Anorexia Nervosa: wat is deze eetstoornis? + de symptomen…

De term ‘eetstoornis’ is een breed begrip. Zo bestaan er in beginsel allerlei verschillende eetstoornissen en voedingsstoornissen met ieder hun eigen kenmerken en symptomen. Maar wat is nu eigenlijk het verschil tussen de verscheidene eetstoornissen? Op die vraag zal ik de komende tijd ingaan in een aantal losse artikels. Vandaag meer informatie over de bekendste van de 2 officiële (medisch erkende) eetstoornissen, namelijk Anorexia Nervosa (AN)…

Wat is Anorexia Nervosa?

De letterlijke betekenis c.q. vertaling van Anorexia Nervosa luidt ‘gebrek aan eetlust door psychische oorzaak’. De term Anorexia Nervosa is erg misleidend, want er is geen sprake van gebrek aan eetlust. Iemand met anorexia ervaart wel degelijk honger, maar probeert er niet aan toe te geven. Eten –of beter gezegd niet eten– is een obsessie of zelfs een verslaving.

Iemand met anorexia streeft ernaar het hongergevoel te onderdrukken. Er wordt weinig tot niets gegeten, en de voeding die wordt gegeten, wordt in veel gevallen weer geloosd. Op deze manier worden het lichaamsgewicht beheerst en de lichaamsomvang beïnvloed. De obsessieve controle over het eigen lichaam en het alsmaar dunner willen worden staan centraal bij anorexia.

Mensen met Anorexia hebben vaak de dwangmatige behoefte om hun emoties en omgeving onder controle te houden en een laag zelfbeeld. De eetstoornis Anorexia is een uitzonderlijke reactie op een variëteit aan interne en externe conflicten zoals stress, angst, ellende, en het gevoel het leven niet in de hand te hebben. Anorexia is een destructieve manier om met deze emoties om te gaan.

Mensen die aan Anorexia lijden zijn extreem bevreesd om dik te worden en buitengewoon bang om dik te worden gevonden – hoewel niet iedereen met Anorexia deze angst heeft. Veel Anorexia-patiënten zijn bang om de controle kwijt te raken over de hoeveelheid die ze dagelijks eten. Ze gaan daarom obsessief diëten en hongeren zichzelf uit om op die manier hun gewicht te beheersen, maar ook de gevoelens en acties die met de negatieve emoties in verbinding staan. Sommigen hebben het gevoel dat ze geen plezier in het leven verdienen en onttrekken zichzelf daarom van plezierige situaties (inclusief eten).

Oorzaak van anorexia

De exacte oorzaak van Anorexia Nervosa is niet altijd aanwijsbaar. Vaak gaat het om een combinatie van sociale omstandigheden en erfelijke factoren. Professor Craig Johnson van de ‘National Eating Disorders Association’ en de ‘University of California’ stelt als volgt: ‘De genen laden het pistool, de omgeving haalt de trekker over.’ Zo kunnen moeders het verkeerde voorbeeld geven door onverantwoord te lijnen. Ouderlijke opvoeding kan een rol spelen, maar dat hoeft niet per se. Toch heb je twaalf keer meer kans om ook zelf met anorexia in aanraking te komen als anorexia in je familie voorkomt. (bron)

Veel mensen geven de hedendaagse media de schuld van anorexia. Zo zouden films, televisieseries, videoclips, modebladen en reclame-uitingen ondergewicht verheerlijken en aanzetten tot buitensporige vermagering. Popsterren, topmodellen en actrices zijn immers overwegend slank en mager… Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat de media inderdaad bijdragen aan de ontwikkeling van eetstoornissen, maar kunnen niet als (hoofd)verantwoordelijke worden aangemerkt. (bron)

Anorexia nervosa: grip & beheersing

Anorexia ontstaat vaak bij mensen met een laag zelfbeeld en weinig zelfvertrouwen. In veel gevallen is anorexia een uitzonderlijke en ongebruikelijke reactie op een combinatie van innerlijke en externe conflicten zoals stress, angst, ellende en het gevoel het leven niet in de hand te hebben. Anorexia is vaak een wanhopige en destructieve manier om met dit soort emoties om te gaan.

