Tegenwoordig is veel voedsel op een of andere manier bewerkt. Elk pakje, blikje en potje dat je in de supermarkt koopt bevat bewerkt voedsel. Om bewerkt voedsel kunnen we dus eigenlijk niet meer heen. Toch moeten we er goed op letten dat we niet te veel van dit voedsel eten.
Dan hebben we het met name over ultrabewerkt voedsel. Dit soort voedsel kan schadelijke effecten hebben op ons lichaam. Lees hier alles wat je moet weten over ultrabewerkt voedsel. Hoe je het herkent, hoe (on)gezond het is en tips die je helpen gezonder te eten.
Wat is ultrabewerkt voedsel?
Onder ultrabewerkt voedsel verstaan we etenswaren die zeer sterk bewerkt zijn. Het is voedsel dat op industriële wijze bereid is en bestaat uit tal van ingrediënten die je zelden in de keuken zult vinden.
Het betekent ook dat onder andere de smaak, textuur en houdbaarheidsdatum aangepast zijn. Als het product meer dan zeven ingrediënten bevat spreken we van ultrabewerkt voedsel. Denk hierbij aan conserveermiddelen, smaakversterkers, verdikkingsmiddelen en kleurstoffen.
Een bepaalde vorm van bewerking van eten is vrij normaal. Tenzij je alleen fruit en noten eet krijg je altijd te maken met bewerkt voedsel. Er zijn verschillende gradaties in de bewerking van voedsel.
- Onbewerkt voedsel – Voedsel dat niet of nauwelijks bewerkt is. Denk hierbij aan groente, eieren, noten, zaden, vis, fruit en melk.
- Bewerkte ingrediënten – Dit zijn bewerkte voedingsmiddelen die aan ander voedsel worden toegevoegd. Het gaat hierbij onder andere om suiker, olie en zout.
- Bewerkt voedsel – Dit is voedsel dat licht bewerkt is en uit meerdere ingrediënten bestaat. Het is voeding die je ook thuis zou kunnen maken als je er de tijd voor neemt. Denk hierbij aan jam, brood en kaas.
- Ultrabewerkt voedsel – Dit is voedsel die naast natuurlijke ingrediënten ook vele andere ingrediënten gebruikt. Dit zijn ingrediënten die in een gewone keuken nauwelijks voor zullen komen. Het kan ook gaan om ingrediënten die kunstmatig vervaardigd worden. Denk aan smaakversterkers, kleurstoffen, verdikkingsmiddelen en conserveermiddelen.
Om een beter idee te geven van wat ultrabewerkt voedsel is hier de verschillende categorieën met een aantal voorbeelden:
- Onbewerkt voedsel – Eieren, granen, vlees, groenten en fruit
- Bewerkte ingrediënten – Suiker, olie, azijn, boter en zout
- Bewerkt voedsel – Fruit en groenten in blik of pot, ingeblikte vis, kaas, vers brood, jam
- Ultrabewerkt voedsel – IJs, chips, cornflakes, koekjes, frisdrank, soep uit een pakje, worst, ham.
E-nummers
Als je de verpakking van ultrabewerkt voedsel bekijkt, zul je heel wat E-nummers tegenkomen. E-nummers zijn natuurlijke of kunstmatige toevoegingen die in Europa door de EFSA (Europese autoriteit voor voedselveiligheid) goedgekeurd zijn voor consumptie. Het gaat hierbij om kleurstoffen, emulgatoren, smaakversterkers en conserveermiddelen.
E-nummers zijn niet altijd kunstmatig
Vaak wordt gedacht dat alle E-nummers kunstmatig gemaakt zijn, maar dat is niet altijd het geval, zo is E160d simpelweg een rode kleurstof uit tomaat en E100 is kurkuma. Wel is het vaak goedkoper om te kiezen voor een kunstmatig E-nummer.
Meer duidelijkheid dankzij E-nummers
Er is altijd veel te doen over E-nummers omdat mensen het gevoel hebben dat ze niet weten wat er in hun eten zit. Het doel van de E-nummers was echter om meer duidelijkheid te verschaffen over de ingrediënten in een product. De E-nummers zijn daarom als volgt ingedeeld:
- E100-199 Kleurstoffen
- E200-299 Conserveermiddelen en voedingszuren
- E300-399 Antioxidanten en voedingszuren
- E400-499 Emulgatoren, verdikkingsmiddel en stabilisatoren
- E500-599 Zuurteregelaars, rijsmiddelen, vulstoffen, stabilisatoren etc.
