Knorrende maag: oorzaak rommelen buik & borrelende darmen

Je kent het fenomeen vast wel: je zit rustig op een stoel en ineens hoor je knorrrrrr, brrrrrrl: een gênant geluid vanuit de buikregio die niet afkomstig is van een wind… Extreem veel mensen vragen zich af wat een knorrende maag betekent en waardoor het rommelen van de maag wordt veroorzaakt. Het rommelen, knorren of borrelen van de maagstreek staat ook wel bekend als:

• Geknor van de maag c.q. ‘maagknorren’
• Geborrel of ‘gegorgel’ in de maagstreek
• Gerommel van maaggassen
• ‘Knorren’ ‘ronken’ of ‘grommen’ van de buikstreek
• Borrelen in de buik
• Rommelen van de bovenbuik
• Borborygme / borborygmus (enkelvoud)
• Knorrende maag
• Rommelende darmgassen
• Borrelende maagsappen
• Borborygmen / borborygmes / borborygmi (meervoud)
• Rammelende darmstreek
• Brommende darmen
• Buikgeluid / maaggeluid / darmgeluid
• Peristaltische geluiden / peristaltisch geluid
• Gastro-intestinale geluiden

Hierbij de nodige uitleg over de mogelijke oorzaken en gevolgen van een rommelende maag oftewel ‘borborygme’…

De primaire / directe oorzaak van geknor…

Het knorren, borrelen of ‘ronken’ van de maag wordt veroorzaakt door verplaatsing van darmgassen en/of maaggassen. Of in ruimere zin door beweging van de inhoud van het maagdarmstelsel c.q. spijsverteringssysteem, waardoor gassen in de verdrukking komen.

Gasverplaatsing treedt met name op als de darmbrij door de dunne darm wordt voortbewogen c.q. voortgestuwd dankzij de darmperistaltiek. Dit betreft de knijpende / peristaltische bewegingen die de darmen maken dankzij de spieren (lengtespieren + kringspieren) in de darmwand. Deze peristaltische knijpbeweging zorgt ervoor dat de voedselprop in het buisvormige darmorgaan vooruitkomt en uiteindelijk verdwijnt via de anus. (bron + bron)

Door het verschuiven c.q. opschuiven van de darminhoud wordt verderop plaatsgemaakt, waardoor ook darmgas en eventueel maaggas (en ingeslikte lucht) wordt verplaatst. En dit hoor je!

Het verplaatsen van spijsverteringsgassen zorgt dus voor een soort inwendige flatulentie / winderigheid of eructatio / boeren. Kortom: eructeren of flatuleren binnenin de buik.

De onderliggende redenen waarom je maar knort & rommelt…

Zoals je in de paragraaf hierboven kon lezen, is het borrelen van de maag het directe gevolg van gasverplaatsing c.q. luchtverplaatsing. Er zijn echter allerlei mogelijke oorzaken die ten grondslag kunnen liggen aan aanvullende gasvorming en aanvullende gasverplaatsing en zodoende borborygmes in de hand kunnen werken. Secundaire / indirecte veroorzakers van een rommelende maag zijn als volgt:

1. ‘Onrustige buik’ veroorzaakt knormaag

Normaal gesproken hoor je de lucht in je spijsverteringskanaal niet bewegen. Maar als er een onrustige situatie in je spijsverteringkanaal ontstaat (diarree, buikgriep, spijsverteringsproblemen, voedselallergieën, coeliakie / glutenintolerantie, lactose-intolerantie e.a.), dan kan hevige peristaltiek optreden, met enorme luchtverplaatsing tot gevolg. Kortom: hoorbaar knorren.

Vooral diarree –al dan niet door toedoen van buikgriep oftewel voedselvergiftiging– veroorzaakt doorgaans goed hoorbare rommelingen van darmen en maag; des te meer omdat leegte voor hardere geluiden zorgt (zie ook hieronder)…

2. Knorrende maag door honger?!

Bij een rammelende / rommelende buik –in de context van eten– wordt vaak direct gesproken over honger… Toch heeft het knorren van je maag in het overgrote merendeel van alle situaties niets te maken met honger. Eerlijk is eerlijk: honger KAN zeker zorgen voor peristaltische samentrekkingen of zelfs spasmen van de maagwand. Normaliter is deze beweging juist bedoeld om de maaginhoud / voedselbrij in een gevulde maag fijn te kneden en te mixen / vermengen met verteringssappen.

