Heb jij weleens last van vieze, stinkende witgele brokjes die uit je keel lijken te komen en plots in je mond zitten? Talloze mensen krijgen regelmatig te kampen met dit soort slecht riekende propjes achter in de keel, op de tong of tussen de keelamandelen.
Het gaat om witte, crèmekleurige of zelfs gele stukjes materie ter grootte van een halve centimeter, die vastzitten in de keel of achterop de tong en uiteindelijk worden ‘opgehoest’. Ze staan ook wel bekend als :
- Amandelstenen of amandelsteentjes
- ‘Tonsil stones’, ‘tonsilstones’ oftewel tonsilstenen
- Tonsillolieten (van het Engelse ‘tonsillolith’)
- ‘Stinksteentjes’ c.q. ‘stinkpropjes’
- Stinkende keelpropjes, keelstukjes, keelbolletjes, keelbrokjes, keelkorrels of keelsteentjes
Hierbij alles wat je moet weten over de oorzaken, gevolgen, symptomen en behandeling van amandelstenen oftewel ‘tonsil stones’…
Wat is een amandelsteen?
Een amandelsteen is een propje bestaande uit kalkhoudende materie dat ontstaat in de keelamandelen en /of amandelgroeven. Het is een restproduct dat overblijft na de afbraak en neutralisatie van bepaalde voedingsstoffen, afvalstoffen en gifstoffen door je lichaam. Een amandelsteen bestaat voornamelijk uit collageen en calcium, maar omdat er ook zwavelhoudende waterstofsulfide en methylmercaptaan in amandelstenen voorkomt, stinken ze doorgaans enorm. Een doorsnee amandelsteen bevat:
- Collageenvezels & dode mondslijmvliescellen
- Voedselresten, calcium en eiwitten
- Bacteriën + zwavelverbindingen (= stank)
- Tongaanslag, tandplaque & taaie afscheiding van neusslijm
- Dode immuun-antistoffen, waaronder witte bloedcellen
De bottom-line is dat het ontstaansproces van een amandelsteen meestal begint bij het verstrikt raken van voedselrestjes in de amandelcrypten. Door toedoen van anaerobe bacteriën gaan deze restjes gisten, waardoor de bacteriën zich kunnen voeden en vermenigvuldigen. Bij de omzetting van deze stoffen door bacteriën ontstaan stinkende zwavelverbindingen (sulfiden e.a.), nitraten en ammoniak.
Ook keel- en mondbacteriën kunnen dus bijdragen aan de uiterst onaangename geur van amandelstenen. Op den duur komen nagenoeg alle amandelsteentjes vanzelf los, waarna je ze ongemerkt doorslikt of uitspuugt. (bron)
Amandelstenen worden gevormd in de keelamandelen of in de amandelcrypten: de diepe inhammen áchter je amandelen, dus helemaal achterin de mondholte.
Symptomen van tonsilstenen
Amandelstenen veroorzaken in het overgrote merendeel van de gevallen geen (ernstige) gezondheidsklachten, maar veeleer onaangename bijverschijnselen. Symptomen waaraan je de eventuele aanwezigheid van amandelstenen kunt herkennen zijn als volgt:
- Uitscheiding van witte tot gele propjes uit je keel
- Halitose: slechte adem c.q. onaangename mondgeur
- Het gevoel dat er iets vastzit in je keel
- Vieze, kalkachtige of ijzerachtige metaalsmaak in je mond
- Vernauwing & spanning van je keelholte
- Geïrriteerde keelslijmvliezen & chronische keelontsteking
- Kriebelende keel, kriebelhoest & hoestaanvallen
- Slikklachten zoals moeilijk slikken of slikpijn
- Gezwollen & geïrriteerde of ontstoken keelamandelen
- Misselijkheid of zelfs braakneigingen
- Virale of bacteriële keelamandelinfectie (tonsillitis)
- Opgezette lymfeklieren in hals, keel + kaak
Ook oorpijn en keelpijn behoren tot de kenmerkende symptomen van (vooral ietwat grotere) amandelstenen. In geval van woekering van bacteriën in de amandelsteen kan tevens een bacteriële keelinfectie optreden.
Amandelstenen dienen niet te worden verward met ‘standaard’ keelslijm. Een amandelsteen is relatief hard qua textuur, zit doorgaans vast nabij het achtereind van de tong, in een amandelgroef en lijkt vanuit de keel naar boven te komen bij bepaalde tongbewegingen.
Kleine amandelsteentjes blijven maar al te vaak onopgemerkt achter in je keel aanwezig; grotere tonsillolieten worden doorgaans per toeval ontdekt tijdens het maken van röntgenfoto’s.
