Menselijke urine is gewoonlijk transparant en lichtgeel tot felgeel van kleur. Je urine kan echter van geur en kleur veranderen door bepaalde voeding (rode bietjes e.a.), gebruik van bepaalde medicijnen, schommelingen van je bloedsuikerspiegel (diabetes mellitus e.a.), schommelingen van je hormoonhuishouding (zwangerschap e.a.) en schommelingen van je vochthuishouding (zweten, drinken e.a.).
Het veranderen van de kleur van je urine kan echter ook duiden op een onderliggende ziekte of aandoening. Zo kan urine licht, donker, troebel of kleurloos worden, of wit, grijs, bruin of zwart van kleur. In dit artikel bespreken we waar de afwijkende kleur van je urine op kan wijzen. Eerst bespreken we de tinten van urine (donker, licht & troebel), daarna de verschillende, afwijkende kleuren (wit, grijs, zwart, oranje, bruin, rood & purper)…
Donkere kleur van urine + lichte & plas
Allereerst is het goed om te weten waardoor je urine donker, licht of troebel kan worden. Donkere en lichte urine hebben te maken met urinekleurstoffen. Troebele urine wordt meestal veroorzaakt door pus of fosfaatzouten in de urine. Hieronder lees je alles over donkere urine, lichte urine en troebele urine…
1. Lichtgele urine: Hoe ontstaat plas met een lichte kleur geel?
De gele kleurstof in urine wordt uitgescheiden door de nierbuisjes. Urine wordt sterk verdund als je in korte tijd veel water drinkt; zodoende kan de urine lichtgeel van kleur tot vrijwel kleurloos worden. Lichtgele tot kleurloze urine getuigt dus van een lage concentratie nierkleurstoffen, maar zegt meestal niks over je gezondheid.
2. Donkere plas: Waardoor wordt urine donkergeel van kleur geel?
De gele kleurstof in de urine wordt nooit terug opgenomen. Je urine is daarom veel donkerder van kleur als je in korte tijd veel vocht verliest, bijvoorbeeld door transpiratie tijdens het sporten. Het vochtpercentage van de urine wordt daardoor kleiner en de concentratie kleurstoffen hoger. Donkergele urine getuigt dus van een hoge concentratie nierkleurstoffen, maar zegt doorgaans niks over je gezondheid. Zo is ochtendurine vaak donker van kleur omdat je tijdens je nachtrust langdurig transpireert en niet drinkt. Donkergele urine kan echter ook wijzen op geelzucht.
3. Plasstraal is troebel: Hoe ontstaat een troebele urinestroom?
Troebele urine wijst doorgaans op pyurie: de aanwezigheid van etter of pus in de urine, bijvoorbeeld door een urineweginfectie (blaasontsteking of plasbuisontsteking). Dit gaat vaak gepaard met jeuk, branderigheid en pijn tijdens het plassen en afscheiding van bloed in de urine. Bij dit soort constateringen dien je direct een afspraak met de huisarts te maken. Troebele urine kan echter ook worden veroorzaakt door onschuldige zoutkristallen van urinezuur of fosforzuur.
Verkleurde urine: wit, grijs, zwart, oranje, bruin, rood & purper
Je urine kan lichter, donkerder of troebeler worden, maar ook van kleur veranderen. Hieronder bespreken we de verschillende kleuren die je urine kan aannemen en de mogelijke oorzaken van deze kleurveranderingen…
1. Urine is wit van kleur: Hoe ontstaat een witte plasstroom?
Wanneer je urine wit van kleur is kan dat duiden op fosfaturie; fosfaturie betreft een verhoogd gehalte aan fosfaatzouten in de urine. In dat geval komt de witte urine vaak pas op het eind van een plasbeurt, omdat fosfaten relatief zwaar zijn en neerslaan. Fosfaturie is niet per definitie gevaarlijk; het kan wel irriteren en in sommige gevallen nierstenen veroorzaken. Je kunt jezelf testen op fosfaturie door urine op te vangen en te vermengen met een beetje azijn. Als de urine helder wordt is er niets aan de hand. Zo niet, contacteer dan uit voorzorg je huisarts.
Witte urine kan ook duiden op een lekkage of overstroming van het lymfestelsel naar de urinewegen of de nieren (chylurie). Chylurie komt met name voor bij een overschot aan fosfor in de urine (hyperfosfaterurie) en beenmergkanker (plasmacytoom). Een melkachtig troebele urine duidt veelal op witte bloedcellen in de urine (pyurie). Een witte of witachtige kleur van is dus veelal het gevolg van een fosforoverschot c.q. fosfaatoverschot de aanwezigheid van witte bloedcellen in de urinewegen en urinestroom.