Maar de mechanische actie van de spierlaag in de maagwand kan ook worden opgewekt door hongersignalen vanuit je hersenen. Want als je een tijdje niets gegeten hebt, waardoor een hongergevoel optreedt, bevelen je hersenen de productie van hormonen (ghreline, gastrine, motiline e.a.). Vervolgens worden maagsappen geproduceerd en vinden spiersamentrekkingen in de maagwand plaats ter voorbereiding op gewenst voedsel, en dat hoor je. Als je gewend bent om op vaste tijdstippen te eten, kan je maag zich hier na verloop van tijd zelfs op instellen en –nét voorafgaand aan dit vaste tijdsstip– alvast in beweging komen.

 Vooral opvallend luid gerommel vanuit de maagstreek / bovenbuik kan op honger duiden. Ongeveer 2 uur nadat de maag is geledigd richting de darmen, wordt namelijk een seintje richting de hersenen gestuurd waardoor de maagperistaltiek wordt hertstart: het MMC oftewel Migrerend Motor Complex. Voedselresten van de voorgaande cyclus worden hierdoor bijeen geschaard, en de vibraties van de lege maag veroorzaken honger (gekenmerkt door aanvallen van ‘sterke trek in voedsel’ gedurende 10 tot 20 minuten).

Normaal gesproken is je maag binnen een paar uurtjes na de maaltijd alweer leeg. Tenzij je opvallend zwaar hebt gegeten; in dat geval kunnen restjes moeilijk verteerbare of zelfs onverteerbare voedselresten achterblijven, inclusief een heleboel (gas-producerende) bacteriën. Overigens zorgt het schrokken (snel eten) en slecht kauwen van voedsel ook nog eens voor méér niet tot nauwelijks verteerbare voedselresten. Als je maag eenmaal geleegd is, gaat je maag verder met schoonmaken: de maag trekt zich samen onder invloed van zenuwprikkels en hormonen. De laatste resten worden hiermee je darmen ingepompt en zodoende komt er méér lucht + gas in de maag terecht. En DAN ontstaan de meeste knorrende geluiden. (bron)

Het mechanisme dat tot maagrommelingen leidt, reinigt dus niet alleen de maag, maar zorgt er óók voor dat de hersenen een seintje krijgen dat het tijd wordt om te eten. Overigens klinkt buikgerommel ook nog eens veel harder indien je maag leeg is, aangezien de maag dan als klankkast fungeert!

3. Veel van hetzelfde eten = borrelende darmen

In de tweede plaats wordt ook vaak gerept over bepaalde voedingsstoffen (brandstoffen, bouwstoffen, ballaststoffen…) die een rommelende / borrelende / knorrende maag zouden veroorzaken. Met name voedingsvezels. Een tekort aan voedingsvezels zou een belangrijke oorzaak zijn van een knorrende maag. Maar eigenlijk is de kans dat een overschot aan vezels rommelingen /rammelingen veroorzaakt minstens zo groot.

Hetzelfde geldt overigens voor een overschot aan vetten (een flinke ‘vette hap’), een overschot aan eiwitten (bijvoorbeeld in de vorm van geconcentreerde eiwitshakes), een overschot aan koolhydraten (een zak snoep leegeten) of een tekort aan vocht-regulerende elektrolytische mineralen (calcium, magnesium, kalium, natrium, chloride, fosfor, e.a.). Al met al draagt een evenwichtig dieet bij aan de voorkoming van darmrommelingen of maagrommelingen. Eenzijdig / eentonig eten kan juist maaggeluiden en darmgeluiden in de hand werken, aangezien hierdoor een onvolledige spijsvertering plaatsheeft, met extra veel gasvorming tot gevolg.

