Colofonium oftewel pijnhars betreft de hars van dennebomen oftewel dennen. Een den, pijnboom oftewel pinus is een geslacht van naaldbomen uit de dennenfamilie (Pinaceae). Een kerstboom behoort veelal tot de sparren (Picea); meestal betreft het een fijnspar, blauwspar, Nordmann-spar of Servische spar. De stof colofonium staat tevens bekend onder de noemers:
- Pijnhars & Dennenhars
- Kolofonium & Kolophonium
- Colofonium & Colophonium
- Colophon c.q. Colofon
- Colofaan & Colophane
- Rosin & Abietinezuur
Kerstbomen
Mensen komen vooral intensief in aanraking met colofonium tijdens de decembermaand, wanneer er volop kerstbomen oftewel kerstsparren in huis worden gehaald. Tijdens het versjouwen, optuigen en opruimen van de kerstboom komen huid en luchtwegen immers in contact met hars, zaagsel en pollen van sparren.
Kerstbomen kunnen op twee verschillende manieren een allergische reactie uitlokken. Allereerst kan pijnhars oftewel colofonium een allergische huidreactie uitlokken. In dat geval is er sprake van een contactallergie voor kerstbomen, die zich veelal uit in:
- Roodheid van de huid
- Pijn, jeuk & schraalheid
- Allergisch contacteczeem / eczemateuze huiduitslag
- Soms blaasjes, blaasjes of schilferigheid met wondvocht
- Bij stelselmatig contact & industrieel gebruik: huidverdikking c.q. lichenificatie (bron)
- Netelroos & galbulten
- Vochtophoping (angio-oedeem)
Daarnaast kan er een allergische reactie optreden als gevolg van de inademing van kerstboombestanddelen (waaronder pijnhars), waardoor een inhalatieallergie optreedt. Een ademhalingsallergie voor wat betreft kerstbomen gaat veelal gepaard met:
- Zwelling van slijmvliezen van keel & neus
- Kriebelneus, snotteren, niezen & hoestbuien
- Kortademigheid & benauwdheid
- Jeuk in keel en/of neus
- Rood doorlopen ogen
- Astmatische verschijnselen
Astmapatiënten hebben sowieso een verhoogde kans op een inhalatiegevoelige kerstboomallergie, wat zich veelal uit in astma-aanvallen, futloosheid en een algeheel beroerd gevoel (malaise).
Wees je dus extra bewust van ruimtes waarin kerstbomen staan indien je aan astma lijdt.
Inhalatieallergie voor kerstbomen!?
Waardoor een ademhalingsallergie oftewel inhalatieallergie voor kerstbomen precies wordt veroorzaakt, is vooralsnog onduidelijk. Het zou kunnen dat ingedroogde harsdeeltjes in de lucht verstuiven, maar de inhalatie-variant van kerstboomallergie hoeft niet per se gerelateerd te zijn aan colofonium. Zo zou de allergische reactie in theorie ook kunnen worden uitgelokt door:
- Schimmels: nadat een kerstboom is omgehakt, groeit de hoeveelheid schimmels in de boom en in de binnen-atmosfeer waar de kerstboom staat
- Stuifmeel van grassen en planten dat aan de kleverige hars van de kerstboom is blijven plakken en door uitdroging van de boom in de huiskamer wordt losgelaten
- Pesticiden die worden gebruikt bij de teelt van kerstbomen
- Pollen: er zijn kegel-dragende naaldbomen; meestal worden ze niet als kerstboom gebruikt, maar het gebeurt wel. In dat geval kan de kerstboom zélf pollenallergie oftewel hooikoorts veroorzaken
- Terpenen: in een warme, droge huiskamer kan terpeen uit de pijnhars verstuiven; een stof die de luchtwegen flink kan irriteren
Het is dus geenszins zeker of mensen met een colofonium-allergie, die vooral bekendstaat om huidklachten, per definitie ook luchtwegproblemen kunnen ontwikkelen wanneer zij ingedroogde pijnharsdeeltjes inademen die in de lucht zijn verstuifd. (bron)
Wat is colofonium precies?
Colofonium voor industrieel gebruik wordt middels verhitting gewonnen uit de hars van naaldboomsoorten; meestal uit dennen, soms ook uit andere coniferen. Er worden veelal kanaaltjes in de bast van de stam gemaakt waardoor de pijnhars eruit loopt. Colofonium dat in Nederland wordt gebruikt, komt voornamelijk uit de VS, Frankrijk, India en Rusland. Amerikaans colofonium komt voornamelijk van de moerasden; Frans colofonium van de zee-den; Europese pijnhars uit de grove den; en colofonium uit het Middellandse Zeegebied van de aleppo-den.
