Sommigen kunnen zelfs in de winterdag op blote voeten rondwaggelen. Anderen krijgen op milde herfstdagen al ijskoude pootjes, zelfs als deze zijn voorzien van geitenwollen sokken. Het fenomeen “koude voeten” staat ook wel bekend als “wintervoeten”. Koude voeten ontstaan in veruit de meeste gevallen door kou op een slecht doorbloede huid. Koude voeten zijn niet gevaarlijk, maar wel uitermate irritant; ze kunnen zelfs flink pijn doen.
Voor diegenen die snel last krijgen van wintervoeten & koude tenen hebben we hieronder een aantal oorzaken en oplossingen uiteengezet om koude voeten te verhelpen…
Hoe ontstaan koude voeten?
Kou en warmte beïnvloeden de bloedvaten in je lichaam. De 3 belangrijkste soorten bloedvaten die worden beïnvloed door temperatuurschommelingen zijn als volgt:
A. Arteriolen
De arteriolen zijn de kleine slagaders die de doorbloeding reguleren van de weefsels waarin ze uitmonden.
B. Venulen
De venulen zijn de kleine adertje die zuurstofarm bloed terugvoeren richting het hart.
C. Capillair vaatnet
Met het capillaire vaatnet worden de allerkleinste haarvaatjes bedoeld die zuurstof, voedingsstoffen & afvalstoffen uitwisselen met de weefsels waar ze doorheen lopen.
Kou doet de arteriolen en venulen in de huid vernauwen en het capillaire vaatnet verwijden. Warmte doet het tegenovergestelde: de arteriolen en venulen worden wijder en het capillaire vaatnet nauwer.
Kou & doorbloeding
Door kou wordt de doorbloeding van je huid trager en inefficiënter. Zodoende zullen o.a. je voeten afkoelen en kouder aanvoelen. Daartegenover staat dat er meer bloed naar je vitale organen blijft stromen. En dat is belangrijk, want als je hart en longen te koud worden, ontstaat de levensbedreigende situatie van onderkoeling oftewel hypothermie.
Bij mensen die vaak koude voeten hebben, gaat er iets mis met het verwijden en vernauwen van de verschillende soorten bloedvaten. De venulen reageren te traag, waardoor een kettingreactie plaatsvindt die koude voeten veroorzaakt. Een verstoorde vaatfunctie kan allerlei achterliggende oorzaken hebben.
Bovenstaande (naar aanvoelende) reacties van je bloedvaten op kou en warmte is in principe van levensbelang; het betreft een ingenieus beschermingsmechanisme.
Oorzaken van koude voeten
Iedereen heeft weleens last van koude voeten… Bijvoorbeeld als men door ijskoude sneeuw of regen fietst, geen sokken of schoenen draagt of zich ’s winters in een onverwarmde ruimte bevindt. In zulke gevallen duurt het logischerwijs een tijdje voordat je voeten weer afdoende worden opgewarmd dankzij je bloedcirculatie.
Er zijn echter ook mensen die zonder aanwijsbare reden last krijgen van wintervoeten. Er is geen sprake van een koude atmosfeer (vriescel e.a.) of een koud oppervlak (vloer e.a.), maar de voeten voelen desalniettemin steenkoud aan. In zulke gevallen van koude voeten is doorgaans sprake van één van onderstaande oorzaken:
1. Algemene ‘kou’
De belangrijkste oorzaak van koude voeten is logischerwijs externe kou. Zo kunnen je voeten koud aanvoelen door toedoen van:
- Slecht-verwarmde leefomgeving (gebrekkige cv, kachel, isolatie etc.)
- Koud & vochtig buitenklimaat (wind, regen, sneeuw, mist & hagel)
- Ontoereikende kleding (met name sokken + schoenen)
- Koud water (douche, bad, lekkages, doortrekkend vocht vanuit spouw of kruipruimte e.a.)
Je kunt je voeten dan ook logischerwijs warm houden door je voeten zo min mogelijk bloot te stellen aan kou. Pak je voeten goed in en houd ze bovendien kurkdroog!
2. Koude voeten door “perniosis”
Normaal gesproken zullen bloedvaatjes bij kou ineenkrimpen (“vasoconstrictie”) en dus minder bloed doorlaten naar de huid. Zodoende blijft er méér bloed rondom je vitale organen circuleren, waardoor je kerntemperatuur op peil blijft. Op zich is dit een uitstekend beschermingsmechanisme; je vitale organen zijn immers van levensbelang.
Als je huid echter té koud wordt, zal het lichaam een tweede beschermingsmechanisme in werking stellen om afsterving (necrose) van weefsels te voorkomen. De kleine bloedvaatjes zullen juist meer bloed doorlaten (“vasodilatatie”) om bevriezing van de huid te voorkomen. Misschien ken je dit gevoel wel: je huid warmt extreem snel op, wordt rood en gaat gloeien. Vaak ervaar je in zo’n geval tevens een naar, tintelend of prikkelend gevoel van de huid.
