Vitamine A oftewel ‘retinol’ staat tevens bekend als de “anti-infectie vitamine”. Vitamine A is namelijk essentieel voor een sterk immuunsysteem. Vitamine A wordt daarnaast voor talloze andere doeleinden. gebruikt. Hieronder bespreken we de dagelijkse behoefte aan vitamine A, de functie van retinol en de gevolgen van een vitamine A-tekort & -overschot…
Wat doet vitamine A?
Vitamine A oftewel retinol is een onmisbare stof. Vitamine A is namelijk nauw betrokken bij elke cel van je lichaam. Zo is vitamine A cruciaal voor onder andere:
- Gezonde cellen (celwanden & celmembranen)
- Opbouw van huid, haar & tandvlees
- Gezichtsvermogen (ogen)
- Lichamelijke groei & ontwikkeling
- Weerstand (immuunsysteem)
- Luchtwegen en longen
Waar zit vitamine A zoal in?
De vorm van vitamine A die direct door het lichaam kan worden gebruikt zit uitsluitend in dierlijke voeding. Vitamine A is goed bestand tegen hitte, dus ook na verhitting van voedingsmiddelen, blijft het merendeel (> 60%) van de retinol intact. Hierbij een lijstje met producten die rijk zijn aan vitamine A:
- Gebakken lever, paté & leverworst
- Vis (kabeljauw e.a.)
- Zuivel (kaas, yoghurt, melk e.a.)
- Boter & eieren
- Halvarine & margarine (toegevoegd)
- Rood vlees
Let op: het menselijk lichaam kan ook vitamine A aanmaken uit bepaalde plantaardige voedingsstoffen (carotenoïden). Deze voedingsstoffen worden ook wel “provitamine A” genoemd. De belangrijkste vorm van provitamine A is bètacaroteen. Deze geel-oranje plantenkleurstof zit onder andere in worteltjes, andijvie, pompoen, broccoli, bleekselderij, boerenkool sinaasappels en mandarijnen.
Hoeveel vitamine A heb je nodig?
Als je gezond en gevarieerd eet, is de kans erg groot dat je voldoende vitamine A binnenkrijgt. Hierbij de hoeveelheid vitamine A in microgrammen (mcg) die je per dag nodig hebt…
- 0 – 5 maanden: 450
- 6 – 11 maanden: 400
- 1 – 3 jaar: 400
- 4 – 6 jaar: 500
- 7 – 9 jaar: 700
- 10 – 13 jaar: 800
- 14+ (man): 1.000
- 14+ (vrouw): 800
- Zwangere vrouw: 1.000
- Borstvoedende vrouw: 1.250
Bovenstaande opsomming geeft de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) vitamine A per dag in microgrammen retinol weer. 12 microgram bètacaroteen is gelijk aan 1 microgram retinol.
(Symptomen van) een vitamine A-tekort
Een vitamine A-tekort komt in Nederland nauwelijks voor. Het menselijk lichaam kan namelijk een vitamine A-voorraadje aanleggen. Daarnaast kan vitamine A uit veel verschillende voedingsstoffen worden verkregen of samengesteld. In het merendeel van alle voeding zit wel een vorm van retinol (A1/A2) of provitamine A.
Een gebrek aan vitamine A ontstaan als gevolg van een leverafwijking of alvleesklieraandoening. Een vitamine A-tekort kan ook het gevolg zijn van langdurige diarree (malabsorptie). Zwangere vrouwen hebben een verhoogde behoefte aan vitamine A (1.000 mcg) omdat retinol wordt gebruikt voor de groei en ontwikkeling van het ongeboren kind.
Een gebrek aan vitamine A kan ook nog weleens voorkomen bij mensen met extreem ongezonde en eenzijdige eetgewoonten. De symptomen van een vitamine A-tekort zijn als volgt:
- Schilferige huid
- Allerlei klachten van huid & slijmvliezen
- Nachtblindheid (slecht zien in het donker)
- Slecht gebit
- Allerhande oogklachten
- Botvergroeiing bij kinderen
- Gebrekkige afweer (vaak ziek)
- Verminderde vruchtbaarheid & onvruchtbaarheid
- Volledige blindheid
- Groeiafwijkingen tijdens zwangerschap
Hoe langduriger en heviger het gebrek aan vitamine A, des te ernstiger en extremer de klachten worden. Volledige blindheid treedt enkel op bij een abnormaal tekort aan vitamine A.
