Vitamine B12-tekort: klachten, behandeling & supplementen

Op talloze websites –waaronder verrassend veel Nederlandstalige– valt te lezen dat een vitamine B12-tekort niet of nauwelijks voorkomt onder inwoners van welvarende westerse landen die een gevarieerd dieet nuttigen. Toch komt een gebrek aan vitamine B12 oftewel ‘B12-deficiëntie’ in de praktijk maar al te vaak voor, óók in Nederland en andere delen van Europa. Bovendien wordt een vitamine B12-tekort in westerse landen vaak niet eens veroorzaakt doordat je te weinig vitamine B12 binnenkrijgt via je voeding…

Wat is vitamine B12?

Vitamine B12 is de verzamelnaam voor een groep kobalt-houdende chemische verbindingen die worden geproduceerd door (oer)bacteriën. In de ruimste zin verwijst ‘B12’ naar een groep bioactieve vitameren –genaamd cobalamines– die het sporenelement kobalt in zich dragen. Al met al vormen de cobalamines ofwel de ‘extrinsieke factor’ een groep van macrocyclische organometaalverbindingen met een enkelvoudig, tweevoudig of drievoudig positief geladen kobalt-ion in hun centrum; het zijn zelfs de enige bekende kobalt-houdende verbindingen die van nature voorkomen. Bekende vormen van B12 c.q. cobalamine zijn:

• Adenosylcobalamine (AdoB12)
• Methylcobalamine (MeB12)
• Hydroxocobalamine
• Cyany- en cyanocobalamine
• Cobamamide (5′-deoxyadenosylcobalamine)

In smaller perspectief refereert B12 specifiek naar cyanocobalamine: de meest gangbare, goedkope en semisynthetische vorm van B12 die veelvuldig wordt gebruikt in vitaminesupplementen, maar (helaas) niet in elke situatie even effectief of raadzaam is om te suppleren…

Vitamine B12 is een essentiële voedingsstof, wat betekent dat het stofje ‘cobalamine’ absoluut noodzakelijk is voor het goed functioneren van het menselijk lichaam. Je lijf kan al met al NIET zonder vitamine B12, dus als je geen vitamine B12 binnenkrijgt, opneemt of omzet, word je vroeg of laat ziek. De natuurlijke vormen van vitamine B12 (zoals deze voorkomen in natuurvoeding) zijn: methylcobalamine, hydroxocobalamine en adenosylcobalamine.

Vitamine B12, is een uitzonderlijke vitamine, want het is –net als alle andere B-vitamines– een water-oplosbare stof… In tegenstelling tot alle andere water-oplosbare vitamines kan er van vitamine B12 echter wel een voorraadje worden aangelegd in het menselijk lichaam, waarvan het overgrote merendeel in de lever… Terwijl deze eigenschap in beginsel voorbehouden is aan vet-oplosbare vitamines.

In het centrum van vitamine B12 bevindt zich een metaal, genaamd kobalt, vandaar ook de naam ‘cobalamine’. De doorsnee menselijke vitamine B12-voorraad gaat zo’n 3 (tot zelfs 10) jaar mee. Als je voldoende vitamine B12 binnenkrijgt via je voeding, is de kans op een vitamine B12-tekort dan ook niet zo groot. Toch hoeft een vitamine B12-tekort niet het gevolg te zijn van ontoereikende inname. (bron)

Je lichaam herbergt een vitamine B12-voorraad van circa 2 tot 5 milligram. Dagelijks verdwijnt 0,1 tot 0,2% van de totale B12-lichaamsreserve via je urine en gal.

Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid vitamine B12

De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid vitamine B12 varieert nogal… In Engeland geldt een dagelijkse dosis vitamine B12 tussen de 4 en 7 microgram… In de Verenigde Staten raadt men 2 tot 3 microgram vitamine B12 per dag aan… En in Nederland wordt een ‘ideale’ vitamine B12-intake van slechts 2,8 microgram per dag gehanteerd. De ADH voor vitamine B12 in Nederland ligt dus beduidend lager dan gemiddeld. Hierbij een tabel die je zou kunnen hanteren voor de minimale inname van vitamine B12 per dag:

• Kind 1 tot 3 jaar: 0,7 microgram (mcg/µg) vitamine B12
• Kind 4 tot 8 jaar: 1,3 mcg cobalamine
• Kind 9 tot 13 jaar: 2,0 microgrammen B12
• Kind 14 tot 18 jaar: 2,8 µg vitamine B12
• Volwassen man / vrouw: 2,8 mcg / µg cobalamine
• Zwangere vrouw: 3,2 mcg / µg vitamine B12
• Zogende vrouw (borstvoeding): 3,8 µg vitamine B12

Naar mijn ondeskundige mening zou het overigens niet verkeerd zijn om als volwassene tussen de 5 en 7 microgram vitamine B12 per dag binnen te krijgen. Dus tot om en nabij het dubbele van de Nederlandse standaardhoeveelheid.

Maximaal veilige dosis qua vitamine B12

Over het algemeen wordt een maximale veilige dosis van 14 microgram per dag voor B12 aangehouden, al is er geen officiële veilige dagelijkse maximumdosis voor B12 vastgesteld. Daarnaast neemt het opnamepercentage van vitamine B12 af bij toenemende inname; bij intake van 1 microgram B12 wordt 50% opgenomen, bij inname van 25 microgram B12 nog maar 5%. Bovendien zijn er nauwelijks substantiële nadelen van een B12-overschot bekend. (bron) Bij histamine-intolerantie, ‘histadelia’ en bepaalde histaminische allergieën kan een overschot aan vitamine B12 echter wél voor algehele malaise en zelfs anafylaxie zorgen, aangezien cobalamine de werking van het DAO-enzym remt c.q. onderdrukt; dat geldt des te meer voor cobalamine in combinatie met foliumzuur. (bron + bron)

Overigens wijst een te hoge plasmaspiegel qua vitamine B12 veeleer op een onderliggende gezondheidsaandoening dan op hypervitaminose B12 door overtollige B12-inname. Voor de dagelijkse inname vitamine B12 is in Nederland dan ook geen officiële bovengrens of officieel maximum vastgesteld.

Hoe ontstaat vitamine B12 in ‘t menselijke lichaam?

Mensen, dieren en planten kunnen eigenhandig géén B12 produceren. Het zijn de bacteriën in bepaalde dierlijke organismen en voedingsmiddelen die vitamine B12 (hydroxocobalamine) synthetiseren dankzij bacteriële symbiose tussen ‘dier’ enerzijds en bacterie anderzijds. B12 ontstaat voornamelijk onder invloed van anaerobe (niet-zuurstof-behoevende) bacteriën in het maag-darmstelsel van dieren.

Ook in het maag-darmstelsel van mensen ontstaan kleine beetjes vitamine B12 dankzij de humane darmflora (darmbacteriën c.q. spijsverteringsbacteriën). Het overgrote merendeel van de cobalamine die binnen het menselijk spijsverteringssysteem wordt voortgebracht, ontstaat echter in een deel van de menselijke dunne darm waar het –helaas– niet of nauwelijks kan worden opgenomen. (bron)

Actieve opname van vitamine B12 gebeurt in de darmen via specifieke B12-bindende receptoren. Deze B12-receptoren binden uitsluitend cobalamine dat reeds gebonden is aan ‘Intrinsiek Factor’ oftewel intrinsieke factor (IF), dat door pariëtale cellen in de maagwand wordt uitgescheiden. Passieve opname van vitamine B12 gebeurt onder invloed van diffusie over de volledige lengte van het maag-darmkanaal, zónder dat lichaamscellen daar moeite voor moeten doen; hiervoor isdus géén intrinsieke factor vereist. Helaas wordt slechts 1% van alle oraal ingenomen vitamine B12 in kristallijne supplementvorm opgenomen via IF-vrije diffusie.

Al met al is de mens op de langere termijn dus volkomen afhankelijk van vitamine B12 uit dierlijke voeding: vlees, vis, eieren en zuivel. Óf van vitamine B12-supplementen… Mensen die helemaal géén dierlijke producten eten, krijgen gemiddeld binnen 3 tot 10 jaar te kampen met een (ernstig) vitamine B12-tekort.