Als je óók veel last hebt van overmatige winderigheid en veelvuldig boeren, is de kans groot dat er iets niet goed gaat met de spijsvertering van bepaalde voedingsmiddelen of voedingsstoffen. Mogelijkerwijs eet je te veel zwavelhoudende aminozuren (cysteïne en/of methionine) die voorkomen in o.a. eieren, bonen, peulvruchten, koolsoorten, zuivel, vis en look-achtigen (lookfamilie / alliaceae: ui, prei, sjalot, sierlook). Deze voedingsmiddelen kunnen namelijk voor aanvullende gasvorming zorgen.

Een enorme extreem vezelrijke maaltijd kan –met het oog op borborygmen– dus net zo funest zijn als een veralgemeend vezelarm dieet. Ook overall te veel in één keer (dus te grote maaltijden) eten of langdurig te weinig eten (dus maaltijden overslaan) draagt bij aan de kans op een rommelende / rammelende maag. En let wel: eenzijdig eten betekent niet per se dat je te veel of te weinig eet, maar hoofdzakelijk dat de kwaliteit van je dieetsamenstelling tekortschiet.

4. Buikgeluiden d.t.v. darmproblemen & maagproblemen

Darmproblemen (PDS: prikkelbaredarmsyndroom, obstipatie, colitis ulcerosa, diverticulitis, ziekte van Crohn e.a.) of maagproblemen (gastritis, maagzweer, maagbreuk, maagkramp, al dan niet stille / latente refluxklachten, dyspepsie, overschot of tekort aan maagzuur e.a.) kunnen ook de onderliggende oorzaak van rommelingen in de maag of darmen zijn. Een defecte sfincter / sluitspier in het maagdarmstelsel kan eveneens tot goed hoorbare rommelingen leiden. Denk maar eens aan de maagmond / maagklep / slokdarmklep en het maagportier. (bron + bron)

Klinische darmproblemen gaan doorgaans gepaard met aanvullende klachten en symptomen, dus bijvoorbeeld OOK met (hoge of lage) buikpijn, diarree, misselijkheid, overgeven, een gezwollen buik, onregelmatige stoelgang, bloed bij de ontlasting, aambeien, darmverstoppingen, et cetera. Mocht er sprake zijn van zulke maagklachten of darmklachten, dan is het raadzaam om de huisarts te bezoeken. (bron + bron)

Allerhande allergieën (maar ook intoleranties, malabsorpties, overgevoeligheden, opnamestoornissen, et cetera) ten aanzien van specifieke voedingsmiddelen kunnen eveneens een rol spelen; met name bij een rommelende buik NA het eten. Denk maar eens aan glutenintolerantie, koemelkallergie, lactose-intolerantie, gist-allergie, en ga zo maar door…

5. Lucht inslikken (aerofagie) = rommelende buik

Het inslikken van lucht tijdens het praten, gapen, eten, drinken en ademhalen wordt ook wel ‘aerofagie’ genoemd. Lucht die wordt ingeslikt moet ook weer uit het lichaam worden verdreven. Ook dit gebeurt dankzij maagperistaltiek en/of darmperistaltiek. Uiteindelijk verdwijnt ingeslikte lucht via de anus als wind (flatulaat / flatulatie / flatulatio) of via de mond als boer (eructaat / eructatie / eructatio). Hoe meer lucht je inslikt, des te harder je spijsverteringsstelsel moet werken om deze lucht te verwerken en verwijderen. Hevige aerofagie kan zodoende tot fikse borborygmi(e) leiden. Overigens kan het drinken van koolzuurhoudende dranken ook voor een dergelijk luchtoverschot c.q. gasoverschot zorgen…

Omdat het welbekende buikgeluid volgens velen –gevoelsmatig– uit de maag afkomstig lijkt te zijn, spreken we vaak van een knorrende maag, maag een knorrende maag is maar al te vaak een borrelende darm.

6. Klotsende maag of klotsende darmen

Darmgassen zorgen voor borrelende darmen. Maar darmwater c.q. darmvocht zorgt voor klotsende darmen. Logischerwijs kan de maag klotsen als je veel hebt gedronken of soep hebt gegeten. De maagwand voegt hier ook nog eens vloeibare maagsappen aan toe. Een klotsende maag is een relatief bekend fenomeen. Pas in de dikke darm wordt overtollig water weer aan de voedselbrij onttrokken. De dikke darm bevat dus flink wat water. Aangezien vloeistoffen zeer beweeglijk zijn, kan ook de dikke darm een klotsend geluid voortbrengen.

