Een pijnlijk stuitje ofwel pijnlijk staartbeen kan variëren van een onbehaaglijk gevoel tot een vlammende, onverdraaglijke pijn. De stuitpijn speelt meestal op bij het zitten en verschuiven van je achterste. Hieronder bespreken we de 5 belangrijkste oorzaken en de bijbehorende behandelingen van een pijnlijk stuitje…
1. Gebroken stuitje kan enorme pijn veroorzaken
Een pijnlijk stuitje kan ontstaan doordat je staartbeen inscheurt of afbreekt. Een gebroken stuitje ofwel staartbeenfractuur ontstaat meestal na een harde valpartij, rechtstreeks op het achterwerk. Dit gebeurt vaak bij fietsen, paardrijden en schaatsen. Een of meerdere staartwerveltjes kunnen dan losraken van het heiligbeen. Een gebroken of ingescheurd stuitje kan meestal worden gezien op een röntgenfoto.
Een gebroken stuitje kan een onverdraaglijke, vlammende pijn veroorzaken waar je bijna van flauwvalt. Vooral als je op een gebroken stuitje gaat zitten, is de pijn niet te verdragen. Bij een gebroken stuitje worden dan ook meestal zware pijnstillers voorgeschreven. Meestal geneest een gebroken stuitje vanzelf, maar dit kan vele maanden duren. Als het stuitje niet vanzelf geneest, dienen de afgebroken staartwerveltjes operatief te worden verwijderd.
Tip: Je moet met een gebroken stuitje erg goed oppassen. Als de breuk namelijk schuin –te ver naar binnen of buiten– vastgroeit, kun je er niet of nauwelijks meer op zitten. Je stuitje dient dan opnieuw te worden gebroken.
2. Gekneusd stuitje kan hevige stuitpijn teweegbrengen
De oorzaak van een pijnlijk stuitje is vaak een kneuzing. Een kneuzing ontstaat –net als een breuk– meestal door een harde val op het achterwerk; bijvoorbeeld een typische achterwaartse val van de trap of uitglijder over ijs of sneeuw. Ook als iemand je hard (of ongelukkig) tegen je billen schopt, kan je stuitje kneuzen. Een kneuzing van het stuitje wordt meestal gekenmerkt door blauwe plekken en bloeduitstortingen op het achterwerk, maar dat hoeft niet per se.
Een gekneusd stuitje geeft een matig tot hevig beurs en pijnlijk gevoel. Meestal is paracetamol voldoende om de stuitpijn te onderdrukken. Een kneuzing van het stuitje geneest vanzelf; dit duurt doorgaans 2 tot 6 weken. De genezingsduur van de kneuzing kan worden verkort door je stuitje zo veel mogelijk rust te gunnen.
Tip: Een kussen met een gat erin (stuitkussen, donut-kussen, zit-ring, zwemband of ergonomisch zitkussen) kan je stuitje helpen ontzien.
3. Ontstoken stuitje kan pijn aan het staartbeen tot gevolg hebben
In veruit de meeste gevallen komt een pijnlijk stuitje door irritatie of ontsteking van het botvlies, beenvlies ofwel periost rond je staartbeen. In dat geval is het dus niet het stuitje zelf dat pijn doet, maar het vlies dat het staartbeen beschermt. Je stuitje is dan niet gebroken of gekneusd, maar geïrriteerd door druk, impact, beweging of overbelasting. Een botvliesontsteking bij het stuitje wordt gekenmerkt door een venijnige, zeurende of branderige pijn.
Een botvliesontsteking van het stuitje geneest doorgaans vanzelf. Het vervelende is echter dat je door de pijn continu op en neer wiebelt en wipt, waardoor de ontsteking en/of irritatie doorgaans alleen maar erger wordt. Bij een hevig geïrriteerd of ontstoken stuitje schrijft een arts dan ook ontstekingsremmer en/of steroïden voor. In zeldzame gevallen is een ontstoken stuitje het gevolg van een bacteriële infectie of reumatische aandoening; in dat geval is alternatieve behandeling nodig.
Tip: Beenvlies ofwel periost bevat erg veel zenuwen, waardoor het ontzettend pijngevoelig is. Als je stuitje erg –maar niet onverdraaglijk– pijnlijk is, dan is een ontstoken beenvlies waarschijnlijk. Een ontstoken stuitje moet zo min mogelijk worden belast en veelvuldig worden gekoeld, anders kan de botvliesontsteking en stuitpijn chronisch worden.
