Ongewenst urineverlies: 10 tips als je ongewild urine verliest!

Ongewenst urineverlies staat tevens bekend als urine-incontinentie. Dit fenomeen behelst ongewild lekken van urine; in feite kan de plas dus niet afdoende worden opgehouden. Soms slechts een paar druppels bij het lachen, hoesten, niezen, tillen, rennen, traplopen, springen of sporten, maar soms ook een flinke stroom, zonder aanwijsbare reden. Hierbij 10 tips voor vrouwen en mannen die ongewenst urine verliezen, inclusief oorzaken, symptomen en mogelijke behandelingsmethodes…

1. Ongewild urineverlies tegengaan door drinkgedrag aanpassen

Blijf drinken! Misschien klinkt dit ietwat tegenstrijdig, maar minder drinken of minimaal drinken is absoluut niet de oplossing bij urineverlies. Sterker nog: als je minder gaat drinken, wordt je urine geconcentreerder qua samenstelling, wat juist tot aanvullende prikkeling en irritatie van de blaas kan leiden en zodoende tot méér ongewild urineverlies.

Drink liever voldoende en op tactische momenten, dus de juiste drankjes, de juiste hoeveelheden en bovendien op de juiste momenten. Drink hoofdzakelijk water en groene of witte thee. Drink zo min mogelijk alcoholische en sterk-cafeïnehoudende dranken. En zo min mogelijk (koolzuurhoudende) frisdranken. Niet te veel drinken voorafgaand aan het slapengaan, gemeenschap of een tripje buitenshuis. En als je dorst hebt op ongerieflijke locaties, kun je ook lichtelijk je mond spoelen in plaats van écht te drinken.

Ook eten is belangrijk: voldoende groenten en niet te veel citrusvruchten, tomaten of sterk gekruide voedingsmiddelen. Eet juist meer broccoli, koolsoorten, champignons en sojaproducten. En voldoende oplosbare en onoplosbare voedingsvezels!

2. Blaascapaciteit vergroten om urineverlies te beperken

Ongewenst urineverlies is maar al te vaak gerelateerd aan de hoedanigheid en functionaliteit van je urineblaas. Ongewild verlies van urine treedt logischerwijs vaker op als je blaas (extreem) klein, zwak en/of prikkelbaar is. Er zijn allerlei termen voor dit soort blaasafwijkingen en blaas-gerelateerde aandoeningen, waaronder:

• Pollakisurie (hoge plasfrequentie zonder verhoogde urineproductie)
• Overactieve c.q. hyperactieve blaas (OAB-syndroom)
• Instabiele of prikkelbare blaas
• Zwakke c.q. verzwakte blaas (blaasverzwakking)
• Kleine urineblaas & verminderde blaascapaciteit
• Nycturie (onverklaarbaar hoge nachtelijke plasfrequentie)
• Geïrriteerde, overgevoelige of overspannen blaas
• Verdrukte of beknelde urineblaas
• Passieve blaas (urineblaas wordt bij plassen niet volledig geleegd)

De omvang van je blaas kun je niet of nauwelijks beïnvloeden, maar de vitaliteit en prikkelgevoeligheid ervan wel. Hieronder vind je meer informatie…

3. Urineverlies: prikkelbaarheid van blaas terugdringen

De gespannenheid en prikkelgevoeligheid van de urineblaas kunnen worden beïnvloed met incontinentiemedicijnen (parasympathicolytica). Er zijn verscheidene medicamenten tegen ongewild urineverlies op de markt. De werkzaamheid ervan schuilt hem veelal in:

• Het algeheel ontspannen van de blaasspieren/blaaswand, waardoor de druk op het urinestelsel afneemt.
• De ongecontroleerde spierspanning van de spiertjes rondom de urineblaas en urinebuis terugdringen.
• De (fysieke druk op de) blaasinhoud minimaliseren, waardoor het aantal urinelozingen afneemt.

Enkele voorbeelden van bekende werkzame stoffen in dit soort urine-incontinentiemedicijnen zijn flavoxaat (Urispas), solifenacine (Vesicare), tolterodine (Detrusitol), oxybutynine (Dridase) en tolterodine (Tolespes). Ook is er voor een gelijksoortig effect een injectie mogelijk van Botox of Bulkamid in de blaaswand en/of plasbuiswand.

De urine-incontinentiemedicamenten duloxetine en estriol beïnvloeden de productie en (her)opname van bepaalde hormonen, o.a. oestrogeen, noradrenaline en serotonine, met het oog op ongewild urineverlies door mentale, emotionele en hormonale factoren. Denk maar eens aan overgang, menopauze, PMS, angsten en spanningen!