Colofonium is een plantaardige hars, vernoemd naar de Oud-Griekse stad Colofon c.q. Colophon: een plek die bekendstond om de handel in pijnhars ten behoeve van de scheepsbouw (constructie & afdichting van houten scheepsrompen). Door de vloeibare hars van dennebomen te verhitten, verdampen de terpenen en andere vluchtige stoffen; zodoende blijft colofonium over. Colofonium is half doorzichtig en geel tot zwart van kleur; veelal amberkleurig. Bij kamertemperatuur is pijnhars kruimelig qua structuur, maar bij hogere temperaturen smelt de hars tot een vloeibare substantie. Pijnhars is een goedkope harssoort die zich gemakkelijk laat oplossen in alcohol en olie. Vandaar dat pijnhars wordt verwerkt in allerlei huishoudelijke en industriële producten.
Moleculair gezien is colofonium een complex mengsel van harszuren. Deze harssoort is vast en glasachtig en verweekt het bij 75 graden Celsius; bij 125 tot 135 graden smelt pijnhars tot een volledig vloeibare substantie.
Abietinezuur: niet uitsluitend in kerstbomen
Het belangrijkste bestanddeel van colofonium is abietinezuur. Natuurlijk abietinezuur (zoals je ermee in aanraking komt via kerstbomen) is een zwak allergeen, wat hoofdzakelijk aanleiding geeft tot contacteczeem… Maar fabrieksmatig bewerkte oxidatieproducten van colofonium en abietinezuur kunnen vrij heftige reacties opleveren…
Harsen, wassen en vernissen op basis van pijnhars, colofonium of abietinezuur staan ook wel bekend onder de noemers ‘colofaan’ en ‘colophane’. Geconcentreerde vormen van deze allergenen komen voor in talloze producten voor huishoudelijk en industrieel gebruik, waaronder:
- Soldeer: de kern van soldeertin c.q. soldeerflux, maar ook soldeerdamp
- Inkt: drukinkt van printers & drukpersen
- Bepaalde vernissen (stoffen die een beschermlaag vormen tegen vocht, licht & schimmels)
- Allerhande verf & lak
- Vul- & kleefstoffen: o.a. lijm, plakband, tape, hechtpleister, isolatieband, kit & insectenkleefstrips
- Kleeflaag van (bruine) pleisters & medisch kleefverband
- Bepaalde geneesmiddelen (voornamelijk wasachtige capsules)
- Make-up & cosmetica (oogmake-up, lipstick, nagellak, rouge, haarlak, ontharingscrème e.a.)
- Waslaagje rondom kauwgom
- Zeep & zeepachtige stoffen
- Harslaag van muziekinstrumenten & strijkstokken (‘vioolhars’)
- Binnenzijde/bekleding van ouderwetse biervaten & wijnvaten
- Entwas bij het enten c.q. combineren van planten
- Stopverf, afdichtwas & modelleerklei
- Enveloppen & postzegels c.q. postzegellijm
- Papierproductie: bepaalde papiersoorten met coating (fotopapier, tijdschriften, kranten, bedrukte kartonverpakkingen zoals melkpakken e.a.)
- Linoleum (slijtvaste vloerbedekking)
- Vloerwas, autowas, meubelwas & boenwas
- Fabricagecomponent van rubber & kunststoffen
- Grippoeder & gripgel om de handpalmen stroef te maken (o.a. voor klimsporters, worstelaars, atleten en basketballers)
- Antislip-materiaal op handgrepen van sportattributen: golfclubs, tennisrackets, tafeltennisbatjes, honkbalhandschoenen etc.
- Stug maken van aandrijfriemen van machines
- Schoensmeer & schoenpoets
- Zagerij: door vrijkoming van hars & zaagsel van sparren, dennen & coniferen
- Luciferkopjes & vuurwerk
- Waterbestendige kleding + labels (regenpakken, poncho’s & paraplu’s)
- Koelvloeistof, siccatief & terpentijnolie (bron)
Enkele voorbeelden van (mogelijkerwijs) colofonium-gerelateerde allergieën zijn dan ook:
- Kerstboomallergie
- Papierallergie & pleisterallergie
- Inkt– & verfallergie
- Zeepallergie + make-up allergie
Oplossing
De beste oplossing om een allergische reactie op een kerstboom te voorkomen is logischerwijs het uit de weg gaan van kerstbomen en kerststukjes. Als je enkel te kampen hebt met een contactallergie, raak kerstbomen dan niet aan, of uitsluitend met handschoenen. Bij ademhalingsallergie is het raadzaam om te kiezen voor een kunstkerstboom c.q. nepboom. Ook een blauwspar waarvan de kluit intact is (en die voldoende wordt bewaterd) zou al een heel stuk allergievriendelijker zijn dan een uitgedroogde, kluitloze fijnspar.