De functies van vitamine B12…

 Wat doet vitamine B12 zoal binnenin het menselijk lichaam? Cobalamine is een water-oplosbare vitamine met een sleutelrol voor het normaal functioneren van hersenen en zenuwen. Ook voor de bloedsamenstelling en de stofwisseling van iedere lichaamscel is B12 vereist. Vooral binnen de DNA-synthese, maar ook binnen de vetzuurstofwisseling (qua lichaamsvetten) en aminozuurstofwisseling (qua lichaamseiwitten) is cobalamine van cruciaal belang. Daarnaast is cobalamine vereist voor een goed functionerend hart- en vaatstelsel, maag-darmstelsel, bewegingsstelsel en urogenitaal systeem. Kort door de bocht is vitamine B12 vereist voor de volgende organen, weefsels, systemen en lichaamsfuncties:

• Cobalamine zijn cofactoren van verschillende enzymen (co-enzymen)
• Zenuwstelsel, inclusief brein
• Optimale bloedsamenstelling (m.n. qua rode bloedcellen)
• Celstofwisseling & cellulaire herstelprocessen
• DNA-synthetisering
• Methylering en remethylering van homocysteïne in methionine (een essentieel aminozuur) door het enzym methioninesynthase
• Energiestofwisseling, vetstofwisseling, cholesterolstofwisseling & eiwitstofwisseling
• Omzetting van methylmalonyl-CoA in succinyl-CoA door het enzym methylmalonyl-CoA-mutase (essentieel binnen de citroenzuurcyclus)
• Hemoglobinesynthese (t.a.v. zuurstofbindende bloedeiwitten en bloedarmoede)
• Hematologisch systeem: bloed, beenmerg en bloedstolling
• Immuunsysteem

Al met al is vitamine B12 onmisbaar voor een enorme verscheidenheid aan essentiële aspecten en processen binnen het menselijk lichaam!

Goede bronnen van vitamine B12

Als puntje bij paaltje komt, moeten dieren (waaronder mensen) vitamine B12 –direct of indirect– uit bacteriën halen die uitsluitend voorkomen in dieren. Aangezien B12-producerende bacteriën hoofdzakelijk voorkomen in dát deel van de eigen darm dat géén vitamine B12 opneemt, moet B12 worden verkregen uit dierlijke voeding; dus vlees, melk of eieren van andere dieren. (bron + bron + bron) Of eventueel uit bacterieel gefermenteerde etenswaren (waaronder Batabata-cha c.q. Batabatacha-thee c.q. ‘Bancha Bacteria Brew’) (bron + bron) en probiotica waaraan handmatig bacteriën worden toegevoegd…

De belangrijkste en meest gangbare natuurlijke voedingsmiddelen, kant-en-klare levensmiddelen en aanverwante producten die veel vitamine B12 bevatten zijn als volgt:

• Vis en viskuit (met name regenboogforel, zalm, tonijn en schelvis)
• Schelpdieren & schaaldieren (met name mossels,
• Vlees + gevogelte
• Orgaanvlees, met name lever!
• Eieren (liefst onverhit)
• Melk & zuivelproducten (kaas, yoghurt, kwark, et cetera)
• Ontbijtgranen, margarine en melkproducten ‘verrijkt’ met toegevoegde B12

Let wel: de cobalamine in eieren wordt relatief slecht opgenomen vanwege de in eiwit en eierdooier voorkomende B12-bindende glycoproteïnen / proteosen / R-binders, genaamd cobalophiline c.q. cobalofiline. (bron + bron)

Persoonlijk ben ik overigens absoluut geen fan van de verrijking van ongezonde fabrieksproducten met (inferieure vormen van) B-vitamines; haal vitamine B12 liever uit natuurlijke bronnen!

Plantaardig B12 in gist, zeewier & algen

Paddenstoelen leveren kleine beetjes vitamine B12, maar dan hoofdzakelijk als ze in het wild tot wasdom zijn gekomen. Er wordt ook nog weleens beweerd dat gist (waaronder biergist) van nature vitamine B12 bevat. Dit is onjuist… Aan gistextracten en gistsupplementen (waaronder biergisttabletten) wordt kunstmatig B12 toegevoegd. Daarnaast worden veel B12-pillen gemáákt van gist waarin B12 wordt verwerkt. Pure gist bevat van nature géén B12.

Overigens bestaan er ook nog controversiële ‘pseudovitamines B12’, die onder andere voorkomen in zeewieren en micro-algen –waaronder chlorella en gedroogde Asakusa-nori– maar (helaas) niet door het menselijk lichaam kunnen worden ingezet en –vanwege hun ontbrekende bioactiviteit– de lichamelijke B12-absorptie zélfs zouden kunnen doen afnemen.

Uitsluitend bepaalde soorten zeesla (Enteromorpha), vers purperwier (Porphyra), waaronder Susabi-nori (Pyropia yezoensis) en de micro-alg spirulina zouden mogelijkerwijs een actieve vorm van B12 bevatten, maar dit dient nog altijd te worden uitgewezen middels wetenschappelijk enzymatisch onderzoek. (bron + bron + bron)

Vooralsnog gaat men er ook bij déze plantaardige B12-bronnen van uit dat het om B12-analogen oftewel ceramiden / cobamides gaat die de absorptie van écht B12 kunnen blokkeren en zodoende de lichamelijk B12-behoefte juist vergroten. Al met al bestaan er niet of nauwelijks plantaardige bronnen van natuurlijk voorkomend bioactief vitamine B12. En ook al zouden bepaalde soorten zeesla of nori deels bioactief B12 leveren, dan nóg zijn het geen rijkelijke bioactieve cobalamine-bronnen.

De B12 díé nog weleens wordt aangetroffen in plantaardige producten (vanwege besmetting of symbiose met B12-producerende bacteriën) heeft overigens ook nog eens een lage affiniteit met intrinsieke factor, waardoor deze slecht wordt geabsorbeerd door het menselijk lichaam.

Streefwaarden & referentiewaarden vitamine B12

De streefwaarde voor vitamine B12 oftewel cobalamine die door veel artsen en instellingen wordt gehanteerd, ligt ergens tussen de 150 en 500 pmol/l*. Een vitamine B12-bepaling van plusminus 350 tot 400 pmol/l per liter wordt nog weleens als ‘ideaalwaarde’ beschouwd. De –al dan niet verouderde– ondergrens voor vitamine B12 die in de bloedbaan dient te circuleren (dus de minimale hoeveelheid vitamine B12 die wordt gehanteerd) verschilt enigszins per arts en instelling. (bron)

De meest gangbare referentiewaarden voor vitamine B12 zijn 150 tot 750 pmol/l, dus minimaal 150 picomol per liter bloed en maximaal 750 picomol per liter bloed. Plusminus 95% van alle gezonde mensen heeft namelijk een vitamine B12-bloedwaarde die zich tussen deze twee referentiewaarden bevindt. Het is echter niet per definitie zo dat je geen vitamine B12-tekort kunt hebben als je B12 ‘netjes’ tussen de onderste en bovenste referentiewaarde valt.

Soms worden bovengenoemde B12-waarden uitgedrukt in nmol/l (nanomol per liter); de komma schuift dan drie posities naar links: 0,15 tot 0,75 nmol/l. In België wordt de B12-waarde nog weleens uitgedrukt in pg/ml (picogram per milliliter) of ng/l (nanogram per liter) of µg/l (microgram per liter); de B12-referentiewaarden zijn in dat geval respectievelijk 200 tot 1000 pg/ml… 200 tot 1000 ng/l… 0,2 tot 1,0 µg/l…

Vitamine B12-tekort: hypocobalaminemie

Een gebrek aan vitamine B12 staat ook wel bekend als hypocobalaminemie. De gevolgen van een dergelijk vitamine B12-tekort kunnen aanzienlijk zijn. Een gering vitamine B12-tekort kan al tot verregaande klachten en symptomen leiden, waaronder vermoeidheidsklachten, depressies en geheugenproblemen (bron)…

Naarmate vitamine B12-tekorten langduriger aanhouden, kunnen eveneens manieën en psychoses optreden… Bij langdurige afwezigheid van vitamine B12 kan zelfs permanente (onomkeerbare) schade optreden aan hersenen en zenuwstelsel. Hoe dan ook hanteert niet iedere arts, specialist, instantie of kliniek dezelfde graadmeters (ondergrens, bovengrens en ideaalwaarde) voor wat betreft vitamine B12; hierbij tóch een veralgemeend overzichtje v.w.b. vitamine B12-tekorten (t.a.v. plasmawaarden c.q. serumwaarden):