4. Blaastraining: “leren ophouden” ter preventie van urineverlies

De kracht van je blaas kan je doen toenemen door het leren “ophouden” van je urine. Door het ophouden, train je als het ware de capaciteit van je blaas. Hierbij is het wel héél erg belangrijk dat je je veilig en zelfverzekerd blijft voelen. Probeer ongelukjes koste wat kost te voorkomen zodat je niet onzekerder wordt over je blaas.

Je zult merken dat oefening kunst baart en dat je een zekere bedrevenheid ontwikkelt naarmate je meer en meer ervaring opdoet. Op den duur zal ook je blaas minder snel geneigd zijn om een “plassignaal” te versturen naar je hersenen. Wacht steeds één of enkele minuten langer met de daadwerkelijke toiletgang; zodoende zal je de aandrang beter onder controle krijgen. Het uiteindelijke doel van blaastraining is een pauze van 3 à 4 uur tussen twee toiletgangen. Blaastraining is overigens vooral werkzaam in geval van aandrangincontinentie. (bron)

Naast het leren ophouden van de plas, zijn ook een juiste wc-houding en plastechniek van cruciaal belang. Zit altijd rechtop en pers niet tijdens het plassen. Door het drukken of persen wordt de urineleider namelijk samengedrukt, waardoor de urinelozing wordt bemoeilijkt. Laat het er dus liever rustig uitlopen en neem de tijd om je urineblaas helemaal leeg te laten lopen. ‘Leegplassen’ ofwel ‘uitplassen’ is essentieel, en ontspannen is hiertoe de sleutel, vooral tijdens de laatste momenten. Schommel en kantel desnoods een beetje met je bekken om eventuele achtergebleven urinerestjes te lozen.

Tip: Een bekkenbodemtherapeut en plasdagboek kunnen uitermate behulpzaam zijn ter ondersteuning van je blaastraining.

5. Bekkenbodemoefeningen ter behandeling van urineverlies

Bekkenbodemtherapie oftewel bekkenbodemtraining is een trainingsvorm om de spieren rond de urineblaas en urinebuis te verstevigen en de controle over deze spieren te vergroten. De bekkenbodemspieren vormen een soort strakke hangmat waar de onderbuikorganen op rusten en geven je een zekere controle over organen in je onderbuik: urineblaas, endeldarm en genitaliën. Hoe sterker je bekkenbodem, des te groter je controle; hoe zwakker je bekkenbodem, des te minder controle je hebt over het doen en laten ervan…

Je bekkenbodemspieren kunnen verslapt, verzakt of uitgerekt zijn, maar er kan juist ook continu overmatige spanning op staan. In elk van beide gevallen is ongewenst urineverlies een mogelijk gevolg. Een gebrekkig functionerende bekkenbodem kan leiden tot verzakking van onderbuik-organen, pijnklachten, urine-incontinentie, fecale c.q. feces-incontinentie, winderigheid en moeite met urineren en/of ontlasten. Verzwakking van de bekkenbodem treedt onder meer op bij zwangerschap, bevalling, overgang, overgewicht, operaties, overbelasting en wangebruik van de bekkenbodem.

Je blaas wordt ondersteund door je bekkenbodemspieren; dus hoe sterker je bekkenbodem, des te sterker het afsluitmechanisme (sluitspiertjes) van je urineblaas en des te meer controle je erover kunt uitoefenen; met name over de buitenste blaassluitspier c.q. sfincter… Je kunt je bekkenbodemspieren trainen met behulp van zogenaamde bekkenbodemoefeningen oftewel “kegeloefeningen”. Er zijn inspanningsoefeningen, maar ook ontspanningsoefeningen. Overmatige spanning op de urineblaas kan bijvoorbeeld ontstaan als je onbewust je buik inhoudt

Bekkenbodemtherapie oftewel bekkentherapie is een vorm van fysiotherapie, vandaar ook de termen bekkenfysio, bekkenbodemfysio, bekkenfysiotherapie en bekkenbodemfysiotherapie. BBF is veelal onderdeel van een programma waarbij ook de pelvisspieren en kernspieren aan bod komen. Een gespecialiseerd bekkenbodemtherapeut ofwel bekkenbodemfysiotherapeut kan je de juiste kegeloefeningen aanleren. Bekkenbodemtherapie ter behandeling van ongewild urineverlies gaat doorgaans als volgt in zijn werk:

• Klachten in kaart brengen middels bekkenbodemonderzoek
• Geïndividualiseerd oefenprogramma samenstellen
• De bekkenbodemspieren (opnieuw) leren voelen
• Gerichte bekkenbodemspieroefeningen uitvoeren gedurende 3 tot 6 maanden

Er is een elementaire bekkenbodemoefening die je elke dag en op ieder moment kan toepassen… Stel jezelf voor dat je plast en dat je plotseling moet ophouden. De spiergroep die je daarbij aanspant, behelst je bekkenbodemspieren. Je kunt je bekkenbodem verstevigen door deze gedurende 10 seconden aan te spannen en vervolgens bewust weer te ontspannen. Overigens is streepjesplassen –het tussentijds (“midstream”) onderbreken van het daadwerkelijke plassen– géén goede oefening bij ongewenst urineverlies; hiermee vererger je doorgaans de klachten.