2. Hoe ontstaat grijze urine; waarom is m’n plas grijs van kleur?
Grijze of grijsachtige urine kan de voorloper zijn van nierstenen. Nierstenen beginnen vaak als microscopisch klein gruis, maar kunnen ook zo groot worden dat ze onbeschrijflijke pijn veroorzaken tijdens het plassen. Het drinken van voldoende water (evt. met citroensap), voldoende bewegen en het slikken van extra vitamine A kan bevorderlijk zijn om nierstenen te voorkomen. Wanneer je pijn of branderigheid ervaart tijdens het plassen, dan kun je maar beter uit voorzorg contact opnemen met je huisarts.
3. Bruine urine…. Waardoor wordt de plasstraal bruin van kleur?
Urine word onder meer bruin wanneer deze afgebroken eiwitten bevat, zoals hemoglobine of spiereiwitten. Het bruin kleuren van de urine kan zodoende duiden op een nieraandoening, alvleesklierkanker of kwaadaardige woekering van plasmacellen (myeloom-vorming).
Bruine urine kan zich echter ook voordoen tijdens de zwangerschap, door toedoen van pre-eclampsie oftewel zwangerschapsvergiftiging. Daarnaast kan een leverziekte de urine lichtbruin kleuren door uitstoot van bilirubine (een stof die vrijkomt bij de afbraak van oude rode bloedcellen). Hepatitis, geblokkeerde galwegen of een verstopping kleurt de urine meestal bierbruin. Al met al kan de bruine of bruinachtige kleur van urine van alles betekenen; van nieraandoeningen of leveraandoeningen tot galwegaandoeningen.
4. Oorzaken van zwarte urinestroom… Wat betekent urine die zwart van kleur is?
Wanneer iemand lijdt aan melanomen (huidkanker die ontstaat uit pigmentcellen), dan kan diens urine zwart kleuren. Zwarte urine duidt dus meestal op uitscheiding in de urine van melanine, een organisch huidpigment.
Ook ochronose kan de urine voorzien van een zwarte kleur. Ochronose is een stofwisselingsafwijking van een aminozuur dat zorgt voor de uitscheiding van de kleurstof alkapton. Deze kleurstof kleurt niet alleen de urine zwart, maar soms ook bindweefsel, kraakbeen en huid. Een zwarte of zwartachtige kleur van urine duidt meestal op de aanwezigheid van huidpigmenten (of koolstof).
5. Hoe ontstaat rode plas? Urinestraal is rood van kleur…
Rode urine wijst doorgaans op hematurie; hematurie is het verschijnen van bloed in de urine. Bloed in de urine kan zichtbaar zijn, maar ook onzichtbaar. Wanneer een aandoening gepaard gaat van zichtbaar bloedverlies, dan kan er sprake zijn van een ernstige blaas- of nieraandoening zoals een blaas- of niertumor, glomerulonefritis, nierstenen, niercysten, sikkelcelziekte of hydronefrose. Een roden kleur van urine kan dus bloedverlies via de urinewegen betekenen.
Als je urine rood is, duidt dat overigens lang niet altijd op bloedverlies. Zo kan ook het eten van rode bietjes of rode kool je urine rood kleuren. Bij twijfel is het raadzaam om een huisarts te raadplegen.
6. Urine is purper van kleur – Hoe ontstaat purperkleurige urine?
Wanneer je urine purper (paars-rood) van kleur is, kan dat betekenen dat je lijdt aan de erfelijke stofwisselingsziekte porfyrie. Porfyrie komt van het Griekse ‘porphuros’, dat purper betekent. Porfyrie is een verzamelterm voor een aantal ziekten die ontstaan door stoornissen in de opbouw van hemoglobine. Hemoglobine is de stof die via de bloedbaan zuurstof transporteert van de longen naar de lichaamscellen, en kooldioxide in omgekeerde richting. Een paarse / purperen kleur van urine kan dus duiden op porfyrie.
Kleur van urine: tot slot…
De kleur van urine heeft lang niet altijd iets te betekenen; zo kunnen geneesmiddelen, natuurlijke plantenkleurstoffen en synthetische kleurstoffen je urine de meest rare kleuren geven, zoals groen, blauw, bruin, zwart, rood of oranje. Bij de volgende symptomen kun je echter maar beter contact opnemen met je huisarts:
- Twijfel & bezorgdheid
- Pijn bij het plassen (strangurie)
- Bloedverlies bij het plassen (hematurie)
- Witte, troebele urine door witte bloedcellen (leukocyturie)
Een huisarts kan je eventueel medicijnen voorschrijven zoals flavoxaat (Urispas® e.a.). Of hij kan je doorverwijzen naar een specialist voor microscopisch urineonderzoek van het urinesediment of biochemisch onderzoek van de urine. Al met al hoop ik dat dit artikel aanknopingspunten biedt als je last hebt van witgekleurde, zwartgekleurde, grijskleurige, bruinkleurige, roodkleurige en paarskleurige urine.
Heb jij vragen, opmerkingen of aanvullende informatie m.b.t. de kleur van urine? Laat hieronder je reactie achter! Was bovenstaande informatie hulpvaardig? Like Gezondr dan op Facebook…