- E600-699 Smaakversterkers
- E700-799 Conserveermiddelen
- E900-999 Glansmiddel, meelverbeteraars, drijfgassen en zoetstoffen
- E1200 – E1521 Verdikkingsmiddel, glansstoffen en draagstoffen
Fabrikanten kiezen steeds vaker voor andere middelen
Producenten van voeding hebben ondertussen door dat mensen niet houden van te veel E-nummers in hun voeding. Daarom kiezen steeds meer producenten ervoor om andere natuurlijke ingrediënten te gebruiken die ze niet als E-nummer hoeven te vermelden. Daardoor lijkt het alsof voeding minder E-nummers bevat, maar dat is in werkelijkheid zelden het geval.
Is het beter om E-nummers te vermijden
Over het algemeen is het aan te raden om te kiezen voor voedsel dat niet ultrabewerkt is. Dat betekent dus automatisch een product met minder E-nummers. In principe zijn de E-nummers goedgekeurd voor consumptie, maar het zijn geen ingrediënten die voedingswaarde geven aan je eten. Daarom is het beter om te kiezen voor eten met meer gezonde voedingsstoffen. Het is overigens wel zo dat E-nummers onderhevig zijn aan strenge controle. Dus ondanks dat ze niet echt iets aan voedingswaarde toevoegen zijn ze ook niet schadelijk.
Hoe zit het met E-nummers in biologische producten
De vraag die velen stellen is of er in biologische producten ook E-nummers zitten. Ook in biologische producten mogen E-nummers gebruikt worden, maar het zijn er een stuk minder. Voor biologische producten zijn maar 51 E-nummers toegestaan. Het gaat hierbij om E-nummers met een natuurlijke oorsprong. Het gebruik is overigens hetzelfde: De E-nummers worden als conserveermiddel of verdikkingsmiddel gebruikt.
Waarom bestaat ultrabewerkt voedsel?
Er zijn meerdere redenen waarom voedsel ultrabewerkt is. Enerzijds kunnen hiermee smaken gecreëerd worden die met standaard ingrediënten niet gemaakt kunnen wordenn. Frisdrank en snoep heeft bijvoorbeeld een unieke smaak die niet met onbewerkte ingrediënten benaderd kan worden. Deze producten kunnen simpelweg niet anders gemaakt worden.
Ultrabewerkt voedsel streelt de smaakpapillen
Als het gaat om ultrabewerkt voedsel proberen fabrikanten in te spelen op wat de consument lekker en aantrekkelijk vindt. Zout en suiker vinden we van nature heel lekker, het is dan ook niet gek dat hiervan grote hoeveelheden in de producten worden verwerkt. En omdat je het als consument niet ziet, eet je het zonder probleem op.
Een pot Nutella bevat meer dan 50% suikers
Neem bijvoorbeeld een pot Nutella, deze hazelnoot-chocoladecreme staat bij veel mensen op de ontbijttafel. Nutella bestaat echter voor meer dan de helft uit suiker. Genoeg reden om het goedje te laten staan, maar veel mensen hebben het simpelweg niet door.
Goedkoper, lekkerder, langer houdbaar en aantrekkelijker
Het doel van de producent is om voedsel aantrekkelijker en lekkerder te maken. Daarnaast willen ze dat producten langer mee gaan en goedkoop zijn in productie. Veel producten die verkocht worden als een product met fruit of chocolade blijken in werkelijkheid bijvoorbeeld meer vulmiddel te bevatten dan fruit of chocolade.
De consument wil goedkope voeding
Steeds meer mensen kiezen voor ultrabewerkt voedsel. Daar zijn meerdere redenen voor te noemen. Een belangrijke reden is dat deze producten vaak veel goedkoper zijn dan verse producten. Een pakje soep is veel goedkoper dan een blik soep of versgemaakte soep. Dat geldt voor nog veel meer producten
Ook de smaak, het uiterlijk en zelfs hoe deze producten verpakt zijn spelen een rol bij de populariteit ervan. Een pak hagelslag met een superheld erop is interessanter dan een saai plakje kaas. De smaak van deze producten zorgt dat mensen blijven terugkomen.