De bekende producent van incontinentiematerialen TENA biedt overigens het gratis oefenprogramma CoreWellness aan om je op weg te helpen. (bron) Tot slot is er bij ongewild urineverlies nog de mogelijkheid tot elektrostimulatie van de bekkenbodemspieren; een bekend voorbeeld hiervan is Sacrale Neuromodulatie oftewel SNM-therapie. In principe wordt er een elektrode in de vagina of anus gebracht, waarmee de spiersamentrekkingen van de bekkenbodem zichtbaar worden op een beeldscherm. Zodoende kunnen de juiste spieren worden getraind en gemonitord.

In 70% van de gevallen van ongewenst urineverlies treedt sterke vermindering of zelfs verdwijning van klachten op dankzij bekkenbodemtherapie.

6. Incontinentiematerialen bij ongewenst urineverlies

Ongewild verlies van urine kan worden opgevangen met behulp van zogenaamd ‘incontinentiemateriaal’. Hiermee wordt doorgaans een soort incontinentieluier voor volwassenen bedoeld. Dit is een uitwasbare, sterk vocht-absorberende inlegger voor in de broek. Daarnaast heb je nog de volgende incontinentiematerialen:

• Vocht-absorberende inlegkruisjes, maandverband & wegwerpluiers
• Onderleggers (bescherming voor je beddengoed)
• Matrasbeschermers (waterdichte matrashoezen)
• Interne of externe blaaskatheter of urinestoma (ureter)

Vocht- en geur-absorberende incontinentieproducten zorgen ervoor dat je fris en droog blijft en bovendien zelfverzekerder en zorgelozer de dag doorkomt. Geen plotselinge hindernisrace naar het toilet, geen onverhoopt gestoei met kleren, geen onwelkome ongelukjes. Kortom: géén onnodige invloed van urineverlies op je dagelijks leven! Maak het jezelf makkelijk, dan functioneer je beter. Kies altijd voor een discreet en veilig product dat expliciet ontworpen is om vocht snel op te nemen en vast te houden, zelfs als er dan druk op wordt uitgeoefend.

Het voordeel van incontinentiemateriaal is dat je ondanks ongewild urineverlies beter kunt functioneren; het nadeel is dat de onderliggende oorzaak van het urineverlies blijft voortbestaan.

7. Ontsteking of infectie van urinestelsel behandelen

Soms is er een achterliggende oorzaak aanwezig voor het ongewild verliezen van urine die relatief gemakkelijk kan worden weggenomen. Een steriele ontsteking (irritatie) of (bacteriële, fungale of virale) infectie van de blaas of urinewegen kan namelijk tot ongewenst urineverlies leiden. Als je arts een antibioticum of ontstekingsremmer voorschrijft, kunnen de klachten afnemen of zelfs verdwijnen. Ervaar je pijn bij het plassen, ruikt je urine vreemd, wijkt de kleur van je urine sterk af en/of zit er bloed of pus is je urine, neem dan direct contact op met je huisarts!

Indien een blaasontsteking of urineweginfectie onbehandeld blijft kan deze zich uitbreiden en verregaande gezondheidsklachten teweegbrengen, dus wees er liever bijtijds bij.

8. TVT-bandje tegen ongewenst urineverlies

TVT staat voor ‘Tension-free Vaginal Tape’. De TVT-behandeling is een relatief kleine ingreep waarbij een intern bandje wordt aangebracht ter ondersteuning van de urinebuis. De kijkoperatie vindt plaats via 3 kleine incisies en onder lokale of locoregionale verdoving en neemt 20 tot 30 minuten in beslag. Het TVT-bandje wordt als een soort draagbandje of hangmatje spanningsvrij onder de urinebuis gelegd. De TVT-band hoeft niet te worden vastgehecht, maar vergroeit vanzelf met lichaamseigen weefsels. Er is doorgaans nauwelijks sprake van napijn, waardoor je direct je normale werkzaamheden kunt hervatten.

Een blijvend alternatief voor de TVT-band is de ‘IntraVaginale Sling’ (IVS). Een tijdelijk alternatief bij gematigd urineverlies is de zogenaamde vrouwenring oftewel pessarium. Óf een (bevochtigde) tampon.