In geval van “perniosis” oftewel “perniones” gaat er iets mis bij de vasoconstrictie en vasodilatatie van de bloedvaten. Bij de meeste mensen worden de bloedvaten weer snel “normaal” zodra de voeten afdoende worden verwarmd, maar bij in geval van perniosis blijven de grotere, dieper gelegen bloedvaten onnodig en langdurig samengeknepen… Hierdoor zullen de kleine, oppervlakkige haarvaatjes de gebrekkige bloedcirculatie proberen op te vangen door zich uit te zetten… Zodoende krijg je rode (soms ook paarse of blauwe), gloeiende, branderige en gezwollen plekken. Meestal ontstaan ze op de:
- Voeten & tenen
- Onderbenen & hielen
- Handen & vingers
- Oren & neus
Perniosis kan zowel een gevoel van extreem koude voeten als van branderigheid veroorzaken. Perniosisplekken trekken meestal binnen 1 à 3 weken vanzelf weer weg, zonder blijvende schade aan te richten.
3. Koude voeten door hart- & vaatziekten
Naast perniosis (zie: oorzaak 1) zijn er nog veel meer mogelijke oorzaken van koude voeten die gelieerd zijn aan je hart en bloedvaten. Zo zijn er allerlei coronaire hartziekten die ervoor kunnen zorgen dat de doorbloeding van je voeten wordt belemmerd, waardoor je voeten koud aanvoelen. Hierbij valt te denken aan:
- Hoge bloeddruk (hypertensie)
- Onvoldoende doorbloeding (ischemie)
- Beknelde of afgeknelde bloedvaten
- Schommelingen binnen de bloedviscositeit (te “waterig” of te “stroperig” bloed)
- Aderverkalking (atherosclerose)
Al met al kan het dus raadzaam zijn om je bloeddruk en hartfunctie te laten onderzoeken als je vaak last hebt van (extreem) koude voeten!
4. Zenuw-aandoening veroorzaakt koude voeten
Zenuwen zijn allereerst betrokken bij het ineenkrimpen en uitzetten van de bloedvaten in je voeten. Bovendien zijn gevoelszenuwen verantwoordelijk voor het doorgeven van gevoelssensaties aan de hersenen. Een zenuwafwijking (neuropathie) kan dan ook gevoelsafwijkingen (paresthesie) veroorzaken. Zo kunnen je voeten enorm koud aanvoelen, zonder dat ze echt koud zijn.
Neuropathie zorgt doorgaans niet alleen voor koude voeten, maar ook voor een verminderde functie (functieverlies). Daarnaast kun je een doof gevoel of gevoelloosheid van de voeten ervaren. Tot slot is er veelal sprake van een tintelende, prikkelende, branderige, jeukende of zelfs pijnlijke gewaarwording. Het typerende van neuropathie is dat er geen externe pijnprikkel kan worden aangewezen. Neuropathie (en dus ook koude voeten) kan verscheidene oorzaken hebben. De belangrijkste zijn:
- Beknelde zenuw (tarsaletunnelsyndroom e.a.)
- Slechte doorbloeding
- Diabetes Mellitus
- Caudasyndroom oftewel Cauda Equina Syndroom (CES)
- Rughernia (maar óók na een hernia-operatie)
- Ziekte van Charcot-Marie-Tooth (CMT)
- Zenuwbeschadiging (door ongeval, operatie e.a.)
- Vitamine-tekort (B1, B12 e.a.)
- Gebrek aan eiwitten/aminozuren
- Infectieziekten (lepra, herpes e.a.)
- Leveraandoening of vergiftiging
- Medicijngebruik
- Reumatische aandoening (reumatoïde artritis, artrose, sclerodermie e.a.)
- Neurologische aandoening (epilepsie, MS, migraine e.a.)
- Langdurig diep & snel ademhalen (angst, paniek, hyperventilatie e.a.)
- Auto-immuunaandoening (lupus e.a.)
Let op: er zijn nog veel meer aandoeningen die de gevoelszenuwen kunnen beïnvloeden en zodoende koude voeten kunnen veroorzaken!
5. Koude voeten door hormonen
Als je voeten en tenen regelmatig aanvoelen als ijsklompen, kan dit liggen aan je interne hormoonhuishouding. Je hormonen spelen namelijk een cruciale rol bij de bloedcirculatie en zenuwwerking. Er zijn allerlei mogelijke oorzaken voor veranderingen in de hormoonspiegels. De belangrijkste hiervan zijn als volgt:
- Puberteit
- Menstruatie (ongesteldheid)
- Ovulatie (eisprong)
- Zwangerschap
- Menopauze & overgang
- Voorbehoedsmiddelen (“de pil” e.a.)
- Gebruik van hormonale medicatie
- Stress
Vooral noradrenaline, angiotensine en endotheline zijn belangrijke hormonen die een rol spelen bij vaatvernauwing en koude voeten.
6. Koude voeten tijdens zwangerschap
Heel veel zwangere dames ervaren tijdens hun draagtijd (extreem) koude voeten. Dat is niet gek, want gedurende een zwangerschap verandert er een heleboel in het vrouwelijk lichaam op het gebied van hormonen, voedingsstoffen, bloedcirculatie en fysieke inspanning.