• Uitputting c.q. deficiëntie: 0 – 80 pmol/l (gevaarlijk tekort)
• Onvoldoende c.q. insufficiëntie: 80 – 120 pmol/l (ongezond tekort)
• Hypovitaminose B12 of hypocobalaminemie: 120 – 148 pmol/l (klein / gering / gematigd tekort)
• Voldoende vitamine B12: 148 – 750 pmol/l (gebruikelijke waarde c.q. ‘normaalwaarde’)
• Hypervitaminose B12 of hypercobalaminemie of vitamine B12-overschot: > 750 pmol/l (te veel vitamine B12; niet per se schadelijk) (bron)

Let wel: bovenstaan overzichtje betreftis GEEN medisch voorschrift, maar een algemene richtlijn naar persoonlijke opvattingen. Het is uiteindelijk aan een arts om te bepalen of je al dan niet te kampen hebt met een daadwerkelijk vitamine B12-tekort. (bron + bron)

Bij B12-waarden onder de 148 pmol/l is nagenoeg altijd (> 95%) sprake van een vitamine B12-tekort. Bij waarden tussen de 148 en 250 pmol/l spreekt men ook wel van een ‘grijs gebied’. Klachten door een B12-gebrek ontstaan meestal pas bij serumwaarden tussen de 130 en 180 pmol/l, maar bij patiënten met een vitamine B12-opnamestoornis (malabsorptie) kunnen de eerste tekenen van een B12-tekort op celniveau al optreden bij serum-B12-waarden tot maar liefst 300 pmol/l, dus ver bóven de onderste grenswaarde. Een laag-normaal serum-B12 kan op zichzelf dan ook nooit definitief een B12-tekort uitsluiten!

Het risico en gevaar van een vitamine B12-tekort schuilt hem overigens niet uitsluitend in de ernst van het tekort, maar zeker ook in de tijdsduur… Dus hoelang een vitamine B12-tekort blijft bestaan. Hoe sneller wordt gesuppleerd, des te beter! En hoe langduriger het cobalaminetekort aanhoudt, des te schadelijker… Blijvende / chronische / onomkeerbare klachten door B12- deficiëntie worden namelijk hoofdzakelijk veroorzaakt door ontstane afwijkingen in ruggenmerg en perifere zenuwen (strengziekte / neuropathie) door toedoen van langdurige afwezigheid van cobalamine.

Volgens de WHO (Wereldgezondheidsorganisatie) is er sprake van een gebrek / tekort aan vitamine B12 bij een bloedwaardebepaling onder de 150 pmol/l of 200 ng/l aan cobalamine (in bloedserum / bloedplasma). Bij een laag-normale vitamine B12-serumwaarde / B12-plasmawaarde (tussen de 150 en 250 pmol/l) wordt echter maar al te vaak een aanvullende bloedwaardebepaling van de biomarkers homocysteïne en/of methylmalonzuur gedaan, om een vitamine B12-tekort definitief (op celniveau) te kunnen uitsluiten dan wel bevestigen.

* Mol staat voor massa qua moleculen (moleculaire massa of molecuulmassa). Nmol/l staat voor ‘nanomol per liter bloed’… Pmol/l staat voor ‘picomol per liter bloed’… Mmol staat voor ‘millimol per liter bloed’. Een nanomol is een miljardste deel van een ‘mol’ qua moleculen en staat gelijk aan 1.000 picomol. En een millimol is gelijk aan 1.000.000.000 picomol en 1.000.000 nanomol.

Ideaalwaarden & grenswaarden voor vitamine B12

In principe varieert het vitamine B12–gehalte in de bloedbaan (serumwaarde) van gezonde mensen dus tussen de 150 en 500 picomol per liter (pmol/l) of tussen de 200 en 700 nanogram per liter (ng/l). Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is sprake van een vitamine B12-tekort indien deze waarde lager is dan 150 pmol/l of 200 ng/l.

Het nieuwe NHG-Standpunt Diagnostiek van vitamine B12-deficiëntie geeft inhoudelijk advies over de achterhaalde en in 2014 aangepaste vitamine B12-grenswaarden. Er wordt gesproken van een vitamine-B12-deficiëntie bij een vitamine B12-spiegel kleiner dan 148 pmol/l. Bij een relatief lage tot matig verlaagde vitamine B12-spiegel (148-260 pmol/l) wordt geadviseerd om ook het methylmalonzuur (MMA) te bepalen om een klinische vitamine B12-deficiëntie op celniveau uit te sluiten.

Wetenschappelijk onderzoek heeft echter uitgewezen dat bij patiënten die AAB een B12-opnamestoornis c.q. B12-malabsorptie lijden, de eerste tekenen van een B12-tekort op celniveau reeds kunnen optreden bij serum-B12-concentraties tot wel 300 pmol/l. Deze ‘onofficiële grenswaarde wordt dan ook in verscheidene diagnostische protocollen geadviseerd. In het gunstigste geval ligt je B12 dan ook ergens tussen de ‘ideaalwaarden’ 300 en 500 pmol/l. (bron + bron + bron)

Bij laag-normale waarden voor vitamine B12 (tussen de 150 en de 250 pmol/l) wordt soms aanvullend homocysteïne of methylmalonzuur in het bloed bepaald om op celniveau een B12-tekort vast te stellen.

Gevolgen, klachten, symptomen & kenmerken B12-tekort…

Vitamine B12 (cobalamine) is essentieel voor allerlei systemen in het lichaam; onder andere voor de energiestofwisseling, zenuwstelsel (t.a.v. myelinescheden / myelineomhulsels), immuunsysteem, hart- en vaatstelsel, botmassa / botdichtheid en maag-darmstelsel. Is er onvoldoende vitamine B12 voorradig / voorhanden in het lichaam, omdat er te weinig binnenkomt of omdat het niet goed wordt opgenomen of omgezet, dan gaan deze systemen minder goed functioneren, met allerlei klachten tot gevolg.

Als er voldoende (maar niet te veel) vitamine B12 in je bloedbaan circuleert, dan spreekt men ook wel van vitamine B12-sufficiëntie. Bij te lage vitamine B12-waarden spreekt men ook wel van vitamine B12-insufficientie. De belangrijkste symptomen van een gebrek c.q. tekort aan vitamine B12 in het menselijk lichaam zijn als volgt:

• Tintelingen of prikkelingen in de huid: lichtjes onder stroom staan, alsof er mieren onder de huid krioelen
• Een doof / slapend gevoel in de huid
• Vermoeidheid, futloosheid (reeds bij opstaan), slaperigheid, zomaar in slaap vallen, veel slaap nodig hebben, algehele zwakheid of gevoel van zwakte
• Een brandende of branderige sensatie in armen, handen, vingers, benen, voeten en/of tenen
• Spierpijn, spierkramp, spierzwakte en onwillekeurige bewegingen van spieren: fasciculaties, myokymieën, tremoren, spasmen, krampen, (samen)trekkingen en trillingen… evenals gewrichtsklachten en krachtverlies
• Verhoogde gevoeligheid, vatbaarheid en ontvankelijkheid jegens infecties, ontstekingen en allergieën
• Spasticiteit oftewel ‘hyperreflexie’
• Ogenschijnlijk onverklaarbare zenuwpijnen
• Spraakproblemen / afasie: niet op de juiste woorden kunnen komen, woorden door elkaar halen, met ‘dubbele tong’ spreken, jezelf verspreken, moeite met klanken…
• Haaruitval; plots, snel en onverklaarbaar grijs worden
• Geheugenproblemen: vergeetachtigheid + dementie + cognitieve defecten
• Glossitis (ontstoken tong): rode, pijnlijke, gladde, gezwollen biefstuktong + branderige, pijnlijke en/of prikkelende mond
• Recidiverende, steeds terugkerende aften / mondzweren (stomatitis aphthosa c.q. orale ulceraties c.q. aphthae minor & major)
• Concentratiestoornissen + denkproblemen: niet helder kunnen denken, derealisatie, wattenhoofd, sufheid, cognitieve achteruitgang…
• Het gevoel ‘op kussentjes’, ‘op viltjes’ of ‘op watten’ te lopen… dus een verstoorde oppervlaktegewaarwording in de voeten en voetzolen
• Uitvalsverschijnselen / verlammingsverschijnselen
• Ataxie (ongecoördineerde en onsamenhangende bewegingen): zomaar vallen, struikelen, tegen dingen aan lopen, verlies van positiezin of evenwichtsgevoel, abnormale reflexen van ledematen, dingen laten vallen, omstoten of omgooien, instabiele dronkemansgang, niet of nauwelijks kunnen lopen…
• Depressiviteit & apathie (gebrek aan emotie, motivatie en/of enthousiasme)
• Verminderde pijnbeleving en pijngewaarwording
• Persoonlijkheidsveranderingen + gedragsverandering + stemmingswisselingen: nervositeit, geïrriteerdheid, prikkelbaarheid, labiliteit, ‘kort lontje’, onredelijkheid, paniekerigheid, angsten, wanen, manieën, psychoses, hallucinaties en soms zelfs gewelddadig of suïcidaal gedrag (‘megaloblastair madness’ c.q. ‘megaloblastaire waanzin’)…
• Afname fijne motoriek
• Verwardheid, paranoia, psychoses & hallucinaties
• Gebrekkige reukzin en/of smaakzin
• Oorsuizen / tinnitus, maar ook vervorming van geluiden
• Urine-incontinentie en/of vaak plassen door hypertone urineblaas
• Bloedarmoede, bleekheid van de huid + lippen, het snel koud hebben (kouwelijkheid), koude voeten en handen
• Droge huid, jeuk, geelverkleuring van huid en oogwit + spontane bloeduitstortingen, blauwe plekken en petechiën
• Misselijkheid, verminderde eetlust, ongewenste / onverklaarbare gewichtsafname…
• Pijn, druk & benauwdheid op de borst (angineuze pijn), hartkramp (angina pectoris), hartritmestoornissen (aritmieën), hartkloppingen (palpitaties), versnelde hartslag (tachycardie), kortademigheid, lage bloeddruk (orthostatische / posturale hypotensie), ‘flauwvallen’ en trombose (waarschijnlijk door verhoogd homocysteïnegehalte)
• (Draai)duizeligheid, duizelingen, licht gevoel in het hoofd & toevallen
• Menstruatieproblemen: uitblijvende of wegblijvende menstruatie, hevig menstrueren, te lange menstruaties en verergerende menstruatiepijn; soms zelfs fout-positieve PAP-uitstrijkjes
• Veranderingen qua ogen en blikveld, waaronder bilateraal gezichtsverlies door optische neuropathie / oogzenuwpijn, (plots) wazig zien, dubbelzien en/of gezichtsvelduitval, al dan niet door verzwakte oogzenuwen en oogspieren
• Hoofdpijn & migraineaanvallen
• Tandvleesontsteking: rood & bloedend tandvlees; ijzersmaak / metaalsmaak bij tandenpoetsen
• Allerhande darmklachten, van diarree, obstipatie en chronische enteritis / colitis / proctitis / mucositis c.q. darmslijmvliesontstekingen tot na verloop van tijd darmperforaties en darmvlokatrofie
• Rusteloze benen: Restless Legs Syndrome (RLS)
• Impotentie, libido-afname, vruchtbaarheidsafname en onvruchtbaarheid
• Zwangerschapscomplicaties zoals miskramen en vroeggeboorten + geboorteafwijkingen, geboortedefecten en groeistoornissen bij het ongeboren kind
• Leerproblemen en ontwikkelingsachterstanden onder kinderen
• Pijn in onder andere rug, handen, polsen, heupen & knieën
• Zwakke, brokkelige en rafelige nagels
• Botbreuken, botpijn & botontkalking / osteoporose
• Longklachten, waaronder kortademigheid en onbegrepen chronisch hoesten
• Langdurige koorts, ogenschijnlijk zonder reden
• Demyelinisatie en axonale degeneratie van witte stof in hersenen + hersenatrofie + verstoorde synthese van neurotransmitters
• Ruggenmergbeschadiging (myelopathie & subacute gecombineerde strengziekte) (bron)

Zoals je hierboven kunt lezen, kan een vitamine B12-tekort een extreem breed scala aan klachten teweegbrengen. Omdat vitamine B12 op zoveel systemen in het lichaam van invloed is, uit een tekort zich bij iedere persoon anders. Waar de één hoofdzakelijk last heeft van vermoeidheid, tintelingen en spierkrampen, heeft de ander problemen met geheugen, concentratie en depressiviteit… Bovendien zijn de exacte symptomen van een B12-gebrek sterk afhankelijk van aard, aanleiding, ernst en duur. De aard, ernst en frequentie van klachten door B12-deficiëntie nemen veelal toe bij lichamelijke inspanning.

Belangrijkste symptomen B12 deficiëntie…

De vaakst voorkomende klachten bij een vitamine B12-tekort zijn toch echt (chronische) vermoeidheid, psychische problemen, neurologische klachten, een dikke / ontstoken tong, het koud hebben en verlies van eetlust. Logischerwijs past bovenstaande lijst met symptomen niet exclusief of uitsluitend bij een vitamine B12-tekort. Logischerwijs KAN er ook een totaal andere onderliggende oorzaak aan deze klachten ten grondslag liggen. ‘t Punt is echter dat het raadzaam kan zijn om bij manifestatie van één of meerdere van bovenstaande klachten een vitamine B12-tekort te laten uitsluiten!

Incorrecte diagnoses

Diagnoses die nog weleens onterecht worden gesteld indien een vitamine B12-tekort onontdekt blijft, zijn als volgt: vervroegde overgang, ME / CVS, Bechterew, spasmofilie, compartimentsyndroom, multiple sclerose (MS), polyneuropathie, benigne fasciculatiesyndroom, syringomyelie, fibromyalgie, somatoforme stoornis, chronische hyperventilatie, burn-out, depressie en dysthyme stoornis / dysthymie… Mocht je volgens je arts te kampen hebben met een dergelijke aandoening, maar je jezelf hier niet in herkennen, dan kan B12-onderzoek raadzaam zijn. (bron)

B12 & nagels

Volgens Vitamine-info.nl houden vitamine B12-tekorten en vitamine B12-supplementen geen verband met haar en nagels… Dit zou voorbehouden zijn aan o.a. retinol (vitamine A), riboflavine (vitamine B2), niacine (vitamine B3), biotine (vitamine B8), pantotheenzuur (vitamine B5) en ijzer. Dit is echter incorrect. Ook voor de bijdrage van vitamine E, vitamine C, vitamine A, retinoïden, retinale, retinal, silicum, zink, ijzer, koper en seleen aan de humane nagelkwaliteit zijn geen directe / causale / oorzaak-gevolg-relaties bekend. Supplementen staan dus nimmer garant voor betere of mooiere nagels. Het gaat erom dat allerhande nutritionele tekorten (waaronder een B12-tekort) kúnnen reflecteren in iemands nagels. (bron + bron + bron)

Bij vitamine B12-serumwaarden onder de 300 pmol/l in combinatie met op B12-gebrek gelijkende klachten, kan het eveneens raadzaam zijn om aanvullende markers en parameters te testen, waaronder actief B12 (holo-TC), MMA, homocysteïne en eventueel foliumzuur…

Oorzaken vitamine B12-tekort

Als de 3- tot 10-jaars voorraad aan vitamine B12 niet stelselmatig op peil wordt gehouden en aangevuld, dus alsmaar blijft dalen, raakt ‘ie na verloop van tijd logischerwijs op c.q. uitgeput… Je B12-bloedwaarde zal beetje bij beetje gaan dalen en uiteindelijk ontstaat een vitamine B12-tekort. Een vitamine B12-tekort ontstaat al met al niet van de ene op de andere dag; daar gaat in veruit de meeste gevallen een lange weg aan vooraf. Bovendien kan een verregaand B12-gebrek niet zomaar 1-2-3 worden opgelost.