Draag bij het optuigen en afbreken van de kerstboom een shirt met lange mouwen en bovendien handschoenen. En ga niet direct naast of onder de kerstboom zitten eten. Laat de takken van een kerstboom of kerststuk bovendien niet te ver uitdrogen om verstuiving van schimmels, pollen en harsdeeltjes te voorkomen. Houd de boom en kluit echter ook niet te nat, om schimmelgroei in te perken.
Pas daarnaast op met de aanraking van o.a. make-up, inkt, (kranten)papier, verf, lak, (boen)was en vernis.
Tot slot
Indien je allergisch bent voor kerstbomen, ben je dus ook allergisch voor veel andere naaldbomen. Bovendien wordt de hars van naaldbomen in allerlei producten verwerkt, waardoor je óók allergisch kunt reageren op o.a. pleisters, make-up, inkt, lijm, vernis, verf, zeep etc. Er kan dan sprake zijn van een acute allergische reactie van de huid en/of de luchtwegen. Huidcontact met (bestand)delen van de boom kan een jeukende, rode huidreactie veroorzaken en een luchtwegallergie uit zich veelal in verkoudheidsverschijnselen en astmatische klachten.
Ben je er niet geheel zeker van of je allergisch bent voor kerstbomen en/of colofonium? Laat jezelf dan testen bij het huisartsenlaboratorium of afdeling dermatologie in het ziekenhuis, bij voorkeur in overleg met je huisarts of huidarts/dermatoloog. Mensen met een positieve plakproefreactie op colofonium kunnen overigens óók allergisch reageren op (Myroxylon Pereirae), eugenol (etherische olie uit kruidnagel en kaneelblad) en parfums (kruisallergie lyral c.q. parfummix).
Ben jij allergisch voor colofonium in kerstbomen, pleisters en/of kranten? Deel hieronder jouw vragen, opvattingen & bevindingen m.b.t. een kerstbomenallergie!
Dit MOET het zijn, allergie voor colofonium… Ik wist al dat ik allergisch ben voor bruine pleisters, maar vorig jaar –nadat ik had voor het eerst ging schilderen met olieverf– heb ik mega eczeem aan m’n hand gekregen. Afgelopen februari ben ik geopereerd en daarna kreeg ik na het slikken van Aleve netelroos op mijn rug, nek en uiteraard weer die hand… Of was het wat anders? Ik masseer mijn vriend regelmatig en gebruik Wealeda olie. Nu gebruik ik ook weleens wat anders en heb nu al twee keer uitslag op die hand gekregen waarbij 1x weer met netelroos. Zou het dan de olie zijn? Na wat googelen en logisch nadenken kwam ik op deze site. Klaar, ik ga mij laten testen! Overigens slik ik bij een heftige reactie Reactine (cetirizine-dihydrochloride). En ik smeer soms cortisonen zalf. Voor de de jeuk bij netelroos heb ik een mentholgel van de apotheek.
Beste Regina, Hopelijk wordt de onderliggende oorzaak van je huidklachten gevonden, of het nu een colofoniumallergie blijkt te zijn of niet… Mocht hier niets uitkomen, dan zou het de moeite waard kunnen zijn om de honderden reacties onder dit artikel doorspitten voor tips bij netelroos en methoden om de onderliggende oorzaak van galbulten te achterhalen:
Beterschap toegewenst!
Sinds twee weken heb ik last van rode bultjes en jeuk in mijn hals, bovenarmen en ellebogen. Zou dit van de Nordmann kerstboom kunnen komen, die staat er toevallig zo lang.
Ja, dat zou zeker kunnen.
Sinds twee weken heb ik last van rode bultjes en rode vlekjes en veel jeuk. Vooral op mijn hals / borst, bovenarmen en ellebogen. Vanaf die tijd heb ik ook een kerstboom in huis. De kerstroos en Helleborus tulpen en hyacinten staan al buiten. Zou het een reactie op de kerstboom of een van deze planten kunnen zijn?
Wat bijzonder dat jullie aangeven dat je getest kunt worden op Colofonium Allergie. Mijn KNO arts heeft er nog nooit van gehoord en wil sowieso geen doorverwijzing regelen. En mijn huisarts zegt dat er helemaal niet op getest kan worden! Wat moet ik nu doen?