4. Gezwel of bult nabij je stuitje kan pijn veroorzaken
Als een pijnlijk stuitje veroorzaakt wordt door een cyste, fistel, abces of gezwel, dan is een specifieke behandeling nodig. Het voordeel van stuitpijn door een gezwel, is dat je de oorzaak meestal aan de buitenkant kunt zien en voelen. Een fistel ziet eruit als een grote, ontstoken puist; een onderhuidse cyste (zonder etter) of abces (met etter) is vaak als een bult aan het huidoppervlak zichtbaar en voelt warm aan.
Zwellingen rond een pijnlijk stuitje kunnen ook ontstaan door een ingegroeid haartje in de bilnaad met een ontstoken haarzakje… Of door irritatie door een string. Bij een bacterieel geïnfecteerd gezwel is vaak sprake van koorts en kloppende en snerpende pijn. Een abces, cyste of fistel bij de stuit dient operatief te worden verwijderd en goed te worden ontsmet. In zeer zeldzame gevallen is een gezwel bij het stuitje een tumor (kanker).
Tip: Loop niet te lang door met een bacteriële infectie (abces of fistel); op den duur dient het gezwel toch te worden opengemaakt en ontsmet. Hoe langer de bacteriën blijven zitten, des te vaker ze zich vermenigvuldigen en des te pijnlijker je stuitje wordt.
5. Pijnlijk stuitje door gewrichtsklachten
Een pijnlijk stuitje kan worden veroorzaakt door de gewrichten (spieren, pezen & banden) in je bekken/pelvis. Je bekken bestaan uit je linker- en rechter heupbeen, je heiligbeen en je staartbeen. Je stuitje vormt het uiterste puntje van je heiligbeen. Je heiligbeen en stuitje hangen als het ware tussen je heupbeenderen in, en zijn vastgebonden met spieren, pezen en banden. Je stuitje kan zodoende pijn doen als je:
- Heiligbeengewrichten (SI-gewrichten) ontstoken of geblokkeerd zijn
- Een beknelde zenuw in een sacro-iliacaal gewricht hebt
- Bekken scheef staan…
- … Waardoor ook je rugwervels krom gaan staan
- Bekkenbodemspieren zwak zijn
- Bekkengordel slecht functioneert
- Heupbeenderen versleten zijn
- Lijdt aan bekkeninstabiliteit
- Overmatige spierspanningen in je pelvis hebt
- Lijdt aan Bechterew (vorm van ontstekingsreuma)
- Last hebt van Artritis Psoriatica (AP)
- Piriformis Syndroom (PS): pijnklachten door een verstijfde, gezwollen, verharde of verkorte “diepe bilspier” die op de onderliggende “grote beenzenuw” drukt
- Et cetera
Je kunt een pijnlijk stuitje dan ook voorkomen met behulp van allerlei behandelingswijzen en therapieën. Hierbij valt te denken aan: chiropraxie, orthopedie, osteopathie, orthomanuele therapie, bekkenbodemtraining (Kegel-oefeningen), pilates en zwemmen.
Tip: Stuitpijn kan soms ook worden verholpen door het aanpassen van je sta- of zithouding – Probeer zo veel mogelijk een rechte houding aan te nemen.
6. Scheefstaand stuitje of verdraaid staartbeentje
Het stuitje oftewel staartbeentje (‘os coccygis’) kan verschuiven of verdraaien. Dit fenomeen treedt doorgaans op zonder voorafgaand trauma en staat ook wel bekend als een scheefstaand, verdraaid of verschoven stuitje. Een scheefstaande stuit is veelal het gevolg van aangeboren hyperflexibiliteit, een verkeerde zithouding, een foutief fietszadel, een heftige bevalling, veelvuldig paardrijden, mountainbiken, wielrennen, spinnen of andersoortige overbelasting van het staartbeen. Als het stuitje scheef of gedraaid is gaan staan door overmatige druk, dan kan het bekken deze scheefstand gaan compenseren waardoor ook hierin een standsafwijking optreedt. Een scheefstaand of verdraaid stuitje wordt voornamelijk gekenmerkt door intense scherpe pijn in het stuitje bij verzitten en opstaan.