Soms is een vitamine B12-tekort het gevolg van een gebrekkige inname. Kortom: je eet te weinig voedingsmiddelen die rijk zijn aan cobalamine. In dat geval accumuleren de stofwisselingsproducten homocysteïne en methylmalonzuur. Ook aanwezig foliumzuur kan in dat geval niet of onvoldoende worden benut. Goede bronnen van B12 zijn onder meer vis, schaal- & schelpdieren en vlees (met name lever). O ok eieren en zuivelproducten zijn degelijke B12-leveranciers. Behalve een ondermaatse B12-intake —te weinig vitamine B12 eten— zijn er echter nog meer mogelijke oorzaken van een vitamine B12-gebrek. Hierbij de vaakst voorkomende oorzaken van B12 deficiëntie (bron + bron):

• Strikt en langdurig vegetarisch / veganistisch / macrobiotisch dieet
• Eetstoornis (anorexia nervosa of boulimia nervosa)
• Chronische / blijvende / permanente B12-opnamestoornis
• Een slechte heropname c.q. resorptie c.q. enterohepatische recirculatie van B12 uit galvloeitstoffen, bijvoorbeeld door een galblaasprobleem
• Dysbiose (dysbacteriose / dysbacteriosis) van de darmen, dus een verstoorde of onevenwichtige darmflora, al dan niet door bacteriële overgroei van een B12-consumerende bacteriestam
• Een chronische inflammatoire darmziekte (IBD) zoals colitis ulcerosa, de ziekte van Crohn of indeterminate colitis
• Lekkende darmsyndroom & prikkelbare darmsyndroom
• Atrofische gastritis / maagslijmvliesontsteking, al dan niet door de maagbacterie Helicobacter pylori
• Pernicieuze anemie (auto-immuunziekte van Addison-Biermer)
• Achloorhydrie of hypochloorhydrie (te weinig of geen maagzuur / maagsappen)
• Blootstelling aan distikstofmonoxide (N2O) c.q. lachgas, bijvoorbeeld als anesthesiegas tijdens een operatie; dit gas oxideert kobalt en zet B12 om in een onwerkzaam analoog
• Medicijn-geïnduceerd B12-tekort: door gebruik van protonpompinhibitorenen en andere maagzuurremmers (omeprazol, pantazol, nexium e.a.), maar ook colchicine tegen jicht, het antibioticum neomycine, para-aminosalicylzuur (PAS) bij tuberculose, de cholesterolverlager Questran, kaliumtabletten of metformine bij diabetes mellitus / suikerziekte
• Verstoring van de B12-opname in de dunne darm door: ziekte van Crohn, coeliakie, Imerslund-Gräsbeck syndroom e.a.
• Niet of nauwelijks dierlijke producten eten (dus vegetarisme / veganisme)
• Maagoperatie: gastrectomie / operatieve maagverkleining, maagballon, maagbandje of ‘gastric bypass’ (GBP)
• Malnutritie door alcoholisme (overmatig alcoholgebruik, alcoholmisbruik en/of alcoholverslaving)
• Alvleesklieraandoening zoals pancreasinsufficiëntie of pancreatitis
• Gestoorde B12-absorptie door darmoperatie (ileocoecaal resectie o.i.d.) of ‘tropische spruw’
• Aandoening van ileum (kronkeldarm) of jejunum (nuchtere darm)
• Biologische competitie tussen bacteriën enerzijds en intrinsieke factor anderzijds, veelal door bacteriële overgroei, parasieten of bacteriële infecties. (bron)
• Onbedwongen fenylketonurie / phenylketonurie (PKU): een ongeneeslijke, erfelijke stofwisselingsziekte
• Vislintworm in het proximaal jejunum: de nuchtere darm
• Afwezigheid, tekort, disfunctie of abnormaliteit van Intrinsieke Factor / Intrinsic Factor (IF), meestal door auto-immuun pernicieuze anemie, operatieve darmresectie / colectomie of erfelijkheid (genetisch verworven IF-antistoffen tegen de intrinsieke factor)
• Transcobalamine-II-deficiëntie (tekort aan B12-bindend TC-eiwit wat B12 actief maakt)
• Aangeboren storing / stoornis in het B12-transport door transcobalamine II-tekort en/of R-binder-tekort
• Stofwisselingsstoornis: al dan niet gecombineerde (cblC, cblD, cblF, cblJ) adenosylcobalamine-deficiëntie (cblA, cblB, mut) en methylcobalamine-deficiëntie (cblE, cblG)
• Voedselintolerantie, -malabsorptie, -dyspepsie en/of -indigestie (zoals bij coeliakie / gluten-intolerantie, lactose-intolerantie, verteringsenzym-tekort, et cetera)
• Verstoring van de B12-(her)opname, B12-transport, B12- absorptie, B12-activatie en/of intracellulaire B12-stofwisseling
• Gastrine-overschot / Zollinger-Ellison-syndroom
• Darmkanker of maagkanker

De lichaamseigen vitamine B12-voorraad raakt normaliter langzaam uitgeput, meestal gebeurt dit sluipend over een periode van meerdere jaren. (bron) Dit is te danken aan de enterohepatische recirculatie (heropname / resorptie) van vitamine B12 uit gal (galsappen c.q. galvloeistoffen). Je kunt je wellicht voorstellen dat bij sommige van bovenstaande oorzaken van vitamine B12-tekorten sprake zal zijn van een veel acutere c.q. snellere afname van B12…

B12-absorptie & absorptieproblemen

De absorptie en omzetting c.q. synthese van vitamine B12 uit voeding is een complex mechanisme, bestaande uit meerdere stappen. Dat is direct ook de reden dat B12-deficiëntie relatief vaak voorkomt: elk van de stappen kan misgaan… Maag, darmen, lever, alvleesklier, galblaas, proteïnen, enzymen, mineralen, zuren en bacteriën zijn betrokken bij de B12-synthese. Problemen met ieder van deze organen en aspecten kunnen leiden tot B12-problematiek.
Dus zelfs al eet je enorme hoeveelheden vitamine B12, dan nóg loop je risico op een gebrek aan B12 in je bloedbaan.

Risicofactoren & risicogroepen B12-tekort

Hierbij enkele risicofactoren en risicogroepen ten aanzien van vitamine B12-absorptie (bron + bron + bron + bron):

• Vegetariërs, veganisten en macrobioten
• Mensen boven de 60-jarige leeftijd
• Diegenen die maagzuurremmers en/of maagbeschermers gebruiken
• Gebruik van diabetesmedicatie zoals metformine
• Patiënten met Crohn, ulceratieve colitis, coeliakie of PDS / IBS
• Vrouwen met een verleden van onvruchtbaarheid en/of miskramen

De biologische beschikbaarheid en inzetbaarheid van vitamine B12 bij een mens hangt vooral samen met het gastro-intestinale absorptievermogen (qua maag en darmen) van de betreffende individu. Dit vermogen neemt af met de leeftijd. Het ‘Institute of Medicine’ van de Amerikaanse ‘National Academy of Sciences’ (NAS) beweert dat 10 tot 30% van alle ouderen niet in staat is om van nature voorkomend voedingscobalamine op te nemen. (bron)

Vandaar dat men voor 51+’ers B12-verrijkte levensmiddelen of B12-supplementen aanbeveelt om aan de ADH te voldoen.

Vitamine B12-bloedonderzoek

Laboratoriumonderzoek naar vitamine B12 wordt zelden preventief en routinematig uitgevoerd. Men controleert je vitamine B12 dus nagenoeg uitsluitend als daar een duidelijke aanleiding toe is…

Bijvoorbeeld als een patiënt klaagt over neurologische symptomen (tintelingen / paresthesieën, sensorische zenuwpijn / neuropathie en/of abnormale tred / ataxie)… Of als er na onderzoek sprake blijkt te zijn van pernicieuze en niet-microcytaire anemie (dus bloedarmoede waarbij de erytrocyten / rode bloedcellen niet te klein c.q. verkleind zijn), van atrofische gastritis (maagslijmvliesontsteking), van een maagoperatie / maagresectie, van schade aan de nervus vagus (10e hersenzenuw) of van een bepaalde darmziekte.

