Jeuk… Iedereen heeft er in meer of mindere mate last van. Maar wat is jeuk nu eigenlijk en welk nut heeft jeuk? Jeuk oftewel ‘pruritus’ is erg lastig te omschrijven. Jeuk is een gewaarwording die veelal wordt gedefinieerd met “de sensatie in de huid die uitlokt tot krabben”. Jeuk is misschien wel de meest voorkomende huidklacht ter wereld en kan variëren van een milde prikkel tot een allesoverheersende en tot wanhoop drijvende sensatie. Hieronder bespreken we de functies, oorzaken en symptomen van jeuk, evenals de ideale jeukbehandeling…
Welk nut heeft jeuk?
Jeuk is in eerste instantie bedoeld om jou voor parasieten, insecten en andere lichaamsvreemde organismen te waarschuwen wanneer zij met jouw huid in aanraking komen. Zodoende word je in staat gesteld om ze te verwijderen en jezelf beschermen. Het proces dat jeuk veroorzaakt is tot op heden niet geheel ontrafeld. Wel is bekend dat specifieke jeukzenuwen worden geprikkeld door eiwitten (o.a. histamine en neuropeptiden). Deze stoffen komen vooral vrij bij ontstekingen van de huid en bij allergische reacties.
Waardoor wordt jeuk veroorzaakt?
Er zijn talloze mogelijke oorzaken van jeuk. De bekendste vormen van jeuk zijn:
- Lichte bewegende aanraking op de huid
- Allergische reactie op lichaamsvreemde eiwitten
Binnen de geneeskunde wordt onderscheid gemaakt tussen:
- Jeukende huidziekten
- Jeuk zonder huidafwijking
1. Jeukende huidziekten
Onder de noemer ‘jeukende huidziekten’ worden onder meer de volgende ziekten, aandoeningen en afwijkingen geschaard:
- Xerosis cutis: jeuk door toedoen van een droge huid
- Eczemateuze huidaandoeningen
- Psoriasis (vulgaris): jeuk door de overactieve aanmaak van nieuwe huidcellen
- Netelroos: allergie-gerelateerde jeuk
- Prurigo parasitaria: jeuk door huidparasieten zoals vlooien, mijten & luizen
2. Jeuk zonder afwijking
Er zijn talloze oorzaken voor jeuk zonder huidafwijking. Als steunpunt is het ezelsbruggetje “H. U. I. D. P. A. S. T. A.” bedacht…
- Hodgkin: de Ziekte van Hodgkin is een zich van lymfeknoop naar lymfeknoop verspreidende vorm van kanker
- Uremie: nierfalen, de situatie die ontstaat als nieren niet of nauwelijks meer functioneren
- Icterus: geelzucht: een levergerelateerde aandoening (of eigenlijk een symptoom van verscheidene aandoeningen)
- Diabetes Mellitus: suikerziekte of hyperglycemie (een te hoge bloedsuikerspiegel)
- Parasitaire infecties (van de huid of het maag-darmkanaal)
- Anemie: bloedarmoede, een te laag hemoglobinegehalte in het bloed
- Toxicodermie: een bijwerking van onder andere antibiotica
- Senilitas: ouderdom
- Aids
Verder kan jeuk ontstaan door:
- Jeukziekte (prurigo): chronische jeuk door een aangeboren stoornis van het afweersysteem
- Polycythemie: Ziekte van Vaquez-Osler, een beenmergaandoening die leidt tot overproductie van rode bloedcellen
- Zwangerschap: zwangerschapsjeuk oftewel PUPPP (Pruritic Urticarial Papules and Plaques of Pregnancy)
- Zenuwbeschadiging of afknelling van zenuwen
- Psychosomatiek: uitwerking van psyche op het lichaam (psychische klap door sterfgeval, scheiding, ontslag e.a.)
- Schimmelinfecties (candida albicans e.a.)
- Insectenbeten & brandnetelprikken
- Nier- & leverstoornissen
- Aambeien
- Brandwonden & wondgenezing
Wat kun je doen tegen jeuk?
Indien er een duidelijke oorzaak is voor jeuk dien je natuurlijk de onderliggende aandoening of oorzaak te behandelen en niet de jeuk als symptoom. [Voorbeeld: wanneer een parasiet niet wordt uitgeschakeld blijft de jeuk bestaan.] Algemene tips tegen jeuk zijn:
- Huidcorticosteroïden (medicijnen) gebruiken
- Invetten van de huid
- Sterk gekruide voeding vermijden
- Hitte vermijden
- Voorzichtig afdrogen
- Afkoelen van de huid
- Niet te vaak en niet te heet baden of douchen
- Alcohol op de huid vermijden
- Bij allergieën de desbetreffende allergenen vermijden
Methodes & middelen die jeuk kunnen helpen verdringen zijn onder meer:
- Capsaïcine: komt o.a. voor in paprika, Spaanse peper & chilipeper
- Lidocaïne: een licht verdovingsmiddel
- UV-B lichttherapie
- Menthol – zit veel in tandpasta, kauwgom & likeur
Jeukbehandeling: smeren & negeren… Nooit krabben!
