en uitgebalanceerd. Japanners eten volop zeewier; voornamelijk verwerkt in soepen, sushi (rijsthapjes), sashimi (verse rauwe vis & schelpdieren) en teppanyaki (gegrilde hapjes).

Persoonlijk geloof ik niet zo in de term ‘superfood’; mijns inziens omhelst ieder voedingsmiddel voor- en nadelen, positieve en negatieve voedingswaarden, goede en slechte eigenschappen. Maar als er dan toch een levensmiddelencategorie tot de zogenaamde ‘superfoods’ behoort, is het wel zeewier.

Zeewier levert namelijk een enorme verscheidenheid aan vitamines, co-vitamines, macromineralen, spoorelementen, enzymen co-enzymen, fytonutriënten en vooral ook essentiële aminozuren. Bovendien zouden de oceanen in theorie voldoende zeewier moeten kunnen leveren om op duurzame wijze de voltallige wereldbevolking te voeden!

Zeewier is een relatief goedkope, duurzame en nagenoeg onuitputtelijke bron van essentiële eiwitten c.q. proteïnen.

Zeewier eten is gezond…

Al met al wordt zeewier steeds vaker gegeten; vers, gedroogd, rauw, geroosterd, geweld, geweekt, in z’n geheel, in stukken, vlokken, korrels, in poedervorm, opzichzelfstaand als zeewierblad of versnipperd in gerechten. Eetbare zeewieren worden in beginsel onderverdeeld in 4 groepen, namelijk:

• Groenwier: groene zeewieren
• Bruinwier: bruine zeewieren
• Roodwier: rode zeewieren
• Blauwwier: blauw-achtige zeewieren (bron)

Hieronder kun je meer lezen over de verschillende groenwieren, bruinwieren, roodwieren en blauwwieren…

A. Groene wieren

De groep van groene zeewieren staat ook wel bekend als ‘groenwieren’, ‘chlorophyta’ of ‘chlorophycota’. Groenwieren bestaan in allerlei soorten en maten; het gaat om één- of meercellige groengekleurde algen. Wel hebben alle groenwieren hetzelfde type bladgroen, namelijk ‘chlorofyl B’. Dit is de vorm die je ook terugvindt in de bladgroenkorrels van landplanten en klassieke ‘landgroenten’. Enkele voorbeelden van groen zeewier zijn als volgt:

• Zeesla
• Rotswier
• Vederwier
• Borstelwier

Zeesla is het bekendste eetbare groenwier; deze zeegroente is fris en sterk van smaak en heeft wat weg van zuring. Vermengd met dulse noemt men dit zeewier ook wel ‘zeepeterselie’. Groenwieren groeien snel en komen alleen vlak boven of onder het wateroppervlak voor omdat ze afhankelijk zijn van zonlicht.

B. Bruine wieren

Veruit de meeste eetbare soorten zeewier behoren tot de bruinwieren. Bruin zeewier komt vrijwel uitsluitend voor in zout zeewater en staat ook wel bekend als ‘Phaeophycota’, ‘Phaeophyta’ of ‘Phaeophyceae’. Het gaat om meercellige, bruingekleurde wieren met een ingewikkelde vertakte structuur van stengels en bladeren. Ook de meeste eetbare vormen van zeewier behoren tot de bruinwieren; bekende voorbeelden zijn als volgt:

• Kelp & kombu
• Arame & wakame
• Hijiki + Japans bessenwier
• Blaaswier, korstwier, knotswier & groefwier
• Zeepalm, zeespaghetti & kleine zee-eik

De grootste zeewieren op aarde behoren tot de bruinwieren: het reusachtige kelp kan wel 70 meter lang worden!

C. Rode wieren

Rode zeewiersoorten staan ook wel bekend als ‘roodwier’ of ‘Rhodoplantae’, afgeleid van het Griekse ‘rhodo plantae’, wat zoiets betekent als ‘roze loot’. Rode zeewieren kunnen eencellig zijn, maar ook grote, complexe, vertakte, bladvormige of korstvormig zeewieren. Al met al refereert de term aan roodgekleurde algen, waaronder de volgende soorten:

• Purperwier oftewel nori
• Dulse
• Koraalwier & knoopwier & buiswier
• Rood darmwier
• Iers mos
• Schorpioenwier
• Rood hoorntjeswier
• Rood groefwier
• Tongwier

Roodwier is het meest divers wier. Naar schatting bestaan er zo’n 6.200 verschillende soorten rood zeewier, maar de meeste ervan worden niet door de mens gegeten. Veel rode wieren worden enkel geoogst vanwege het carrageen dat erin zit, een polysacharide die veelal wordt gebruikt als verdikkingsmiddel en stabilisator.