Filmpje + animatie

Nederlandstalig filmpje over een knorrende maag:

Australische animatie die de darmperistaltiek simuleert:

Tips tegen maaggeknor & darmgerommel

Een rommelende maag kan zowel vóór als ná de maaltijd optreden. Maagknorren is dus niet per definitie een teken dat je moet eten. Hoewel het knorren veelal wordt onderbroken wanneer er wordt gegeten, betekent dit niet per se dat je MOET eten. Sterker nog: vaak is er pertinent géén sprake van een hongergevoel of überhaupt ‘trek’, maar wel van een knorrende sensatie in de maagstreek. In ieder geval gaat dit artikel over méér dan alleen je honger stillen… Wel geldt het volgende: hoe leger de maag, des te harder de maaggeluiden. En hoe leger de darmen, des te luider de darmgeluiden (= klankkasteffect). (bron)

Hoewel maar al te vaak wordt gesproken over een rommelende MAAG is een ‘brommende buik’ meestal een teken van de DARMEN die actief bezig zijn met de verwerking van de voedselbrij. Darmrommelingen worden dus maar al te vaak aangehoord voor maagrommelingen, dus maar al te vaak wordt de verkeerde verantwoordelijke geluidsbron aangewezen. De kans dat een grommend of borrelend –borborygmisch– geluid vanuit de maag afkomstig is, is al met al kleiner dan veelvuldig wordt gedacht… Dus als je een knorrende maag zonder hongersignalen ervaart, is er mééstal sprake van luchtverplaatsing door knedende darmen… De meeste buikgeluiden komen zodoende vanuit de dark en lijken via de maag hun weg naar buiten te vinden. Wil je zulke buikgeluiden voorkomen, neem dan de volgende tips in acht:

• Beperk snelle / simpele koolhydraten (bloem + suikers).
• Overweeg suppletie van hoogwaardige probiotica. (bron)
• Laat een schimmelinfectie / candida-infectie van de darmen uitsluiten.
• Wees terughoudend met (preventieve) antibiotica.
• Eet voldoende voedingsvezels; bij voorkeur natuurlijke vezels uit gevarieerde bronnen. (bron)
• Vermijd fabrieksmatig bewerkte voedingsmiddelen.
• Mijd voedingsmiddelen waaraan onnodig allerlei chemisch-synthetische voedingsadditieven / E-nummers worden toegevoegd.
• Eet met regelmaat, maar niet te veel, niet te snel en niet te eenzijdig.
• Drink zo min mogelijk koolzuurhoudende frisdranken, bieren en wijnen.
• Probeer pepermuntthee, karnemelk, melkkefir of yoghurt om de darmflora te ondersteunen en de spijsvertering te kalmeren. (bron)

Dat het knorren of rommelen van de buik zich voornamelijk lijkt voor te doen op ongelegen momenten heeft vooral te maken met concentratie: ‘erop letten’, ‘stille situaties’ en ‘in gesprek zijn’, dus situaties waarin je bedacht bent op inkomende geluiden. Eetgedrag speelt absoluut een rol, maar over het algemeen is er geen lichamelijke ‘spijsverteringsreden’ dat knorgeluiden de ene keer opvallen en de andere keer niet. De ene keer let je er (al dan niet bewust of gericht) op, de andere keer niet.

Knorrende maag: tot slot…

In principe is het rommelen van maag en/of darmen totaal normaal en onschuldig, maar in sommige gevallen kan er een onderliggende oorzaak aan ten grondslag liggen. Die kans is des te groter indien vervelend geknor, geborrel of gerommel gepaard gaat aanvullende darmklachten of maagklachten. Mocht je je zorgen maken over veelvuldige maagrommelingen of darmrommelingen, overweeg dan een CT-scan, endoscopie (gastroscopie / colonscopie) of bloedonderzoek ten aanzien van ontstekingswaarden.

Heb je aanvullende vragen of opmerkingen ten aanzien van een knorrende maag, borrelende darmen of aanverwante buikgeluiden? Laat dan hieronder een berichtje achter met daarin jouw opvattingen, bevindingen en vraagstukken omtrent borborygmen!