Iemand met “anorectische aanleg” kan afvallen aangrijpen en uitbuiten om een gevoel van houvast, controle of macht te bewerkstelligen. Men heeft dan iets om handen waar men “goed” in is. Het gevoel van trots en succes dat hierdoor teweeg wordt gebracht, werkt verlokkelijk. Men slaat al snel door in het afvallen, en de strikte beheersing van het eetgedrag en de controle over het eigen lichaam worden dan een obsessie of verslaving.

Twee anorexia-typen

Anorexia Nervosa uit zich niet bij iedere patiënt hetzelfde. Er zijn twee verschillende anorexia-typen te onderscheiden, namelijk:

1. Beperkende anorexia (type 1)

Anorexia type 1 betreft het ‘vastende type’. Dit “vasters-type” wordt ook wel ‘beperkende anorexia’ of ‘pure anorexia’ genoemd. Er wordt overwegend streng gelijnd of gevast, maar er wordt niet stelselmatig geprobeerd eten kwijt te raken. “Vasters” oefenen dus uitsluitend controle uit door strikte beperking van de voedselinname, soms in combinatie met lichamelijke activiteit.

2. Purgerende anorexia (type 2)

Anorexia type 2 is het ‘purgerende type’. Deze variant van Anorexia Nervosa staat tevens bekend als het ‘boulimische type’ of ‘gemengde type’. Purgeren betekent ‘de maag ledigen’. De anorexiapatiënt lijnt niet alleen, maar leegt tevens de maag door middel van zelfopgewekt braken (vinger in de keel) en/of misbruik van laxeermiddelen, plaspillen of drugs. Het kan tevens voorkomen dat men zich eerst overgeeft aan een vreetbui en vervolgens purgeert. Het ziektebeeld van onerixa type 2 kent dan ook boulimische aspecten.

Bij wie komt anorexia het vaakst voor?

Anorexia kan zich al manifesteren bij kinderen vanaf 6 jaar. De grootste groep anorexiapatiënten bestaat uit meisjes en vrouwen tussen de 14 en 25 jaar oud. De ontwikkeling van anorexia vindt meestal plaats tijdens –of net vóór– de puberteit, veelal tussen het 11^e en 14^e levensjaar. De afgelopen jaren zijn er echter ook steeds meer vrouwen die op latere leeftijd (30+ of 40+) anorexia ontwikkelen, in het bijzonder na de laatste bevalling. Anorexia komt zes tot tien keer vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Desalniettemin zijn er ook steeds meer jongens en mannen die aan anorexia lijden. En bovendien steeds meer jonge kinderen; met name meisjes vanaf 6 jaar.

Anorectische symptomen…

Gedrag dat een anorexia-patiënt typeert is: obsessief fitnessen, het overdreven tellen van calorieën en grammen vet, zichzelf uithongeren, het beperken van voedselinname, overgeven door eigen toedoen, het gebruik van dieetpillen, laxeermiddelen of diuretica en een aanhoudende bekommernis om het eigen lichaam.

Iemand met Anorexia kan de ziekte op verschillende manieren uiten. Een intrinsieke eigenschap van een Anorexia-patiënt is het strikt proberen te beheersen van de voedselinname. Soms kan iemand die lijdt aan Anorexia normale maaltijden nuttigen en enkel bij gelegenheden inperken. Soms nuttigen Anorexia-patiënten zelfs junkfood en snoep.

Het drinken van veel koffie of thee en roken komt ook voor. Anorexia-patiënten kunnen honger ontkennen, redenen verzinnen om niet te hoeven eten, voedsel waarvan ze claimen het te hebben opgegeten verstoppen, dieetpillen gebruiken om hun eetlust te beperken of voedsel kwijtraken/lozen door over te geven of laxeermiddelen in te nemen.