Krabben is de meest voor de hand liggende behandeling tegen jeuk. Bij jeuk kun je echter maar beter niet krabben. Of het nou gaat om eczeem, een muggenbult, brandnetelsteken of waterpokken… Krabben activeert & verergert nagenoeg altijd de jeuk. De reactie van je huid op irriterende en lichaamsvreemde stoffen wordt namelijk alleen maar heftiger en intenser als je krabt…
Hoe werkt jeuk?
Hoe jeuk precies werkt en welke functie jeuk precies heeft, is nog altijd niet bekend. Tot voor kort dacht men nog dat jeuk een extreem milde vorm van pijn is, maar dat blijkt toch niet zo te zijn. Jeuksignalen worden namelijk niet door pijnzenuwen vervoerd, maar door ongelijksoortige vezels.
Men is het er nog wel altijd over eens dat jeuk een sensatie is die ervoor zorgt dat je eventuele parasieten & giftige stoffen op je huidoppervlak sneller ontdekt. Dit verklaart echter niet waarom ook stoffen onder de huid jeuk kunnen veroorzaken. Deze kun je immers niet wegkrabben. Al met al blijft jeuk een apart verschijnsel. (bron)
Krabben = Pijn lijden
Krabben lijkt vaak de beste behandeling tegen jeuk… Jeuk gaat echter niet echt weg als je krabt. Doordat je krabt, ontstaat simpelweg pijn. De jeuk wordt tijdelijk overstemd door de pijn. Zodra de pijn is gezakt, komt de jeuk echter weer terug, maar veel intenser en heftiger dan daarvoor. Je gaat dan nog harder krabben, krijgt nog hevigere pijn en de jeuk blijft wat langer weg.
Uiteindelijk komt de jeuk dusdanig hevig terug dat je je huid stuk krabt en er een wondje ontstaat. In veel gevallen blijft de pijn dan weg doordat er een bacteriële infectie ontstaat die continu pijn blijft doen. Toch kan de huid zelfs bij een open & geïnfecteerd wondje nog altijd blijven jeuken. Krabben maakt jeuk hoe dan ook erger, dus: nooit krabben bij jeuk!
Anti-jeukbehandeling…
Een jeukende huid is irritant. Jeuk is namelijk een sensatie die op agressieve wijze je aandacht opeist en uitlokt tot krabben. Daarom hierbij 5 tips, adviezen & oplossingen voor jeuk…
1. Koelen bij jeuk
Verkoeling is een uitstekende manier om jeuk te verdrijven. Leg een koud kompres (handdoek met ijs) op een jeukende plek of bult en de jeuk zal ongetwijfeld zakken. Je kunt de jeukende huid desgewenst ook koelen met natuurazijn. Kortom: koelen is de eerste stap ter behandeling van jeuk!
2. Invetten bij jeuk
Droge huid jeuk veel sneller dan huid met een goede vochtbalans. Je kunt je huid vochtig en vettig houden met een vette crème of zalf. Je kunt de jeukende huid dus insmeren met uierzalf of vaseline om de jeuk te verdrijven. Vette zalf behoort tot de beste behandelingen van jeuk!
3. Negeren van jeuk
Als je jeuk negeert, zal deze vanzelf verdwijnen. De beste manier om jeuk te negeren is afleiding zoeken. Ga sporten, lezen, tv-kijken, computeren of muziek luisteren. Zodra je je gedachten van de jeuk afhaalt, zul je er niks meer van merken. Negeren is niet echt een behandeling van jeuk, maar het werkt wel.
4. Corticosteroïden tegen jeuk
Corticosteroïden (bijnierschorshormonen) worden vaak ingezet ter behandeling van jeuk. Corticosteroïden verdrijven namelijk jeuk die wordt veroorzaakt door huidirritatie, huiduitslag of overgevoeligheidsreacties. Zo kunnen corticosteroïden dienstdoen bij jeukende eczeem, psoriasis & insectenbeten.
5. Antihistaminica ter behandeling van jeuk
Antihistaminica zijn medicijnen die jeuk door allergische reacties kunnen verdrijven. Denk hierbij aan jeuk door hooikoorts, huisstofmijtallergie, huisdierallergieën, schimmelallergieën, voedselallergieën & contactallergieën. Antihistamine is doorgaans een uiterst effectief middel tegen jeuk.
Jeuk behandelen: tot slot…
Vocht & koelte verdrijven jeuk en vormen dus een prima jeuk-behandeling. Zo zal je huid niet snel jeuken als je baantjes trekt in het zwembad, in bad ligt of onder de douche staat. Als de jeuk te erg wordt om te negeren, kun je altijd naar je huisarts gaan voor antihistaminica of corticosteroïden. Hoe dan ook: nooit krabben bij jeuk!
Als jeuk zich steeds op dezelfde plaats voordoet, kan je huisarts of specialist de achterliggende oorzaak helpen opsporen. Krab jij bij jeuk? Of ben jij in staat de jeuk te negeren en jouw jeukende huid af te koelen of in te vetten? Laat hieronder je reactie achter!