Is ultrabewerkt voedsel slecht voor je?
Er wordt veel gesproken over ultrabewerkt voedsel en de negatieve effecten op de gezondheid. Maar is ultrabewerkt echt slecht voor je? En waarom dan? We hebben voedsel nodig om te kunnen leven. In onbewerkt voedsel en licht bewerkt voedsel vinden we alle mineralen, vitaminen, eiwitten en andere voedingsstoffen die we nodig hebben om gezond te blijven.
Hoe meer voeding bewerkt wordt hoe minder van deze voedingsstoffen aanwezig zijn in het eten. Bovendien zijn er veel dingen toegevoegd die ons lichaam niet goed kan verwerken, of in ieder geval niet in de mate waarin ze aanwezig zijn in deze voedingsmiddelen. Zo bevat ultrabewerkt vaak verzadigde vetten, te veel suiker en veel meer zout dan gezond is.
Ultrabewerkt voedsel veranderd de voedselopname
Ons lichaam reageert ook anders op ultrabewerkt eten dan op onbewerkte voeding. Neem als voorbeeld een sinaasappel. Hier zit van nature veel suiker in. Eet je die sinaasappel in zijn geheel dan zullen de suikers niet in één keer vrijkomen. De suikers worden met de sinaasappel langzaam verteerd waardoor de suikers er langer over doen om verwerkt te worden.
Als je sinaasappelsap drinkt worden de cellen en vezels van de sinaasappel stuk gemaakt. Dat betekent dat de suikers direct opgenomen worden door je lichaam. Dat zorgt onder andere voor een hoge bloedsuikerspiegel en voor snellere opname van de suikers. Dit kan tot gewichtstoename leiden.
Olie in pindakaas wordt opgeslagen als vet
Een ander voorbeeld is pinda’s. In pinda’s zit veel olie en vet. Door pinda’s onbewerkt te eten zal het lichaam niet al het vet en olie opnemen in het lichaam. Kies je ervoor om pindakaas te eten dan zijn de olie en de vetten voor een groot deel vrijgekomen. Hierdoor zal het lichaam dat als vet opslaan.
Teveel zout, vet en suiker is niet goed voor de gezondheid
Door regelmatig ultrabewerkt voedsel te eten krijg je meer zout, suiker en vet binnen dan fysieke gezond is. Dit kan zorgen voor overgewicht, maar ook andere schadelijke effecten hebben. De kans op hart-en vaatziekten, kanker, diabetes en een te hoog cholesterol wordt hierdoor vergroot.
Een ander probleem is dat deze voedingsmiddelen minder voedingsstoffen bevatten. Deze voedingsmiddelen bevatten minder vitaminen en mineralen, maar ook minder eiwitten en vezels. Dit zijn de voedingsstoffen die ervoor zorgen dat je gezond blijft en niet ziek wordt. Eiwitten zorgen er bovendien voor dat je sneller vol zit.
Mensen die ultrabewerkt voedsel eten komen sneller aan
In 2019 werd er een studie gedaan naar de effecten van ultrabewerkt voedsel. Een groep mensen at alleen ultrabewerkt voedsel en de andere groep zoveel mogelijk onbewerkt voedsel. Al snel bleek dat de groep die ultrabewerkt eten at ongeveer 500 calorieën per dag meer at. Bovendien kwamen ze per week twee pond aan en aten sneller.
Ultrabewerkt voedsel wordt in verband gebracht met depressie
Studies hebben aangetoond dat het eten van ultrabewerkt voedsel ervoor kan zorgen dat de darmbacteriën veranderen. Eerder werd dit in studies al gelinkt aan problemen me de mentale gezondheid. Waarschijnlijk komt de verandering in de darmbacteriën door een gebrek aan vezels in het dieet. Die vezels zijn een belangrijke voedingsbron voor de darmbacteriën. Door een gebrek hieraan kunnen bepaalde darmbacteriën verdwijnen en zorgen voor depressie.