Anorexia gaat in elk geval altijd samen met de weigering om het lichaamsgewicht te handhaven op een ‘normaal gewicht’ dat past bij iemands lengte en leeftijd. Er wordt voortdurend gestreefd naar ondergewicht. Anorexia wordt hoofdzakelijk gekenmerkt door de volgende 4 kernsymptomen:

• Verstoord lichaamsbeeld
• Onderdrukken van eetlust en hongergevoel.
• Extreme angst om dik te worden die niet afneemt door vermagering
• Gewichtsafname van ten minste 15% van het oorspronkelijke lichaamsgewicht

Hoewel de anorexiapatiënt wel in staat is om ondergewicht bij een ander op te merken, blijft deze diens eigen toestand ontkennen, zowel tegenover zichzelf als tegenover anderen. Het eigen eetgedrag en de lichamelijke gevolgen daarvan worden bovendien verborgen gehouden uit angst voor andermans bemoeienis, invloed en druk.

Criteria voor medische / klinische diagnose

De volgende criteria worden doorgaans door artsen en specialisten gebruikt om de diagnose Anorexia Nervosa te stellen. Het is echter zo dat je zelfs aan Anorexia kan lijden zonder aan een van de volgende criteria te voldoen. Met andere woorden: als je eetproblemen hebt, is het gevaarlijk om deze criteria te lezen en daarna te zeggen “Ik voldoe niet aan de symptomen dus ik heb geen Anorexia”. Raadpleeg bij eetproblemen daarom altijd een dokter…

1. Weigeren om het lichaamsgewicht op of boven een minimaal gewicht te houden voor de desbetreffende leeftijd en lengte.
2. Extreme angst om aan te komen of dik te worden, zelfs al heb je onderwicht.
3. Ontwrichting in de manier waarop je je lichaamsgewicht en lichaamsvorm ervaart. Het lichaamsgewicht of de lichaamsvorm overmatig laten meetellen bij het vormen van een zelfbeeld, of ontkenning van de ernst van het huidige lage lichaamsgewicht.
4. Het uitblijven van de menstruatie voor meer dan 6 maanden bij vruchtbare vrouwen (Amenorroe).

Samenvatting Anorexia Nervosa…

Anorexia-patiënten vinden zichzelf ten onrechte te dik en zijn dwangmatig bezig met lichaamsgewicht en vermagering. Vaak heeft dit gedrag te maken met emotionele en psychische conflicten en de behoefte ergens controle over uit te kunnen oefenen. Wanneer iemand diens emoties, relaties en leven niet meer in de hand heeft, blijft alleen nog het eetgedrag over om te domineren. Anorexia is echter géén oplossing voor problemen, maar een uiterst destructieve methode om emoties te onderdrukken…

1. Kernomschrijving

Wanneer je lijdt aan Anorexia Nervosa ben je ervan overtuigd dat je dik bent en dat ook je omgeving dat als zodanig ervaart. Hoe dun je in werkelijkheid ook bent.. Je bent niet alleen bang om door anderen dik te worden gevonden, maar ook voor het “dik zijn” op zich. Obsessief eetgedrag en dieetgedrag en uithongering zijn logischerwijs zeer efficiënte methodes om je lichaamsgewicht te beheersen, maar ook ontzettend slecht en slopend voor je lichamelijke gezondheid. Anorexia gaat vaak gepaard met:

• Een laag en vertekend zelfbeeld
• Interne conflicten (psychische factoren)
• Externe conflicten (omgevingsfactoren)
• De overtuiging geen plezier in het leven te verdienen
• Onttrekken aan plezierige situaties (waaronder eten)
• Angsten & ellende