De door het NHG voorgestelde laboratoriumdiagnostiek is primair gericht op het serum- c.q. plasma-vitamine B12, waarvoor tegenwoordig een grenswaarde van 148 pmol/l wordt gehanteerd: de ondergrens van het referentie-interval. Bij de interpretatie van vitamine B12-bloedwaarden wordt een verlaagde vitamine B12-waarde met klachten een ‘daadwerkelijk B12-tekort’ oftewel ‘klinische B12-deficiëntie’ genoemd…

Een B12-verlaging zonder klachten wordt daarentegen veelal aangemerkt als subklinische B12-deficiëntie. Mensen met een daadwerkelijk B12-tekort worden behandeld met 1000 microgram (oraal) vitamine B12 per dag; B12-injecties zijn geïndiceerd voor snelle normalisering bij ernstige klachten. Is er helemaal géén sprake van klachten bij een B12 tussen de 148 en 250 pmol/l, dan spreekt men veelal van een ‘toevallig’ geconstateerde verlaagde vitamine B12 en hanteert men veelal een ‘afwachtend beleid’. Niet iedereen is hier echter even blij mee… (bron + bron)

Aanvullende tip: veel schildklierpatiënten met een traag werkende schildklier (al dan niet door een auto-immuunschildklieraandoening zoals Graves of Hashimoto) krijgen op den duur te kampen met een B12-tekort. Het kan dan ook raadzaam zijn om bij constatering van een vitamine B12-gebrek ook eens je schildklierwaarden (TSH, FT4 en schildklierantistoffen) te laten controleren. (bron)

Een oorzakelijk verband tussen lichamelijke klachten enerzijds en B12-tekort anderzijds kan meestal worden bevestigd dan wel uitgesloten middels een bloedwaardebepaling van ACTIEF B12 (holo-TC), methylmalonzuur (MMA) en homocysteïne (HC).

Serum-B12 versus actief B12 / Holo-TC

Steeds meer laboratoria hebben de beschikking over de ‘actief vitamine B12-test’. Deze test meet uitsluitend dát type cobalamine dat ook daadwerkelijk in de cellen terecht kan komen. De actief B12-test oftewel holo-TC-test is dan ook veel specifieker, sensitiever en nauwkeuriger om een vitamine B12-tekort uit te sluiten, des te meer in combinatie met een B12-serumtest. Het voordeel hiervan is ook nog eens dat er minder vaak hoeft te worden door-getest met de duurdere homocysteïne-tests en methylmalonzuur-tests.

Indien de uitslag van de actief B12-test lager is dan 20 pmol/l past dit bij een vitamine B12-gebrek. Als de uitslag hoger is dan 35 pmol/l is een gebrek zeer onwaarschijnlijk. Bij een uitslag tussen de 20 en 35 pmol/l kan de methylmalonzuur-test bijdragen. En soms bepalingen van antistoffen tegen Intrinsic Factor (IF) en antistoffen tegen pariëtale cellen. Helaas heeft géén van alle laboratoriumbepalingen die in gebruik zijn bij de B12-diagnose een diagnostische sensitiviteit van 100%. En er bestaat dan ook geen ‘gouden standaard’. (bron)

In sommige laboratoria heeft de serum-B12-test reeds plaats moeten maken voor de Actief-B12-test, waarbij dus alléén nog de B12 gebonden aan transcobalamine II wordt gemeten (hetgeen in de lichaamscellen kan worden opgenomen en zodoende bruikbaar is voor het menselijk lichaam). Bij gezonde mensen ligt het percentage Actief-B12 tussen de 6% en 30% van het totaal-B12. Bij personen met een B12-opnamestoornis daalt het Actief-B12 sneller dan het totaal-B12, dus de Actief-B12-waarde kan al te laag zijn terwijl de totaal-B12-waarde nog normaal of laagnormaal is. Een B12-tekort is dan ook al in een éérder stadium aantoonbaar met behulp van een holo-TC-test.

• Actief B12 < 35 pmol/l: B12-tekort zéér waarschijnlijk
• Actief B12 tussen 35 en 50 pmol/l : MMA + homocysteïne (& foliumzuur) testen
• Actief B12 > 50 pmol/l: B12-tekort onwaarschijnlijk, maar bij onverklaarbare klachten na 3 maanden opnieuw testen
• MMA + homocysteïne te hoog: B12-tekort aangetoond
• MMA hoog / kreatinine normaal / B11 normaal of hoog: waarschijnlijk B12-tekort
• Zowel MMA als homocysteïne binnen referentiewaarden: kans op B12-tekort zéér klein

De officiële referentiewaarde voor actief B12 oftewel holo-TC in Nederland is 21 pmol/l. Internationaal wordt veeleer 35 pmol/l aangehouden. Waarden onder de 35 pmol/l zouden een zeer waarschijnlijk tekort betekenen. Tussen de 35 en 50 pmol/l wordt gezien als grijs gebied; soms wordt zelfs een actief B12 tot 75 pmol/l als grijze waarde gezien.

De referentiewaarden voor MMA liggen tussen de 320 en 450 nmol/l of tussen de 210 en 480 nmol/l. Voor homocysteïne wordt meestal een bovengrens van 15 umol/l c.q. µmol/l (micromol per liter) gebruikt.

Serum-B12: vals-positief of vals-negatief

Een vitamine B12-test wordt meestal aangevraagd als uit eerder onderzoek anemie / bloedarmoede is vastgesteld op basis van te grote c.q. vergrote rode bloedcellen (macrocytaire anemie). Ook bij ondervoeding / malnutritie, darmproblemen of aanwijzingen voor zenuwschade wordt nog weleens een B12-test geopperd. Helaas is deze welbekende B12-test bij lange na niet altijd geschikt om het effect van behandeling met intramusculaire vitamine B12-injecties te kunnen vaststellen. Als je B12 suppleert (of onlangs hebt gesuppleerd), is het veel beter om een methylmalonzuur-test (MMA) en/of homocysteïne-test (HCY) te laten verrichten…

Serum-B12 kan vals-normaal of vals-hoog zijn bij o.a. (ernstige) leverziekten, haptocorrine-overschot (TCI) bij nierziekten en myeloproliferatieve ziekten, een tekort aan transcobalamine II (TCII), bacteriële overgroei in de dunne darm, hemolyse en testfouten. Serum-B12 kan vals-laag zijn bij o.a. (ernstig) foliumzuurtekort, verlaagd haptocorrine-gehalte (TCI), 3^e trimester van de zwangerschap, multiple myeloma, HIV en anticonceptiepilgebruik. Vooral de MMA-test wordt als het aangewezen onderzoek (standaard reflexmeting) beschouwd om een vals-positieve of vals-negatieve B12-uitslag uit te sluiten. (bron + bron + bron)

Desalniettemin blijft de bepaling van vitamine B12 in bloedserum / bloedplasma de vaakst ingezette biochemische screeningsmarker voor vitamine-B12-deficiënties. Al met al is en blijft de serum-B12-test in veruit de meeste Nederlandse laboratoria nog altijd dé test om een B12-tekort aan te tonen dan wel uit te sluiten. Een normale waarde van serum-B12 kan een tekort aan vitamine B12 echter nooit volledig uitsluiten, zoals reeds veelvuldig is gebleken uit de wetenschappelijke literatuur… :(

• Men is het er aardig over eens dat een B12-serumwaarde onder de 148 pmol/l in minimaal 95% van de gevallen een B12-tekort betekent.
• Mensen met B12-concentraties lager dan 148 pmol/l worden dan ook geduid als vitamine-B12-deficiënt…
• De serum-B12 waarde kan vals-normaal of zelfs vals-hoog zijn, terwijl er tóch sprake is van een B12-tekort.
• Daarnaast betekent een (gematigd) verlaagde B12-waarde niet automatisch een B12-tekort.
• Terwijl een deficiëntie bij diegenen met B12-serumconcentraties boven de 221 pmol/l onwaarschijnlijk wordt geacht.
• Echter, een vitamine-B12-concentratie kleiner dan 148 pmol/l in ‘t bloed houdt niet altijd in dat er sprake is van een vitamine B12-deficiëntie op weefselniveau.
• Tot slot zijn vitamine B12-concentraties tussen de 148 en 221 pmol/l lastig te interpreteren…
• Dergelijke twijfelgevallen behoeven dan ook een aanvullende methylmalonzuur (MMA)-bepaling en/of totaal-homocysteïne (tHcy)-bepaling ter bevestiging c.q. uitsluiting. (bron)

Een duidelijk te lage waarde betekent in principe een B12-tekort; een serum-B12 waarde onder de 148 pmol/l geeft een specificiteit van > 95%. Er bestaat echter een aanzienlijk ‘grijs gebied’, waarbij een B12-tekort mogelijk is ondanks een normale B12-serumwaarde. Gebruikt men 200 pmol/l als ondergrens, dan heeft de serum-B12-test nog een sensitiviteit van 75% en een specificiteit van 72%. Bij een waarde van boven de 221 pmol/L heeft 1 tot 5% van de patiënten tóch een B12-tekort.