Impact op het klimaat
Ultrabewerkt heeft negatieve effecten op de gezondheid, maar ook op het milieu. Koop je een pak koekjes dan krijg je soms te maken met drie verschillende verpakkingsmiddelen. Na het openen van de plastic verpakking verschijnt een bakje met daarin elk koekje individueel verpakt. Dit zorgt voor een grotere afvalhoop, maar kost ook meer energie in de productie.
Hoe kun je ultrabewerkt voedsel vermijden
Tegenwoordig is bewerkt voedsel overal, maar toch is het mogelijk om minder ultrabewerkt voedsel te eten. Eigenlijk is het gewoon een kwestie van geen pakjes, zakjes en potjes kopen. We begrijpen overigens goed dat het niet helemaal realistisch is om alle bewerkte voeding te vermijden. Dit zijn een aantal tips om minder bewerkt voedsel te eten.
Tip 1. Gebruik verse ingrediënten voor een maaltijd
Onze belangrijkste tip is om zelf te koken met verse ingrediënten. Maak bijvoorbeeld zelf je pasta en pastasaus. Het zal iets meer tijd kosten, maar je zult merken dat het ook een stuk lekkerder is en veel beter vult.
Tip 2. Lees de etiketten
Producenten van voedingsmiddelen plaatsen heel wat claims op de verpakking van producten. Die claims zijn bedoeld om meer producten te verkopen. Een bekend voorbeeld gaat over lolly´s. Op de verpakking werd vermeld dat er extra glucose was toegevoegd. Ze plaatsten het zo dat het er als een gezondheidsclaim uitzag. Wat er niet bij vermeld is dat glucose simpelweg suiker is. Weet je niet welk product het beste is in een bepaalde categorie kijk dan naar de Nutri-Score. A heeft de meeste voedingswaarde, D het minste.
Tip 3. Maak een boodschappenlijst
Maak voordat je gaat winkelen een boodschappenlijst zodat je tijdens het winkelen niet verleid wordt tot het kopen van voedsel dat je niet nodig hebt. Dit zorgt er ook voor dat je door de week niet zo vaak terug hoeft naar de supermarkt waardoor de verleiding nog verder wordt ingeperkt.
Tip 4. Plan maaltijden vooruit
Door maaltijden vooruit te plannen en hiervoor ook de producten te kopen is er minder kans dat je uit gemak naar een kant-en-klaarmaaltijd of ultrabewerkte snack grijpt.
Veelgestelde vragen over ultrabewerkt voedsel
Wat is ultrabewerkt voedsel?
Ultrabewerkt voedsel is eten dat uit een groot aantal ingrediënten bestaat. Het gaat hierbij om minstens zeven ingrediënten die je in de gewone keuken meestal niet ziet. Naast de basisingrediënten worden extra ingrediënten toegevoegd zoals kleurstoffen, smaakversterkers en verdikkingsmiddel. Dit alles om het voedsel aantrekkelijker en lekkerder te maken. Bovendien kan het hierdoor langer meegaan en de productie is goedkoper.
Hoe kun je ultrabewerkt voedsel herkennen?
Je herkent ultrabewerkt voedsel aan de vele ingrediënten. Vaak zijn het ingrediënten waarvan je niet direct weet wat het is zoals verschillende E-nummers. Voorbeelden van ultrabewerkt voedsel zijn onder andere frisdranken, snoep, koekjes, ontbijtgranen, sappen, kant-en-klaar-maaltijden, soep en worst.
Is ultrabewerkt voedsel ongezond?
In Nederland mogen alleen voedingsmiddelen verkocht worden die niet schadelijk zijn voor consumptie. Maar er is een verschil tussen niet schadelijk voor de gezondheid en gezond. ultrabewerkt voedsel heeft meestal te veel vet, suiker en zout en minder eiwitten, vezels, vitaminen en mineralen. De voedingswaarde is daardoor laag wat het ongezond maakt om regelmatig te eten.
Kan ik kanker krijgen van ultrabewerkt voedsel?
Er zijn een aantal kleine studies gedaan waaruit naar voren kwam dat er een grotere kans is dat je kanker krijgt als je ultrabewerkt voedsel eet. Er is overigens nog meer onderzoek nodig om het verband duidelijk aan te tonen.