Oorzaak van amandelstenen
De belangrijkste ‘oorzaak’ van amandelstenen is de vorm en functionaliteit van je mondkeelholte. Hoe dieper je amandelcrypten, hoe bochtiger je slijmvliezen en verhemelte en hoe zwakker de afweer van je mond en keel, des te groter de kans dat voedselrestjes blijven steken, dat bacteriën zich ophopen en vermenigvuldigen en dat keelslijmvlies, keelamandelen, lymfeklieren en bijholten ontstoken raken. Aspecten die kunnen bijdragen aan de vorming van amandelsteentjes zijn als volgt:
- Diepe amandelcrypten (kuiltjes c.q. groeven c.q. inhammen)
- Chronische keelontsteking of amandelontsteking
- Ontoereikende mondhygiëne & gebitsverzorging
- De ziekte van Pfeiffer
- Voedselovergevoeligheid (allergie, intolerantie, malabsorptie e.a.)
- Chronisch droge mond (te weinig water drinken of te veel koffie, alcohol of menthol gebruiken)
- Overmatige consumptie van zuivel (met name kaas en melk)
- Suikers en bij sommigen ook aardappels & aardappelproducten
Ieders keelamandelen zijn anders. Sommigen hebben slechts één diepe crypte; anderen hebben een verzameling aan diepe en ondiepe oneffenheden. Hoe meer crypten je hebt, des te groter de kans op amandelstenen.
Dat je de vormgeving van je mondholte niet voor het uitkiezen hebt, neemt niet weg dat iedereen actief kan bijdragen aan de voorkoming van amandelstenen door potentiële bestanddelen van tonsillolieten te mijden en/of elimineren. Meer over de voorkoming en verwijdering amandelsteentjes lees je hieronder…
Behandeling van amandelstenen: verhelpen + voorkomen
Amandelstenen zijn in principe ongevaarlijk en ze hoeven dan ook niet per se te worden behandeld. Omdat tonsillolieten echter maar al te vaak irritatie van de keelslijmvliezen en een slechte adem teweegbrengen, is het tóch raadzaam (en bovendien aangenaam) om ze te allen tijde te verwijderen. Hierbij enkele tips en adviezen ter behandeling van tonsilstenen oftewel ‘tonsil stones’…
1. Mond spoelen met zout water tegen amandelstenen
Los 2 theelepels zout op in een glas warm water; gorgel en spoel je mond 3 maal daags om met een dergelijke zoutoplossing. In water opgelost (ionisch) zout maakt namelijk de amandelgroeven c.q. amandelcrypten schoon en vrij van voedselrestjes, evenals de achterkant van de tong. Je kunt een amandelsteentje eventueel ook losweken met behulp van een monddouche (Waterpik e.a.).
2. Tonsilsteentjes verwijderen m.b.v. mondspoelmiddel
Antibacterieel mondwater kan zowel de groei van amandelstenen als de reproductie van bacteriën als een onaangename mondgeur helpen tegengaan.
Op verscheidene websites wordt overigens aangeraden om tonsilsteentjes te verwijderen met behulp van haarspelden en wattenstaafjes, maar dit is geenszins raadzaam en zelfs potentieel gevaarlijk! (bron)
3. Optimale mondhygiëne voorkomt witgele keelbrokjes
Een algehele goede mondhygiëne draagt bij aan de voorkoming van tonsilstenen; poetsen, flossen, ragen, stoken, masseren en tongschrapen. Hoe minder opeenhoping van voedselrestjes, des te kleiner de kans op amandelsteenvorming.
Een tonsilsteen voelt doorgaans ietwat hard aan; iedereen die zo’n omhooggekomen keelbrokje weleens in tweeën heeft gebroken, weet dat amandelsteentjes vreselijk stinken. Dit is te wijten aan bacteriën en bacteriële afscheidingsproducten.
4. Amandelsteentjes tegengaan dankzij tongreiniger!
Vanwege de ruwe samenstelling van het tongoppervlak is de tong een uiterst aantrekkelijke hechtplaats voor bacteriën, waardoor nog weleens tongplaque optreedt: een belangrijk bestanddeel van stinkende witte/gele brokjes. Het poetsen en schrapen van je tong draagt dan ook terdege bij aan de voorkoming van amandelsteentjes!
5. Neus snuiten tegen amandelsteenvorming
Neusverzorging: snuit af en toe voorzichtig je neus, dus met niet al te veel druk. En gebruik indien nodig een neusdouche. Een verstopte neus kan zowel bijdragen aan de vorming van amandelsteentjes als het gevolg ervan zijn; hetzelfde geldt voor bijholteontstekingen ofwel sinusitis.
6. Mondholte vochtig houden betekent minder amandelsteen
Drink voldoende water en groene thee om de mondholte vochtig te houden en een optimaal intern mondmilieu te creëren. Matig juist de intake van cafeïne en alcohol. Zowel roken als door de mond ademen als bepaalde medicatie kan bijdragen aan een droge mond.