Ik ben voor een aantal jaren bij een allergoloog geweest en daar ben ik op heel veel dingen getest en Colofonium Allergie kwam er uit. Ik kreeg een strip met een aantal vakjes. In elk vakje zat wat anders. 1 vakje begon heel erg te jeuken en dat was inderdaad hars van een den.
Ik heb nu al een jaar of 5 colofonium allergie en ben kapster door van alles te vermijden ging het n hele poos goed. Helaas heb ik nu een enorme netelroos rond hals nek decolleté en gezicht. Het jeukt ontzettend krabben kan soms echt niet uitblijven allerlei anti jeukmiddeltjes gebruikt die niet helpen. Ik ben ten einde raad. Ik werk in de kapsalon niet meer met synthetische middelen en doe geen chemische behandelingen draag handschoenen bij t wassen en knip alleen mensen. Gebruik geen geurtjes zelf of deodorant en vermijd alle make up…. ik ben ten einde raad. Ik heb waarschijnlijk door de kraag van n jas die met waterdicht spulletje was behandeld een nieuwe jas die ik natuurlijk eerst had moeten wassen deze klachten in eerste instantie gekregen ik kan niets verzachtend meer vinden behalve kamillethee extract om koud mee te deppen. Mijn hele halsstreek is verbrand donker rood en schraal dat ik hoop dat t er ooit nog normaal uit zal gaan zien. Iemand tips??? Ik ben ten einde raad.
Sinds een aantal jaren inhalatie-allergie maar ook contactallergie voor kerstbomen, maar ook dus kerststukjes als een paar dagen binnen staan. Ook na bezoek van winkels of supermarkten ga ik niet lekker naar buiten. Branderige ogen, kriebel op gezicht/oogleden en lopende neus. Kerstbomen geven hevig oogontsteking en eczeem op oogleden en gezicht, niesbuien en grieperig gevoel. Zelfs oedeem rond ogen en benauwdheid. Dermatoloog wilde niet testen, maar heb het wel nodig voor het UWV als bewijs dat ik niet overal kan werken 8 uur op een dag met veel papier/inkt, enz. waar colofonium in zit.
Hallo Jeanette. Jammer dat jij niet wordt geholpen door de dermatoloog. Het is juist aan hen om contactallergieën te testen. Het probleem met het UWV is me ook bekend. Het zijn nu eenmaal geen artsen die hun plicht als artsen nakomen en functioneren binnen die organisatie alleen al titelhouders om schijn van medici vol te houden. Ik raad je aan om de dermatoloog te verzoeken jou schriftelijk mee te delen waarom een onderzoek jou wordt geweigerd. Elk gesprek die jij met hem / haar, artsen en het UWV onder andere op te nemen. Liefst zonder hun toestemming en wetenschap, want pas als men denkt dat zij niet op hun acties en uitspraken aangesproken kunnen worden, laten zij het na om men fatsoenlijk en eerlijk te behandelen. Vraag bij de huisarts een brief aan voor een tweede opinie en ook om bloedonderzoek te verrichten (allergietest). Om sneller geholpen te worden bij je colofoniumallergie, laat hem vragen of je met spoed opgeroepen kunt worden. Schakel jouw verzekeringsmaatschappij in voor hulp bij het vinden van een dermatoloog of het bij een sneller aan de beurt komen. Laatst zou ik je aanraden om een klacht in te dien bij het ziekenhuis en tuchtcommissie. Het moet niet zo makkelijk zijn dat artsen als goden mogen spelen over mensen en hun gezondheid en leven schade aanrichten door het weigeren men adequaat zorg te leveren.
Ik heb een pleisterallergie. Hoe kan ik de plek behandelen? Ik smeer nu Bepanthen. Groet, FD
Tegen klassieke allergische/atopische huidreacties (zoals bij pleisterallergie) werken crèmes/lotions/zalfjes met corticosteroïden of antihistaminica. Bepanthen bevat water, wolvet, paraffine, amandelolie, bijenwas, alcohol, dexpanthenol (pro-vitamine B5), en protegin X (een gepatenteerd stofje waarvan niemand precies weet wat het is). Bepanthen is een zelfzorgmedicament, dus misschien dat het de huid ietwat verkoelt, maar bij een allergische reactie op pleisters zal het niets doen tegen de allergenen of histamine. Daarvoor is dus echt een anti-allergiemedicament nodig…
Ik had een lange pleister gekregen van de fysiotherapeut i.v.m. pijnlijke pols en arm om tegendruk te geven. Een van de uiteinden raakte los en ik heb er een stukje vanaf geknipt. Na een paar uur werd de huid daar rood, jeukerig en even later allemaal blaasjes met vocht erop. Eerst dacht ik dat het de blarenziekte was, maar ik hoop dat het toch een allergische reactie is geweest.