Oplossingen bij een pijnlijk stuitje
Een pijnlijk stuitje heelt doorgaans zeer slecht en keert vaak weer terug. Veel mensen brengen hun dag namelijk grotendeels zittend en fietsend door, waardoor zij hun stuitje continu belasten. Enkele algemene tips om een pijnlijk stuitje te ontzien en ontlasten zijn dan ook:
1. Zitkussen met gat erin om stuit te ontzien
Gebruik altijd een stuitkussen, donut-kussen, zit-ring, zwemband of ergonomisch zitkussen als je gaat zitten met pijn hebt aan je stuitje. Waarschijnlijk ben je met pijn in je stuitje het beste af met een orthopedisch zitkussen, maar deze medische wigkussens zijn doorgaans wel aan de prijzige kant. Een ringvormig kussen ontziet je volledige staartbeen en helpt zodoende om het herstel van een pijnlijk stuitje te bespoedigen. Een dergelijk zitvlak heeft namelijk een gat in het midden waardoor je stuitje volledig wordt ontlast en optimaal kan herstellen. Er zijn in beginsel twee typen stuitkussens die geschikt zijn bij stuitpijn, namelijk:
- De “zitring” oftewel “donutkussen”
- Het “wigkussen” (maar dan wel met een inham aan de achterkant)
Een zitring is eigenlijk niets meer dan een –al dan niet opblaasbaar– “zwembandje” van rubber of foam. Een wigkussen is een kunststof mat met een uitsparing aan de achterkant die van voor naar achter in een hoek van +/- 15 graden naar boven taps toeloopt. Naast een aangepast kussen, kan overigens ook een kniestoel uitkomst bieden bij stuitpijn.
Let op: Commerciële bedrijven die dit soort speciale stuitbeenkussens verkopen, geven ze doorgaans flitsende namen, zoals ‘Amazing Coccyx Pillow’, ‘McKenzie’, ‘Sciatica Relief Seat’, ‘RelaxoBak’ en ‘Orthocor’. Betaal echter niet te veel voor zulke kussens, want uiteindelijk zijn het gewoon lappen kunststof met een gat erin.
2. Fietszadels bij pijn in stuit
Bij algemene zadelpijn zijn er verschillende soorten speciale zadels die uitkomst kunnen bieden. Zo zijn er extra brede fietszadels (zoals de MoonSaddle en de Comfort Saddle met RQ8 Systeem) , zadels zonder neus, dus met een uitsparing aan de voorkant (vooral handig bij overmatige druk op het extreem gevoelige pirineum) en fietszadels met uitsparingen aan de achterkant, ter hoogte van het stuitje. Dit laatste type zadel is ideaal in geval van pijn in je stuit c.q. coccygodynie. Deze fietszadels zijn voorzien van een gat, gleuf of uitsparing, waardoor je stuit altijd in het luchtledige hangt of in ieder geval wordt ontzien.
Heb jij zadelpijn door stuitklachten? Soms kan een fietszadel vervaardigd uit ISM-gel of ISM-schuim al een stukje verlichting brengen. Daarnaast zijn er zadels zoals die van het merk Adamo, met allerhande uitsparingen, maar deze zijn eigenlijk bedoeld voor (al dan niet professionele) racefietsen en zodoende behoorlijk prijzig. Voorbeelden van Adamo-zadels met een gleuf die de stuit ontlast zijn de ‘Century’, ‘Peak’, ‘Racing II’ en ‘Road’. Vergelijkbare zadels zijn de RLt en R2 van het merk RIDO en de ‘Anatomic Relief Saddles’ van het merk Planet Bike, waaronder de A.R.S. Classic. Ook de ISM zadels ‘Sport’ en ‘Touring’ zijn speciaal ontwikkeld voor coccygodynie (pijn in stuitje); ze lijken een beetje op een zitring.
Het “Easy Seat” zadel is volgens velen het optimale en meest geavanceerde fietszadel dat je stuit ontziet. Dit fietszadel bestaat namelijk uit 2 losse “schalen”, waarop je beide billen rusten. De stand van de schalen en de afstand tussen elk van de schalen is verstelbaar, waardoor je de EasySeat kunt inrichten naargelang jouw individuele stuitklachten. Producent SQlab maakt onderscheid tussen de “gewone” EasySeat, de Easy Seat II en de ES Active voor sportfietsers.