7. Enzymsupplement kan verstening van plaque tegengaan
De vorming van amandelstenen kan het gevolg zijn van een onevenwichtig eetpatroon of gebrekkige spijsvertering. Door een mankement in de stofwisseling worden bepaalde stoffen niet goed worden afgebroken, uitgewisseld of opgenomen, waardoor ze als ‘afval’ achterblijven en uiteindelijk als component worden teruggevonden in tonsilstenen. De inname van ondersteunende verteringsenzymen in de vorm van enzymsupplementen kan in bepaalde gevallen uitkomst bieden.
Let wel: een amandelsteen kán in bepaalde gevallen aanleiding vormen voor ontstekingen en infecties, met name als er bacteriën, schimmels of virussen in de steen woekeren. In dat geval dient een amandelsteen sowieso te worden verwijderd.
Heb je gelijktijdig last van amandelsteentjes en chronische keelontstekingen of amandelontstekingen, bezoek dan je huisarts en vraag indien nodig om een doorverwijzing naar een KNO-arts.
8. Middeltjes ter behandeling van tonsilstenen
Er zijn verscheidene producten tegen amandelstenen op de markt die speciaal bedoeld zijn om de vorming van amandelstenen gericht te voorkomen en reeds bestaande tonsilsteentjes los te weken of zelfs op te lossen. Hierbij valt te denken aan “Dr. Katz TheraBreath PLUS Nasal-Sinus Drops”, “BlueM Natural Oxygen Oral Gel”, “California Breath Tongue Powerdrops” en de lijn van “TheraBreath OXYD-8®”, bestaande uit een mondspray, keelspoeling en tandpasta.
Hetzelfde geldt voor enzymatische mondverzorgingsproducten die enzymen toevoegen aan je mondflora, waaronder “Orazyme Tongue Foam” van Orabrush en bepaalde speeksel stimulerende enzymentandpastas zoals die van Zendium en Petosan. Hoe dan ook verdrijft zuurstof als geen ander de anaerobe bacteriën die zich tegoed doen aan de afvalproducten van je amandelen; deze microben zullen direct afsterven bij contact met zuurstof. Maar wellicht dat een klassieke mondspoeling op basis van chloorhexidine ook zou kunnen volstaan.
Bovengenoemde producten zouden effectief tongplaque, tandplaque en ophopingen in de amandelcrypten verwijderen. De verwijdering van het ‘amandelafval’ zou de bacteriële aangroei van amandelsteentjes een halt toeroepen.
9. Tonsilsteen verwijderen
Amandelsteentjes voelen doorgaans hard aan vanwege de kalk/calcium die erin zit. Als je dergelijke gelige tot geelwitte korrels die achteruit je keel komen doormidden breekt of verkruimelt, stinken ze ver-schrik-ke-lijk. Indien een groot uitgevallen amandelsteen klem blijft zitten in een diepe amandelcrypte en daar langdurig aanwezig blijft, zal het een broedhaard van bacteriën worden.
Een klemgeraakte tonsilsteen zal tevens de uitvloei van amandelafvalstoffen belemmeren en zodoende je keelamandelen irriteren. Uiteindelijk kan een amandelontsteking of –infectie (tonsillitis) optreden. Dit gaat veelal gepaard met keelpijn, keelontsteking, opgezette lymfeklieren, lymfeklierontsteking, overmatige slijmproductie, hoesten, vermoeidheid en een nóg slechtere ademgeur. Ook witte stippen en adervormige witte draden op de amandelen door virussen of schimmels komt voor.
Een vastzittende, infectieuze amandelsteen dient te worden verwijderd. Soms doet je huisarts dit zelf, maar meestal word je hiertoe doorverwezen naar een KNO-arts. Eigenhandig peuteren met wattenstaafjes o.i.d. is geenszins raadzaam.
10. Amandelen verwijderen = oplossing ‘tonsil stones’
In extreme gevallen van amandelsteenvorming kan men ervoor kiezen de keelamandelen en amandelgroeven operatief te verwijderen middels een amandeloperatie oftewel tonsillectomie. Het ‘knippen’ van de amandelen is eigenlijk de enige permanente/blijvende oplossing bij amandelstenen.
Indien een KNO-arts de amandelen verwijdert middels een tonsillectomie om een einde te maken aan de vorming van amandelstenen en bijbehorende klachten, zal men doorgaans eerst de keelholte onderzoeken met een cameraatje via de neus. Amandelstenen zijn namelijk lang niet altijd zichtbaar van buitenaf omdat ze nogal eens worden omgeven door amandelweefsel.