2. Symptomen

Iemand die aan Anorexia lijdt, is de hele dag obsessief bezig met zijn of haar gewicht. Anorexia Nervosa is –voornamelijk in de beginfase– zeer moeilijk te herkennen. Eetgedrag en dieetgedrag worden angstvallig verborgen gehouden en pas achteraf (vaak pas na jaren) herkend aan de hand van uiterlijke / lichamelijke gevolgen. De volgende signalen kunnen kenmerkend zijn:

• Snel en continu afvallen
• Dun en fragiel uiterlijk
• Opvallend weinig opscheppen + eten
• Maaltijden overslaan
• Angstig gedrag rond etenstijd
• Vaak alléén (willen) eten
• Alleen magere producten nuttigen
• bsessieve uitlatingen t.a.v. eetgedrag en uiterlijk
• Obsessief bezig zijn met calorieën en voedingswaarden
• Overmatig sporten & fitnessen met als doel gewicht te verliezen

Andere voorbeelden van potentiële symptomen van Anorexia Nervosa zijn:

• Opzettelijk overgeven
• Gebruik van laxeermiddelen
• Voedsel mijden
• Gevaarlijk gewichtsverlies
• Weinig tot geen controle over eetgedrag
• Onthouding van deelname aan gangbare maaltijden

Hoewel veel anorexiasymptomen gerelateerd zijn aan voedselinname, hoeft het niet per se zo te zijn dat iemand die aan Anorexia Nervosa lijdt niet of nauwelijks eet. Zo zijn er ook anorexiapatiënten die juist véél eten en zelfs junkfood nuttigen. Dit gedrag wordt dan vaak op een later moment gecompenseerd door:

• Inname van dieetpillen en/of laxeermiddelen
• Absurd kleine porties eten
• De maaltijd stiekem grotendeels ‘laten staan‘
• vergeven door eigen toedoen
• Veel koffie en/of energiedrankjes drinken

Zij die aan Anorexia lijden, weten hun obsessie m.b.t. eten doorgaans lange tijd geheim te houden. Sommige anorexiapatiënten proberen hun ziekte koste wat kost te verbergen, onder andere door:

• Honger te ontkennen
• Te liegen over wat hij/zij eet
• Eten stiekem te verstoppen
• Smoesjes te verzinnen om niet deel te hoeven nemen aan de maaltijd
• Heimelijk voedsel weggooien

Anorexia Nervosa gaat vrijwel altijd gepaard met één of meerdere mentale c.q. psychische c.q. geestelijke symptomen. Enkele mogelijke voorbeelden hiervan zijn:

• Dwangmatige gedragingen en dwangneuroses
• Neerslachtigheid
• Sociale terugtrekking / sociaal isolement
• Stemming wordt volledig bepaald door huidig lichaamsgewicht
• Diepgaande bezorgdheid t.a.v. eetgedrag en uiterlijk
• Verward of depressief gedrag

[adsense]

3. Anorexia herkennen

Anorexia Nervosa is – met name in de beginfase – erg lastig om te herkennen. Een anorexiapatiënt doet er namelijk alles aan om afwijkend eetgedrag verborgen te houden. Bovendien wordt de ziekte doorgaans angstvallig ontkend. Zelfs doctoren herkennen de symptomen en gevolgen van anorexia vaak niet als een patiënt geen expliciete aanwijzingen geeft. Als je oplettend bent, dan zou je anorexia kunnen herkennen aan de volgende signalen:

• Verbazingwekkend snel & aan één stuk door afvallen
• Opvallend weinig eten + maaltijden overslaan
• Tijdens de maaltijd herhaaldelijk naar het toilet begeven
• Het liefst afgezonderd de maaltijd gebruiken
• Steeds meer sociale afzondering waardoor een isolement ontstaat
• Angstig of nerveus gedrag rond etenstijd
• Rituelen, uitvluchten en trucjes om voedsel te mijden
• Extreme opvattingen & obsessieve uitlatingen over eten en uiterlijk
• Overwegend caloriearme producten eten (komkommer, sla, bleekselderij e.a.)
• Onzeker, verward en/of neerslachtig gedrag

In de meeste gevallen wordt anorexia pas herkend aan een fragiel uiterlijk en andere lichamelijke symptomen die na verloop van tijd optreden.