D. Blauwe wieren

Blauwwieren oftewel blauwalgen zijn helemaal geen wieren, noch algen. Het zijn bacteriën die net als planten fotosynthese toepassen om te kunnen (over)leven. Het gaat om cyaankleurige oftewel blauwgroene ‘cyanobacteriën’. Overigens zijn niet alle blauwe wieren blauwkleurig; er zijn ook roodbruine blauwwieren. De bekendste voorbeelden van ‘blauw zeewier’ zijn:

• Spirulina & chlorella

Deze twee cyanobacteriën worden veelal in gedroogde poedervorm aangeprezen en verkocht onder de noemer superfoods. Omdat blauwwieren extreem klein zijn, staan ze ook wel bekend als microalgen oftewel micro-algen.

Let op: In het verleden zijn er nog weleens partijen chlorella en spirulina opgedoken waarin bacteriële giffen zijn aangetroffen zoals die ook voorkomen in met blauwalg besmet water… Veruit de meeste mensen kennen de blauwwieren immers onder de noemer ‘blauwalg’ zoals dat voorkomt in zoet natuurwater en zwemwater.

Bij langdurig zonnig, warm en windstil weer vermenigvuldigen cyanobacteriën zich explosief. Doordat veel water verdampt en er geen vers water wordt aangevoerd, sterven veel van de bacteriën. Op een gegeven moment ontstaat een dik olie-achtig tapijt van blauwalgen; de dode bacteriën vormen een stinkende brei en scheiden giftige stoffen/toxines uit, waaronder ‘mycotoxinen’.

Binnen 12 uur na het zwemmen in door blauwwieren besmet water kunnen kun je last krijgen van o.a. hoofdpijn, huiduitslag, misselijkheid, maagkramp, darmkramp, braken, diarree, koorts, keelpijn, oorpijn en oogirritatie. Het doorslikken van blauwalg kan zelfs levensgevaarlijk zijn. Het doorslikken van blauwalg kan zelfs levensgevaarlijk zijn. De exacte aard van de bacteriële giffen is afhankelijk van de soort blauwalg.

Cyanobacteriën oftewel blauwwieren behoren tot de oudste organismen ter wereld; ze bestaan al zo’n 3,5 miljard jaar en hebben de ontwikkeling van hogere organismen mogelijk gemaakt.

Microalgen & fytoplankton

zeewierbladeren, micro-algen en fytoplankton zijn heuse nutriëntenbommetjes. Naast vitamines zitten ze bomvol gezonde eiwitten, essentiële vetzuren, enzymen en fytonutriënten. Hoewel vis bekendstaat om zijn essentiële omega 3-vetten, is het niet de vis zelf die omega-3 vetzuren produceert… De eigenlijke accumulatie van omega 3 gebeurt dankzij de consumptie van microalgen en fytoplankton.

Microalgen oftewel microfyten zijn microscopisch kleine algen die worden aangetroffen in zowel oceanen als zoetwater. Het overgrote merendeel van de microfyten is eencellig; ze bestaan afzonderlijk, maar ook in ketens of grote groepen. Men onderscheidt:

• Groen fytoplankton met chlorofylen A, B, C en/of D
• Oranjebruin fytoplankton met carotenoïden
• Blauwgroene fytoplankton met fycobilinen

Van de 40.000+ soorten fytoplankton zijn er slechts enkele geschikt voor menselijke consumptie. Vooral spirulina en chlorella behoren tot de microalgen die populair zijn geworden als voedingssupplement.

Zeegroenten & eetbare zeeplanten

Naast zeewieren zijn er ook nog allerlei eetbare zeegroenten en aanverwante zeeplanten die van oudsher niet in de zee thuishoren, maar inmiddels wel uit de zee worden gewonnen. Het gaat om plantengeslachten die zich door de eeuwen heen hebben aangepast aan het ondergedompelde leven in brakke en zoute wateren. De bekendste varianten van deze ‘zeegroenten’ zijn waarschijnlijk:

• Lamsoor
• Zeeaster (zulte)
• Zeekraal & zeevenkel
• Zeebiet, zeegras & zeekool

Eetbaar zeewier: zeewierproducten

Veruit de populairste vorm van eetbaar zeewier is ongetwijfeld nori. Nori is gedroogd en geroosterd purperwier. Het wordt tot vellen geplet, waarmee hoofdzakelijk sushi’s worden gerold. Het van oorsprong Japanse nori deed vele decennia geleden al zijn intrede in het westen. Maar sinds de enorme populariteit van sushi en Japanse all-you-can-eat-restaurants zijn de noribladen oftewel zeewiervellen niet áán te slepen. Naast noribladen, norivlokken en noripoeder neemt ook de populariteit van kelp, kombu-breton, wakame, arame, dulse en hiziki de afgelopen jaren exponentieel toe. Evenals zeespaghetti, Iers mos, lamsoor, zeekraal en zeespaghetti.