Chronisch ontstoken amandelen zijn niet constructief, maar destructief. Ze zijn nutteloos en nagenoeg ‘dood’ en kunnen in veel gevallen maar beter worden verwijderd.
Nog even over je keelamandelen…
In principe komen amandelstenen uitsluitend voor bij mensen die nog altijd over hun keelamandelen beschikken. Vroeger dacht men dat de keelamandelen geen functie hadden, dus werden ze maar al te vaak preventief operationeel verwijderd. Inmiddels weet men echter dat de keelamandelen onderdeel uitmaken van het lymfestelsel en binnendringende ziekteverwekkers opvangen en onschadelijk maken. Amandelen zijn dus hartstikke nuttig!
Keelamandelen zijn het meest effectief en efficiënt tijdens je kinderjaren. Naarmate je ouder wordt, kunnen de keelamandelen ineenkrimpen en een kraterachtige vorm aannemen, boordevol kuiltjes, groefjes, gleufjes, geultjes, nisjes, putjes en inhammetjes. Deze oneffenheden worden ook wel amandelcrypten genoemd. Het zijn deze crypten die ervoor zorgen dat stinkende amandelsteentjes vanuit je keel worden opgehoest. Daarnaast zijn ze ook de boosdoener in veel gevallen van chronische keelslijmliesontsteking en keelamandelontsteking.
Tonsillitis is een ontsteking van de tonsillen oftewel keelamandelen. Een dergelijke keelamandelinfectie wordt meestal veroorzaakt door een virus, maar soms ook door een bacterie. Bij tonsillitis zijn de keelamandelen opgezwollen en rood en soms voorzien witte stippen, witte lijnen en etter. Keelpijn en opgezette lymfeklieren in de hals zijn veelvoorkomende symptomen. Doordat de dichtstbijzijnde lymfeklieren reageren op de keelinfectie of lymfeklierinfectie, treedt namelijk verdikking van de lymfeklieren in je hals en kaak op; in principe is dit een natuurlijke, nuttige en gezonde afweerreactie.
Als je lijdt aan chronische keelontstekingen ten gevolge van amandelproblemen, wegen de voordelen van je amandelen niet langer op tegen de nadelen en kan men eventueel overgaan tot de operatieve verwijdering van de tonsillen middels een tonsillectomie.(bron)
Tot slot
Je keelamandelen maken van nature ongewenste indringers onschadelijk; deze potentiele ziekteverwekkers worden via de keelamandelcrypten uitgestoten. Stinkende witte propjes vanuit je keel zijn meestal amandelsteentjes: kleine, witte kalkafzettinkjes die ontstaan in de amandelgroeven. Ze ontstaan meestal vanuit verstrikt geraakte voedselrestjes die vermengd raken met ‘amandeluitstoot’ waaraan bacteriën zich tegoed doen. De metabolisatie door bacteriën tovert tonsillolieten om tot de typische stinkende smurrie.
Amandelstenen ontstaan dus doordat o.a. samengeklonterde voedselrestjes en lichaamsafvalstoffen zich ophopen in de plooien van je keelamandelen. Aldaar vormen ze een paradijs voor bacteriën; microben verteren de vuiligheid en deze ‘verhard’, ‘verkalkt’ of ‘versteent’ uiteindelijk tot crèmekleurige of gelige amandelbrokjes. Uitdroging –dus een droge mond– speelt hierbij een cruciale rol. Waarom tonsilstenen bij de één wel ontstaan en bij de ander niet, is vooralsnog onduidelijk. Sowieso spelen de vorm van je amandelweefsel en je weerstand een rol.
Aangezien amandelsteentjes in traag tempo worden afgevoerd door je keelamandelen, kan er in geval van aanhoudende binnendringing van infectieveroorzakers en/of een verminderde weerstand relatief snel een ophoping ontstaan van vastzittende keelbrokjes in de amandelcrypten. Vanwege de bacteriën en afvalstoffen zal het geheel eveneens gaan rieken, waardoor je enorm uit je mond gaat stinken.
Op den duur ontstaat een vicieuze cirkel: de amandelsteen vormt een voedselbron en broedhaard voor bacteriën. De bacteriën veroorzaken ontstekingsverschijnselen of zelfs infecties. Door ontsteking van keelslijmvlies, keelamandelen en lymfeklieren vervormt de mondkeelholte en neemt je immuniteit verder af. Zodoende word je extra ontvankelijk voor bacteriën, schimmels, virussen en amandelstenen. Je mond spoelen met zout water plus dagelijks je tong reinigen behoort tot de beste methodes ter voorkoming van amandelstenen. (bron + bron)
Heb jij ervaring met amandelstenen oftewel ‘tonsil stones’? Deel hieronder jouw vragen, ervaringen en bevindingen ten aanzien van die vieze, stinkende keelpropjes en keelbrokjes.