Google eens op de hierboven genoemde zadeltypes en wellicht vind je het ideale zadel voor jouw stuitklachten…
3. Aangepast matras voor stuitklachten
Veel mensen met chronische stuitpijn kunnen moeilijk slapen doordat ze geen prettige lighouding kunnen vinden. Voor hen kan een speciaal matras, gemaakt van traagschuim uitkomst bieden. Dit beddengoed staat ook wel bekend als Anti Decubitus matras oftewel AD-matras en is eigenlijk bedoeld ter voorkoming van doorligplekken. Het is overigens wel noodzakelijk om ter hoogte van het stuitje een gat in het traagschuim te verwezenlijken, zodat het staartbeen en de stuit worden ontzien.
Sommige matrassen beschikken van nature over een uitsparing ter hoogte van de stuit, maar deze zijn (helaas) behoorlijk zeldzaam. Traagschuimmatrassen binnen de particuliere markt, zoals van het merk TEMPUR, zijn doorgaans niet met uitsparing verkrijgbaar, maar in de medische wereld (ziekenhuizen e.a.) zie je ze wel. Zo zijn vele mensen met stuitklachten in het verleden geholpen dankzij een medisch Decupre-1000 of Decupre-2000 matras, voorzien van een uitsparing. Hiermee kan de druk op de stuit immers volledig worden weggenomen.
4. Medicijnen tegen stuitpijn
Pijnstillers, ontstekingsremmers & steroïden kunnen een pijnlijk stuitje verlichten of zelfs genezen. Steroïden komen echter zelden bij de daadwerkelijke ontsteking terecht, waardoor ze veel van hun effectiviteit verliezen.
5. Osteopathie om pijn in je stuitje te genezen
Als afgebroken staartwervels verschoven zijn, dan kan een osteopaat het stuitje soms rechtzetten zonder operatie (uitwendig of via de endeldarm). In veruit de meeste gevallen verdwijnt de pijn in het stuitje volledig.
6. ‘Uitwendige correctie os coccygis’ volgens Meine Veldman
In bepaalde gevallen van een standsafwijking van het staartbeentje kan het stuitje via uitwendige handelingen worden rechtgezet c.q. teruggezet naar diens oorspronkelijke positie door een manueel of orthomanueel therapeut middels uitwendige stuitcorrectie. Een dergelijk behandelaar is eveneens de aangewezen persoon om scheefstand van de stuit te constateren dan wel uitsluiten.
Uitwendige standscorrectie oftewel repositie van een verschoven c.q. scheefstaand stuitje werd ontwikkeld door de Nederlandse orthopedisch manueel therapeut (OMT) Meine Veldman die praktijk houdt in Bilthoven. Hij noemt zijn revolutionaire behandelwijze ‘uitwendige correctie os coccygis’. Het gaat om een relatief eenvoudige en pijnloze behandeling van een scheefstaand of verdraaid stuitje. De stuitpatiënt bolt diens rug zonder weerstand te bieden, waarna de orthopedisch manueel therapeut verscheidene roterende bewegingen maakt. (bron)
Veldman traint andere OMT’s om deze uitwendige stuittherapie eigen te maken, waardoor je voor ‘uitwendige correctie os coccygis’ op steeds meer plekken terechtkunt. Aangezien het hier om reguliere manuele therapie gaat, wordt deze behandeling normaliter gedekt en vergoed door een aanvullende zorgverzekering.
7. Operatie om pijn in het stuitje te verhelpen
Als niks helpt, dan kan een orthopeed eventuele afgebroken staartwervels operatief verwijderen (coccygectomie). Let wel: de klachten blijven in 60 tot 80% van de gevallen gelijk; de pijn wordt in zeldzame gevallen zelfs erger.
Tot slot
Al met al zijn er veel mogelijke oorzaken van chronische pijn in je stuitje en aanverwante stuitklachten. In veel gevallen blijft de oorzaak van stuitpijn onbekend en wordt er dus ook geen passende c.q. blijvende oplossing gevonden. De stuitpijn keert regelmatig terug of schiet er na lange tijd weer terug in. Aangepaste zitkussens, fietszadels en matrassen kunnen je leven in zulke gevallen ietwat vergemakkelijken.
Heb jij ervaring met pijn in je stuitje? Laat hieronder jouw verhaal met betrekking tot stuitpijn achter!