Zeewieren worden bovendien niet alleen meer opzichzelfstaand gegeten, bijvoorbeeld als zeewiersalade… Maar ook steeds vaker als hoofdbestanddeel of ingrediënt verwerkt in eiwitrijke voedingsmiddelen zoals zeewierburgers, zeewiercrackers en zeewierpasta (kelpnoedels e.a.). Maar er is meer wat je kunt doen met algen; zo vind je in de échte speciaalzaken onder andere ook zeewierchips, zeewiermeel, zeewierolie, zeewierjenever en zeewierzout.

Hoewel je in principe bijna alle zeewieren kunt eten, zijn sommige zeewiersoorten beduidend lekkerder dan andere. Bepaalde soorten zeewier zijn smaakvoller nadat ze zijn gedroogd of geroosterd; andere kunnen beter rauw of licht gestoomd worden gegeten.

Zeewierextracten & algensupplementen

Wieren en microalgen zoals spirulina, chlorella, nostoc, klamath, dunaliella, haematococcus en Japanse gevleugelde alaria-kelp vind je vooral ook terug in de vorm van zeewiersupplementen, waaronder zeewiertabletten en zeewierextracten. Naast alga chlorella en alga spirulina is ‘Marine Phytoplankton’ een zeewiersupplement dat je steeds vaker voorbij ziet komen. Marine Phytoplankton betreft een supplement gemaakt van eencellige zoutwateralgen; het bevat een mix van verscheidene grotere zeewieren, vermengd met microalgen (chlorella, spirulina e.a.) en fytoplankton. Ook ‘Undaria-P’ kelptabletten zijn erg populair.

Metabolisatie van zeewier

Overigens halen Japanners naar alle waarschijnlijkheid meer nutriënten uit een hap zeewier dan wij. De darmbacteriën van Japanners hebben namelijk ‘tweedehands DNA’ overgenomen van eencellige zeebacteriën. En dan in het bijzonder de enzymen die deze bacterie gebruikt om stoffen uit bepaalde algenfamilies te verteren. Japanse darmbacteriën zijn dankzij de ‘genendiefstal’ dus beter in staat om zeewier te metaboliseren dan westerlingen. Desalniettemin levert zeewier ook voor westerlingen nog altijd een heleboel voordeel op! (bron)

Afvallen dankzij zeewier

Wetenschappers van de Universiteit van Newcastle ontdekten het ingrediënt ‘alginaat’ in enkele varianten van zeewier. Alginaat zou de ontleding en absorptie van voedingsvetten met wel 75% kunnen doen afnemen. Het afslankende ingrediënt alginaat betreft een voedingsvezel die eveneens wordt gebruikt binnen de farmaceutische industrie. (bron + bron)

Tests uit 2005 wezen al uit dat de algen Lessonia en Laminaria obesitas kunnen helpen tegengaan; in 2007 werd klinisch gewichtsverlies bereikt m.b.v. bruine kelp. In dit artikel over afvallen met zeewier kun je er alles over lezen. En zie hier een lijst met veelbelovend onderzoek.

Tot slot

Waarom denk je, staan vis, schaaldieren, schelpdieren en zeevruchten bekend als voedzame en heilzame voedingsmiddelen? Juist ja, omdat ze direct of indirect voedingsstoffen uit zeewier in zich op hebben genomen. ‘Vegetarische vissen’ eten volop zeewier… Roofvissen eten op hun beurt zeewier-etende vissen… En wij mensen krijgen zeewiernutriënten dus ‘via via’ binnen… Maar waarom zou je zeewier niet gewoon direct en in z’n geheel consumeren? (bron)

Niet alleen de voedingswetenschap is dolenthousiast over de nieuwe bevindingen omtrent zeewier; ook Hollywood loopt ermee weg. Zeewiersmoothies, zeewiershakes, zeewiersapjes, zeewiertabletten en zeewiersupplementen met bestanddelen uit o.a. kelp, chlorella en spirulina zijn he-le-maal hot en happening onder celebrities. Zeewier wordt dan ook steeds vaker gebruikt in de vorm van pillen, tabletten, poeders, extracten en andersoortige zeewiersupplementen. Zeewierpoeder oftewel zeewierextract wordt weer gebruikt in zeewiersmoothies en groene zeewiersapjes.

Eet jij weleens een gezonde portie zeewier, microalgen of fytoplankton? Of gebruik je zeewiersupplementen zoals algenpoeders of algentabletten? Laat hieronder een berichtje achter met daarin jouw ervaringen, bevindingen en vragen omtrent zeewier!