Door enkel serum-B12 te controleren worden dus relatief veel B12-deficiënte patiënten gemist. Vooral bij neurologische en neuropsychiatrische klachten zou men eigenlijk ook direct MMA moeten testen. (bron + bron + bron)

Vitamine B12 suppleren: inname van B12-supplementen

Vitamine B12-supplementen worden onder meer ingezet om vitamine B12-tekorten op te heffen, om cyanidevergiftiging te behandelen, om tekorten aan B12-bindende eiwitten (haptocorrine en transcobalaminen) uit te sluiten en om pernicieuze anemie op te sporen. De belangrijkste functie van vitamine B12-suppeltie is toch wel het behandelen van een vitamine B12-gebrek.

Mocht er sprake zijn van een klinisch vitamine B12-gebrek, dan wordt doorgaans overgegaan op suppletie. Allereerst is het goed om te weten dat ‘cyanocobalamine’, de meest gangbare, goedkope en semisynthetische vorm van B12 helaas niet in elke situatie even effectief is om te suppleren. Het gekke is dat ‘ie wel nog altijd veelvuldig wordt gebruikt in allerlei vitaminesupplementen; zelfs in sommige B12-injecties. Bij (extreem) lage B12-waarden of ernstige B12-tekorten zijn intramusculaire injecties met hydroxocobalamine de beste en snelste oplossing. Dit is een actieve en niet-analoge vorm van vitamine B12.

De natuurlijke vormen van vitamine B12 (zoals deze voorkomen in onze voeding) zijn: methyl-, hydroxo- en adenosylcobalamine. Bij kleine tot gematigde tekorten zou zelfs een supplement (pil / tablet) met het semisynthetische cyanocobalamine (tevens een actieve, niet-analoge vorm van vitamine B12) kunnen volstaan, maar dit is dus een relatief slecht opneembare vorm van B12. De twee co-enzym-vormen van B12 (methylcobalamine en adenosylcobalamine) zijn wat dat betreft betere opties, maar helaas zijn ze vooralsnog beduidend duurder en veel slechter verkrijgbaar dan het gangbare, maar inferieure cyanocobalamine.

Let op: Bij suppletie kan de hoeveelheid B12 in je bloed zeer snel stijgen. Maar het kan héél lang duren voordat de hoeveelheid B12 ín de cellen tot een acceptabel niveau is gestegen.

Goed oraal vitamine B12-supplement…

De in het menselijk lichaam werkzame (niet-analoge) vitamine B12-vorm staat ook wel bekend als cobalamine. B12-analogen zijn in het gunstigste geval neutraal, maar in het ongunstigste geval inhiberen ze de werking van écht vitamine B12 en/of verslechteren ze de opname ervan. Al met al heb je niks aan B12-rijke algensupplementen en dergelijke… Wat je lichaam nodig heeft, is:

• Methylcobalamine (moedermelk, vlees & vis)
• Hydroxocobalamine (vlees, vis & B12-injecties)
• Dibencozide / Adenosylcobalamine (koemelk, vlees & vis)

Cyanocobalamine komt NIET in natuurlijke voedingsmiddelen voor; het is een semisynthetische vorm van cobalamine. Deze inferieure / relatief slecht opneembare B12-vorm zit echter wel in veruit de meeste (lees: nagenoeg alle) goedkope vitamine B12-supplementen. Logisch, want cyanocobalamine is goedkoop qua productie, chemisch stabiel en lang houdbaar. Jammer, want hydroxocobalamine wordt veel beter door het lichaam geabsorbeerd.

Als je B12 in pilvorm inneemt (bijvoorbeeld omdat hydroxocobalamine-injecties geen optie zijn), dan is methylcobalamine te allen tijde raadzaam! Lijd je aan een klinisch B12-tekort, dan adviseert VitamineB12.org een vitamine B12-intake van ten minste 2.000 microgram (80.000% ADH) methylcobalamine. Helaas zijn er niet of nauwelijks voedingssupplementen op de markt met zulke hoge doses goed opneembare cobalamine (inclusief B6, B8 en B11 voor optimale werkzaamheid)…

“B12 Forte Plus” B12-smelttabletten van “Vitakruid” (voor sublinguaal gebruik, dus onder de tong) behoren tot de zeldzame uitzonderingen v.w.b. goed opneembare orale B12-supplementen. Daarnaast heb je “Biologisch Actief Vitamine B12” van “Essential Organics Puur”, met 500 microgram / 20.000% ADH methylcobalamine + 500 microgram / 20.000% ADH adenosylcobalamine, dus tezamen 1.000 microgram / 40.000% ADH. En zo heb je nog wel meer aanbieders, merken en lijnen. (bron + bron + bron)

Een vitamine B-complex-supplement met methylcobalamine (Universal, Vitals, Jarrow e.a.) kan eventueel ook… B-vitamines worden als B-complex namelijk beter opgenomen en onderling versterken ze elkaars werking. Zodoende bevorder je een optimale bio-opneembaarheid, bioactiviteit, biobeschikbaarheid en biodistributie… Als algemene richtlijn geldt dat vitamine B12 vooral beter werkt en wordt opgenomen als deze wordt gecombineerd met vitamine B11 (foliumzuur), B8 (biotine) en B6 (pyridoxine). Let wel: bij een klinisch en en medisch gediagnosticeerd B12-tekort is het sowieso raadzaam om in overleg met je arts intramusculaire B12-injecties te overwegen…

Let op: er zijn steeds meer mensen die online kant-en-klare B12-injecties bestellen of B12-ampullen bestellen via internet en spuitjes kopen bij de apotheek, maar pas hier ALSJEBLIEFT mee op! Gezondr raadt en zeerste aan om B12 altijd in overleg met en onder begeleiding van een arts te spuiten.

Suppletie bij B12-opnamestoornis

Bij vitamine B12-malabsorptie is –afhankelijk van de exacte ernst van de opnamestoornis– doorgaans een cobalaminedosering vereist   tussen de 650 en 2000 microgram per dag. Vooralsnog lijkt orale B12-suppletie (in doseringen van 1000 tot 2000 microgram B12 per dag) nét zo effectief als intramusculaire B12-toediening, óók bij vitamine B12-malabsorptie c.q. B12-opnamestoornissen. Enkel bij ernstige neurologische manifestaties hebben intramusculaire B12-injecties de voorkeur vanwege de ietwat snellere repletie. (bron + bron + bron)

Co-enzym B12: methylcobalamine & adenosylcobalamine

Een belangrijk pluspunt van suppletie met methylcobalamine en/of adenosylcobalamine is dat je lijf direct beschikt over de biologisch actieve (co-enzym)vormen van vitamine B12. Aangezien oxidatieve stress een rol kan spelen bij een functioneel vitamine B12-tekort kan suppletie met zulks gereduceerd methylcobalamine voordelen hebben boven cyanocobalamine of hydroxocobalamine.

Onderzoek suggereert zelfs dat een grotere verbetering van de cobalaminestatus optreedt na inname van methylcobalamine en adenosylcobalamine dan na inname van cyanocobalamine… méér cobalamine wordt opgeslagen in de lever en mínder cobalamine verlaat het lichaam via de urine. Naast deze langere halfwaardetijd kan methylcobalamine ook nog eens direct als methyldonor worden benut door het menselijk lichaam. Al met al zijn er volop aanwijzingen dat suppletie met methylcobalamine en/of adenosylcobalamine betere resultaten geeft dan suppletie met cyanocobalamine en/of hydroxocobalamine. (bron + bron)

Let wel: aanvullend onderzoek is nodig om deze aanwijzingen definitief te kunnen bevestigen.