Te veel vitamine A (+ symptomen)
Een teveel aan vitamine A is in de meeste gevallen ongevaarlijk. Vitamine A is namelijk een vet-oplosbare vitamine, en het menselijk lichaam kan een eventueel overschot dan ook insluiten in de lichaamsvetreserves. Vitamine A wordt echter slecht uitgescheiden, dus zodoende kunnen op lange termijn grote (en gevaarlijke) ophopingen ontstaan.
Een teveel aan vitamine A komt nauwelijks voor, tenzij je hoge doses supplementen met vitamine A inneemt of zeer regelmatig lever eet. Bij overmatige intake van vitamine A kan een vitamine A-vergiftiging (hypervitaminose A) optreden. De symptomen van een vitamine A-overdosis zijn als volgt:
- Hoofdpijn & vermoeidheid
- Misselijk & duizelig
- Oog-afwijkingen & verminderd gezichtsvermogen
- Allerlei huid-aandoeningen (droog, rood, schilferig e.a.)
- Gewrichtsklachten & afwijkingen aan botten
- Gebrekkige eetlust
- Dof en droog haar + haarverlies
- Spierpijn
Voor jonge kinderen en zwangere vrouwen – of eigenlijk hun ongeboren kind – is een vitamine A-overschot extra risicovol. Zij moeten dan ook oppassen met de inname van lever en multivitamine-supplementen met vitamine A. Zwangere vrouwen kunnen uit voorzorg beter geen pure lever eten. Lever bevat namelijk tot 11.000 microgram vitamine A per 100 gram.
Vitamine A-supplementen & -pillen
De vitamine A in pillen en supplementen betreft in de meeste gevallen ‘retinyl-acetaat’ en/of ‘retinyl-palmitaat’. Dit zijn retinoïde esters die chemisch gezien verwant zijn aan vitamine A, maar niet gelijk zijn aan retinol uit dierlijke producten. Desalniettemin kunnen de retinoïden in vitamine A-pillen een positieve uitwerking hebben op de gezondheid. In sommige vitamine A-supplementen zit géén vitamine A-achtige ester, maar provitamine A (bètacaroteen).
Let op: de maximaal veilige hoeveelheid (veilige bovengrens) vitamine A voor volwassenen is vastgesteld op 3.000 microgram.
Tot slot
Als je gezond bent en gevarieerd eet, dan is de kans groot dat je voldoende vitamine A binnenkrijgt via je voeding. Zwangere vrouwen hebben een verhoogde behoefte aan vitamine A, maar moeten ook extra oppassen voor een vitamine A-overschot. Zwangere vrouwen en jonge kinderen moeten dan ook oppassen met de inname van vitamine A-pillen en lever.
Heb jij vragen of opmerkingen m.b.t. een vitamine A-tekort of overschot? Laat hieronder je reactie achter!
15 Reacties
Via Google kwam ik op deze blogpost en ik heb een stomme vraag: als je een multi vitamine pil neemt, dan vul je toch ook automatisch en vitamine a tekort op als je die al hebt?