Allereerst wordt de hormoonhuishouding op zijn kop gezet; daarnaast verandert de bloedsamenstelling (qua mineralen, hormonen etc.); tot slot ontstaat er door de alsmaar groter en zwaarder wordende buik aanvullende druk op de interne organen, zenuwen en bloedvaten. Al met al is het geenszins verwonderlijk dat de doorbloeding van de voeten verslechtert tijdens de zwangerschap.
Tip: Als je zwanger bent en koude voeten ervaart, kun je desgewenst de algemene tips bij koude voeten onder het kopje ‘tips & oplossingen’ uitproberen.
7. Fenomeen van Raynaud = koude voeten
Bij het Fenomeen van Raynaud verkrampen tijdelijk de kleine slagadertjes (arteriolen) in de voeten, waardoor de toevoer van bloed naar de weefsels afneemt. Hierdoor ontstaat doorgaans een pijnlijke soort kramp, meestal in handen en voeten. De huid wordt doorgaans blauwpaars of wit van kleur en na een tijdje knalrood. Het Fenomeen van Raynaud is niet gevaarlijk, maar wel erg lastig en potentieel pijnlijk.
8. Koude voeten door traag-werkende schildklier
Als je altijd koude voeten hebt, dan kan het weleens zijn dat je schildklier te traag werkt; in dat geval spreekt men ook wel van hypothyreoïdie. Een te langzame schildklier maakt onvoldoende schildklierhormonen (T3 en/of T4) aan, waardoor de algehele lichaamstemperatuur daalt. Meestal voelt je hele lijf koud aan; soms alleen je handen en voeten.
Tips & oplossingen bij koude voeten
Het belangrijkste wat je kunt doen om interne en externe kou te verdrijven en koude voeten te verhelpen & voorkomen is warmte opwekken. Hierbij een aantal algemene tips om je voeten op te warmen en zodoende warme voeten te bewerkstelligen:
- Voorkom blootstelling aan externe kou (koud water, koele lucht & ijzige oppervlakken).
- Vermijd vooral ook sterke temperatuurschommelingen!
- Draag dikke sokken van wol of katoen…
- Of draag 2 paar dunne katoenen sokken over elkaar heen; hier tussenin vormt zich dan een laagje warme lucht: een warmtebuffer.
- Draag warme, ruim-zittende en goed-isolerende schoenen (bij voorkeur van leer).
- Doe regelmatig aan intensieve, cardiovasculaire lichaamsbeweging om de bloedcirculatie te bevorderen.
- Strek je benen elk halfuur en wandel een paar minuutjes (vooral als je zittend werk doet).
- Leg steunzolen of massagezolen in je schoeisel.
- Trek zilversokken (kousen van zilvergaren) aan om warmteverlies te beperken en de bloedcirculatie te stimuleren.
- Stimuleer de doorbloeding met wisselbaden (heet/koud water).
- Pas voetmassages toe om de doorbloeding van je voeten te verbeteren.
- Ga nooit met je benen over elkaar zitten; dit belemmert de doorbloeding van je voeten enorm.
- Smeer je voeten in met Capsicum Crème of Midalgan Forte.
- Overweeg UVB lichttherapie.
- Eet voldoende zodat je de nodige calorieën (= warmte-energie) binnenkrijgt, evenals essentiële micronutriënten (vitamines & mineralen).
- Drink een smoothie van abrikozen, perziken, kersen, pruimen, druiven, bieten, artisjokken, waterkers, tomaat en ui.
- Verwissel vaker je (klamme) sokken; als je veelvuldig last hebt van zweetvoeten geldt dat des te meer!
- Houd je woning droog en warm.
- Smeer je voeten in met vaseline, uierzalf of tijgerbalsem.
- Gebruik een elektrische deken, elektronisch warmtekussen of warme kruik; bij gevoelloosheid moet je echter wel oppassen voor verbranding!
- Bespreek met je huisarts het eventuele gebruik van een vaatverwijdend middel (calciumblokker) zoals Nifedipine, Amlodipine, Felodipine of Diltiazem.
Let op: van géén van bovenstaande methodes is medisch-wetenschappelijk aangetoond dat ze koude voeten effectief voorkomen of verhelpen.
Tot slot
Wanneer de lichaamstemperatuur daalt, trekken de bloedvaten in je huid zich samen. Hiermee wordt warmteverlies beperkt. Deze samentrekking kan te sterk zijn en/of te langdurig aanhouden. Hierdoor neemt de bloedtoevoer naar de voeten af en worden ze koud.
Koude voeten ontstaan dus door een verslechterde doorbloeding. Dit kan allerlei oorzaken hebben; van hart tot lever, van zenuwen tot bloedvaten, van hormonen tot mineralen, van roken tot overgewicht, van bloedarmoede tot schildklier en van beknelling tot beschadiging. Een eenduidige oplossing voor koude voeten & tenen is er niet; meestal is het een kwestie van experimenteren.
Heb jij vaak last van koude voeten? Laat hieronder weten wat bij jou het beste werkt om je voeten en tenen op te warmen en wintervoeten te voorkomen!