B12-injecties…

Bij ernstige of aanhoudende B12-tekorten wordt doorgaans eens per 3 dagen een dosis van 1000 microgram vitamine B12 intramusculair (dus in de spier) geïnjecteerd. Het gaat hierbij om B12-injecties bestaande uit 1000 mcg hydroxocobalamine. De aanvangsdosering betreft doorgaans 10 injecties in een tijdsbestek van 5 weken.

Omdat men na deze ‘B12-stootkuur’ veelal direct terugzakt naar een inferieure onderhoudsdosis, vallen veel patienten nagenoeg volledig terug (qua klachten), terwijl de B12-bloedwaarde niets meer zegt over de werkelijke B12-weefselwaarde. Sterker nog: de plasmawaarde / serumwaarde is na B12-injecties doorgaans veel te hoog… Geleidelijk minderen is beter, en pas als de klachten voldoende zijn afgenomen. (bron)

De B12-bloedwaarde na B12-injecties zegt al met al niets over de hoeveelheid cobalamine die daadwerkelijk aanwezig is in lichaamsweefsels en al helemaal niets over eventuele weefselschade ten gevolge van het B12-tekort. Stop dus niet te snel met suppleren.

Vitamine B12 in relatie tot B6, B11 & ijzer…

Foliumzuur (vitamine B11) en pyridoxine (vitamine B6) zijn belangrijk in hun relatie tot cobalamine (vitamine B12). Allereerst werken beide vitamines nauw samen met B12. Tussen foliumzuur en vitamine B12 bestaat zelfs een zeer nauwe relatie. Daarnaast komt een tekort aan B12 nogal eens gelijktijdig voor met een B11-tekort en/of B6-overschot. Bovendien zorgen deze 3 vitamines tezamen voor een genormaliseerde homocysteïnewaarde in het bloed. Let wel: een B6 overschot kan klachten veroorzaken die overeenkomen met een B12-tekort.

Ook ijzer is van belang… Bloedarmoede ontstaat mééstal door een ijzertekort, maar anemie kan ook optreden door toedoen van een tekort aan B12, B11 en/of B6. Sommige symptomen die passen bij een B12-tekort, horen eveneens bij een ijzertekort. Vitamine B12 zorgt samen met vitamine B6 en B11 ook nog eens voor een optimale ijzeropname (bron)…

Indien door een vitamine B12-tekort veroorzaakte bloedarmoede ná toediening van foliumzuur (tijdelijk) verdwijnt, wordt soms de voorbarige en onterechte conclusie getrokken dat er sprake was van een B11-tekort. Het B12-tekort wordt echter uitsluitend gemaskeerd door de B11-supplementen. En pas op: neurologische klachten als gevolg van een vitamine B12-tekort kunnen door toediening van foliumzuur zelfs verergeren, met permanente en onomkeerbare zenuwbeschadigingen tot gevolg! Uit voorzorg zou men in geval van B11-suppletie dus óók altijd beter B12 kunnen suppleren…

De interactie tussen cobalamine enerzijds en foliumzuur anderzijds is verantwoordelijk voor de megaloblastaire anemie die wordt gezien bij zowel B12-deficiëntie als B11-deficiëntie…

Pernicieuze anemie

Vitamine B12-deficiëntie werd als zodanig bespeurd dankzij de onderlinge relatie tussen hypocobalaminemie en de ziekte ‘pernicieuze anemie’ (PA): een auto-immuunaandoening waarbij pariëtale maagcellen (verantwoordelijk voor de uitscheiding van maagsappen, pepsine én intrinsieke factor) worden vernietigd. Aangezien intrinsieke factor (IF) cruciaal is voor de normale absorptie van B12, veroorzaakt het gebrek aan IF bij pernicieuze anemie een chronisch B12-tekort. Pernicieuze anemie staat ook wel bekend als:

• Anaemia perniciosa
• “De vergeten ziekte”
• Verderfelijke / kwaadaardige bloedarmoede
• Het ziektebeeld Addison-Biermer
• Addisonse anemie

Pernicieuze anemie (PA) wordt van oudsher als een vorm van bloedarmoede gezien, veroorzaakt door een vitamine B12-opnameprobleem (B12-malabsorptie). Maar in feite is PA een vorm van vitamine B12-tekort die wordt veroorzaakt door het ontbreken of onvoldoende functioneren van de ‘Intrinsic Factor’ (IF) oftewel intrinsieke factor.

het een Omdat de nadruk bij PA tegenwoordig hoofdzakelijk wordt gelegd op bloedarmoede —en steeds minder op (mogelijkerwijs ernstige) neurologische verschijnselen— wordt er maar al te vaak gesproken van de “vergeten ziekte”. Terecht, want vanwege de hedendaagse voeding is de kans op daadwerkelijke (macrocytaire) anemie / bloedarmoede lang niet altijd aanwezig, of pas in een zéér laat stadium. Vandaar dat een mogelijke B12-deficiëntie maar al te vaak over het hoofd wordt gezien (bron + bron)…

De B12-opnamestoornis van Addison-Biermer is een auto-immuunziekte en gaat zodoende veelvuldig gepaard met andere auto-immuunziekten, waaronder Hashimoto en coeliakie. Klachten door pernicieuze anemie kunnen al optreden bij een laag-normale B12-serumwaarde, zowel naargelang de gangbare B12-bloedtest als de ‘Actief B12-test’. Een negatieve B12-balans KAN al met al gepaard gaan met een normaal bloedbeeld; er hoeft dan (nog) geen sprake te zijn van macrocytaire anemie. (bron + bron)

Het oorspronkelijke onderzoek naar vitamine B12 begon in 1824 met een beschrijving van een (toen nog) fatale vorm van pernicieuze /kwaadaardige bloedarmoede. De “extrinsieke” of “antipernicieuze” factor” bleek zo’n 100 jaar later vitamine B12 te zijn.

Tot slot

Vitamine B12 heeft vermoedelijk meer functies dan we momenteel kennen en de huidige ADH voor cobalamine is naar alle waarschijnlijkheid te laag om in de vitamine B12-behoefte te voorzien. Vitamine B12-tekorten doen zich dan ook vaak en wijdverspreid voor; B12-deficiëntie is zelfs een beduidend groter probleem dan tot voor kort werd gedacht. In Nederland lijdt ongeveer 5 tot 10% van de bevolking en ongeveer 25% van de 65+’ers aan een vitamine B12-tekort. (bron + bron + bron) In 60 tot 70% van de gevallen wordt dit B12-tekort als ‘subklinisch’ beschouwd en is het asymptomatisch aanwezig. Een vitamine B12-tekort hoeft geenszins gerelateerd te zijn aan een gebrekkige B12-inname via voeding.

Een B12-gebrek ontstaat meestal niet van de ene op de andere dag (al treedt bij gebrekkige reabsorptie wel snel B12-verlies op) en een B12- gebrek kan ook niet zomaar 1-2-3 worden opgelost. Een vitamine B12-tekort kan talloze mogelijke oorzaken hebben en wordt relatief vaak over het hoofd gezien of ten onrechte uitgesloten. Zo wordt er nog altijd vaak onterecht gedacht dat er bij een vitamine B12-tekort sprake moet zijn van anemie en macrocytose… en dat het een gevolg is van een gebrekkig voedingspatroon. Helaas, was het maar zo eenvoudig…

Veel oorzaken van (progressieve) B12-tekorten zijn ongeneeslijk van aard en dus niet weg te nemen, waardoor blijvende behandeling vereist is: levenslange B12-suppletie middels periodieke B12-injecies. Preventie, opsporing en vroegtijdige behandeling van een vitamine B12-tekort is uitermate belangrijk, mede om irreversibele neurologische schade en beenmergfalen te voorkomen. Helaas zijn er nog altijd artsen en specialisten die pas met behandeling starten als iemands B12-bloedwaarde tot ruim onder het referentiegebied is gedaald, terwijl men dan al maanden of zelfs jaren met een onbehandeld B12-tekort op weefselniveau rondloopt. (bron + bron) :(

Heb jij een tekort aan B12? Of heb je vragen, opmerkingen, aanvullingen of suggesties ten aanzien van vitamine B12-tekorten? Deel jouw opvattingen, bevindingen en vraagstukken omtrent hypocobalaminemie in een berichtje hieronder!