Beste Gezond’r, Mijn dochtertje van 6 is geen goede eter. En klaagt eigenlijk al wel 3 kwart jaar over buikpijn, is witjes, erg moe ondanks goed slapen en droge lippen, zere mond / tanden. Bij huisarts niks te vinden en volgende stap bloed prikken. Bij toeval kwam ik bij het zoeken van vitamines voor haar op jullie site en op het thema vitamine A. Daar zag ik dat je een teveel aan vitamine A kunt hebben / krijgen van o.a. paté / leverpastei eten. Ik schrok daarvan omdat mijn dochter als slechte eter, bijna alleen maar boterhammen met paté eet. In ieder geval ’s ochtends 2, ’s middags 2 en soms i.p.v. avondeten als ze niks wil eten ook een broodje met paté. Verder de gezonde dingen die ze wel eet: mandarijnen, sinaasappel, broccoli en andijvie en wortels, zijn net ook allemaal de groente met ‘veel’ vitamine A. Omdat ze de laatste 1,5 tot 2 jaar dus veel te veel heeft gegeten / vitamine A heeft bijeen gekregen waarschijnlijk (herken me in symptomen) vroeg ik me af wat ik nu moet doen. We zijn gestopt met paté per direct. Maar hoe raak je een eventueel opgeslagen overschot vitamine A nu weer kwijt? Hoor graag uw input en suggestie hoe we haar kunnen helpen. Bij voorbaat dank voor uw reactie! Hartelijke groet, Petra Han
Goed dat je hier terecht bent gekomen! Kinderen in de leeftijd van 6 tot 12 maanden mogen in principe niet meer dan één of twee boterhammen met leverbeleg per week, inderdaad met het oog op een potentieel schadelijk vitamine A-overschot. Mijn dochtertje van ruim een jaar krijgt pas sinds een halfjaar af en toe een boterham met smeerleverworst. Naarmate kindjes ouder worden stijgt de vitamine A-behoefte… Nu snap ik dat je inmiddels bekend bent met deze materie en zoekt naar een oplossing. Bij een acute vitamine A-vergiftiging ontstaat meestal verminderde eetlust, misselijkheid, buikpijn, hoofdpijn, prikkelbaarheid, slaperigheid, spierpijn en spierzwakte. Bij een chronische vitamine A-vergiftiging kan zelfs sprake zijn van haaruitval, droge huid, lippen en ogen, afbrokkelende nagels, jeuk, diarree, bloedarmoede, slaapstoornissen, gewrichtspijnen en spontane botbreuken. Het lijkt me in dat opzicht allereerst raadzaam om bloed te laten prikken om te zien hoe ernstig het (eventuele) vitamine A-overschot is. De behandeling van klinische hypervitaminose A is eigenlijk hoofdzakelijk gelegen in staken met de inname van vitamine A. Zodoende zal het vitamine A-niveau snel afnemen. Doorgaans treedt binnen enkele weken volledig herstel op, enigszins afhankelijk van de aard, ernst en duur van het (voormalige) vitamine A-overschot. Maar nogmaals: een bloedwaardebepaling en overleg met de huisarts lijkt me absoluut geen overbodige luxe. Heel veel sterkte toegewenst!
Dag, mijn gemiddelde vitamine A inname ligt tussen de 1000 – 1200 microgram per dag. Ik heb meerdere miskramen achter de rug. Kan de hoeveelheid vitamine A boven de geadviseerde 800 microgram per dag een miskraam veroorzaken?
Beste Maria, Heb je reden om aan te nemen dat er een verband bestaat tussen je relatief hoge vitamine A-inname en je miskramen? Sowieso zijn er naar mijn weten geen causale of correlatieve verbanden bekend tussen een ietwat verhoogde vitamine A-inname enerzijds en (repetitieve) miskramen anderzijds. De internationale bovengrens voor vitamine A vastgesteld op 6.660 IE (internationale eenheden). Een enkele IE (internationale eenheid) oftewel IU (international unit) aan vitamine A staat gelijk aan 0,3 microgram aan retinol of 0,6 microgram aan bètacaroteen. Als ‘normale volwassene’ mag je dus maximaal 1.998 (afgerond 2.000) microgram retinol of 3.996 (afgerond 4.000) microgram bètacaroteen binnenkrijgen. De algemene Nederlandse veilige bovengrens voor vitamine A betreft 3.000 microgram per dag. Jouw vitamine A-inname van 1.000 tot 1.200 microgram zou dus absoluut geen problemen mogen veroorzaken. Een daadwerkelijk vitamine A-overschot (hypervitaminose A of vitamine A-vergiftiging) kan –bij