9. Ongewenst urineverlies tegengaan met operatieve ingreep

Een urineverlies-operatie betreft een chirurgische ingreep aan de urinebuis. Een dergelijke operatieve ingreep ter behandeling van incontinentieverschijnselen wordt veelal overwogen indien hevig en/of continu urineverlies optreedt. Meestal komt dit door verzakking van:

• Overgang tussen blaas & urinebuis
• Baarmoeder (veelal na zwangerschap/bevalling)
• Voorwand van de schede

Een urineverlies-operatie aan de urinebuis wordt doorgaans uitgevoerd via de schede of anders via één of enkele incisies in de buikwand. De urinebuis wordt meestal een stukje omhoog getrokken of ietwat vernauwd. En soms vastgehecht aan schaambeen of blaas.

Chronisch urineverlies kan overigens ook optreden ten gevolge van een afwijking, gebrekkigheid of onevenwichtigheid van het afsluitmechanisme van de blaas.

10. Extra waakzaam op urineverlies tijdens zwangerschap

Naarmate de draagtijd vordert en de omvang van de baarmoeder toeneemt, wordt ook de druk op de urineblaas groter. Op een gegeven moment kan je blaas in de verdrukking raken, waardoor je steeds vaker kleine beetjes moet plassen en er bovendien ongewild urineverlies kan optreden. Dit is overigens volledig normaal tijdens de zwangerschap. Gelukkig kan ongewenst urineverlies tijdens de zwangerschap worden opgevangen met speciaal zwangerschapsmaandverband (inlegkruisjes, inlegluiers en uiteindelijk kraamverband).

Door zwangerschap en bevalling kunnende bekkenbodemspieren worden opgerekt en verzwakt, waardoor bekkenbodemtherapie na de bevalling extra raadzaam kan zijn.

Oorzaken van ongewild urineverlies op een rijtje

De onderliggende oorzaak van ongewenst urineverlies kán puur lichamelijk zijn, maar is soms ook (deels) psychologisch van aard. De blaas en bekkenbodem spelen vrijwel altijd een rol, maar ook angsten en spanningen beïnvloeden de fysiologische urinegang. Al met al valt te denken aan:

• Zwakke bekkenbodemspieren
• Urineweginfectie, blaasontsteking e.a.
• Psychologische stress, angsten & spanningen
• Verzakte bekkenbodem (blaas, urinebuis, vagina e.a.)
• Fysieke inspanning (arbeid & fitness)
• Uit voorzorg extra vaak (dus onnodig) naar het toilet gaan –dus té vaak plassen– waardoor je blaas het ophouden van urine “verleert”.
• Hormoonschommelingen (puberteit, menopauze, zwangerschap e.a.)
• Toenemende druk op blaas (o.a. bij zwangerschap)
• Hersenletsel of zenuwaandoening (MS, beroerte, neuropathie bij suikerziekte e.a.)
• Niet of moeilijk kunnen plassen op “normale” momenten
• Verzakking van urineblaas en/of urinebuis c.q. urineleider
• Verhoogde druk op blaas door overgewicht of zwangerschap
• Hormonale schommeling (overgang, de pil, menstruatiecyclus e.a.)
• (Onbewust) voortdurend de bekkenbodemspieren aangespannen houden
• Signaalverstoring of interpretatiestoornis binnen zenuwstelsel (hersenen, ruggenmerg, zenuwen)
• Chronische interne verstopping
• Bewustzijnsverandering (dementie, Alzheimer, Parkinson e.a.)
• Als bijwerking van bepaalde medicijnen (antidepressiva, diuretica e.a.)
• Alcohol, cafeïne & nicotine (i.v.m. vochtafdrijving en hoesten)
• Ouderdom: doordat de spieren hun veerkracht verliezen

Incontinentie bij mannen wordt nagenoeg altijd veroorzaakt door problemen met de prostaat (atrofie, hypertrofie, kanker e.a.).

Tot slot

Afhankelijk van je exacte klachten kun je in geval van ongewild urineverlies het best overleg plegen met huisarts, uroloog, gynaecoloog, seksuoloog, urogynaecoloog, incontinentieverpleegkundige of incontinentiespecialist. Neem telefonisch contact op met je huisarts voor een doorverwijzing naar de afdeling urologie van het ziekenhuis of google maar eens op ‘bekkenbodemcentrum’ of ‘incontinentiepolikliniek… Ook dáár kunnen ze je vast en zeker verder helpen.

Heb jij aanvullende adviezen m.b.t. urine-incontinentie? Of wil je wat vragen of opmerken over bovenstaand artikel? Laar hieronder jouw reactie achter m.b.t. ongewenst urineverlies!