gevoelige vrouwen– wel degelijk de vrucht beschadigen tijdens de zwangerschap, vandaar dat het gebruik van lever en leverproducten tijdens de zwangerschap sterk wordt ontraden. Een dergelijk vitamine A-overschot zou echter in het bloed moeten kunnen worden aangetoond. Een vitamine A bepaling (bloedwaardebepaling) qua “all-trans retinol” dient voor zover ik weet tussen de 1,2 en 2,7 micromol per liter bloed (mm/l) te liggen. Een klinisch overschot aan vitamine A in de bloedbaan (die mogelijkerwijs schadelijk kan zijn voor de vrucht) kan dus vrij gemakkelijk worden aangetoond of uitgesloten. Overigens zijn er veel voor-de-hand-liggendere problemen t.a.v. bloedwaarden en zwangerschap, waaronder zwangerschapshormonen, schildklierhormonen, ijzer, vitamine B11 (foliumzuur) vitamine B12 en ga zo maar door. Persoonlijk zou ik dan ook aandringen op een uitgebreide bloedwaardebepaling. Ben je überhaupt onder begeleiding van een gynaecoloog? Ik ben namelijk geen arts, dus voor professioneel / medisch advies zul je echt een arts moeten raadplegen. Onwijs veel sterkte toegewenst! Groeten, Paul
Ik eet regelmatig (soms om de dag) een 2 of 4 tal boterhammen met 25 of 50 gram Leverpastei op elke boterham. Als ik 50 doe dan lijkt het weinig qua beleg, maar er zit per 100 gram rond de 340 calorieën in. Dat zie ik als energierijk ontbijt, maar nu maak ik me een beetje zorgen om de vitamine A, hoeveel zal ik ervan binnenkrijgen op deze wijze? En is het riskant voor een overschot?
Om de dag 2 boterhammen met leverpastei of paté lijkt me geen probleem, maar richting de 4 lijkt me wel behoorlijk aan de hoge kant. Leverpastei levert –afhankelijk van merk en samenstelling– namelijk 2 tot 4 milligram vitamine A per 100 gram product. Sowieso Is het goed om af te wisselen qua (gezond) broodbeleg. Succes!
Graag had ik iets geweten… Door het eten van varkenslever heb ik nu een hele hoge waarde van vitamine A binnengekregen. Moet ik daar nu rekening mee houden? Ik bedoel, ik zal nu varkenslever tijdelijk schrappen, maar moet ik dan echt alles waar vitamine A in voorkomt vermijden? Want dat komt voor in halfvolle melk, eieren, vis, enz. Dat lijkt me onbegonnen werk. Groetjes van Hugo & Marina
Beste Hugo, Ik begrijp niet zo goed waar je je zorgen om maakt. Ik neem aan dat je niet iedere dag grote hoeveelheden varkenslever hebt gegeten? Zolang je geen symptomen ervaart van hypervitaminose A hoef je je in ieder geval niet zomaar zorgen te maken om een vitamine A-vergiftiging. Zoals je hierboven kan lezen wordt een overschot aan vitamine A pas gevaarlijk als je langdurig grote hoeveelheden lever eet en/of hoge doseringen vitamine A suppleert. Als je überhaupt al te veel vitamine A in je lijf zou hebben zitten, wordt dit na verloop van tijd opgeruimd. Naar mijn ondeskundige mening hoef je geen vitamine A in voeding te vermijden zolang er geen duidelijke aanwijzing voor een vitamine A-overschot is. Laat desnoods de vitamine A-waarde van je bloed controleren. Groeten, Paul
Dag, Kijk in combinatie met een multivitamine bestaat de mogelijkheid na een geruime tijd op een vitamine A-intoxicatie. Maar een eenmalige hoge dosering met vitamine A-supplement heeft geen gevolgen. Overigens is het raadzaam niet elke dag varkenslever te consumeren. Maar dat doet naar mijn weten bijna niemand.
Hoe werkt vitamine A bij de anti- oestrogene therapie? Wat is te veel?
Ja dat heb ik zelf toen gevraagd. Nooit antwoord gekregen
“Vitamin E and vitamin A also protect against lipid peroxidation, and vitamin A is specifically involved in progesterone synthesis. Vitamin A also has a variety of anti-estrogen functions, that are often considered to be relevant to protection against cancer.” — Ray Peat, PhD (bron)
Ik heb laatst vitaminetabletten gekocht voor huid, haar en nagels met een samenstelling van 1600 mcg vitamine A-acetaat. Is dit te veel?
Dus als je regelmatig leverpastei op je brood eet, dan krijg je al voldoende vitamine A binnen?