4. Lichamelijke gevolgen

Anorexia Nervosa kan op de langere termijn ernstige of zelfs levensbedreigende gevolgen teweegbrengen. De belangrijkste lichamelijke veranderingen en verschijnselen zijn als volgt:

• Ernstig of ondergewicht door uithongering
• Lusteloosheid, vermoeidheid, fysieke zwakte & flauwvallen
• Hormonale veranderingen (onvruchtbaarheid, menstruatieproblemen e.a.)
• Menstruatieperioden missen / overslaan
• Droge, grauwe & gevlekte huid
• Donshaartjes op het lichaam
• Dof, vaal, sluik & stroachtig haar
• Haaruitval & kale plekken
• Broze, breekbare & pijnlijke botten
• Tanderosie, tandpijn, tandbederf en uitval van tanden
• Spierpijn & spierkramp
• Broze & afgebrokkelde nagels
• Maagklachten & darmklachten
• Hartritmestoornissen & hartfalen
• ebrek aan essentiële voedingsstoffen
• Overlijden wegens ondervoeding

De symptomen van Anorexia Nervosa worden alsmaar erger naarmate de ziekte langer voortduurt, er minder wordt gegeten en meer wordt gepurgeerd. Na verloop van tijd kún je niet eens meer eten doordat je lichaam het ontwend is geraakt. Zie voor meer details eventueel ook: De slopende gevolgen van anorexia voor je lichaam…

5. Stappenplan

Wanneer je lijdt aan Anorexia Nervosa, dan kun je het volgende doen:

• Erken je problemen, pas dan kun je ze verhelpen.
• Probeer over je problemen te praten met iemand die je vertrouwt.
• Schaam je niet voor je ziekte, dat is echt niet nodig.
• Zoek vooral hulp wanneer je daar klaar voor bent. Hoe later je hulp zoekt, hoe moeilijker de weg terug.
• Huisartsen zijn aangewezen vertrouwenspersonen.

Behandeling van Anorexia Nervosa

Zonder hulp van anorexia herstellen is extreem moeilijk. Met de juiste hulpverlening is genezing echter goed mogelijk. Indien je lijdt aan Anorexia Nervosa, kun je het beste iemand in vertrouwen nemen die je goed kent. Hierbij valt te denken aan een familielid, vriendin of schooldecaan. Je kunt ook naar een professional gaan met geheimhoudingsplicht. Hierbij valt te denken aan je huisarts of de GGZ (Maatschappelijk Werk). Het is belangrijk om te beseffen dat je je nergens voor hoeft te schamen. Hoe eerder je hulp zoekt, des te eerder je kan worden behandeld, des te gemakkelijker de weg terug en des te groter de kans op volledig herstel.

Anorexia in combinatie met andere eetstoornissen

Anorexia Nervosa is een eetstoornis waarbij men extreem bang is dik te zijn, dik te worden en door anderen als dik te worden beschouwd. Anorexia is een ziekte die gekenmerkt wordt door extreem diëten (en sporten), een zeer negatief en onjuist zelfbeeld en de compulsieve behoefte om controle uit te oefenen op zowel het eigen lichaam als externe factoren. Hoewel de dwangmatige behoefte om af te vallen en slank te zijn het bekendste kenmerk van de ziekte is, liggen hier vaak diepere psychologische oorzaken aan ten grondslag. Voorbeelden zijn: extreme stress, angst, onzekerheid, laag zelfbeeld en een gevoel van machteloosheid.

Anorexia komt vaak voor in combinaties met andere eetstoornissen. Periodes waarin Anorexia overheerst, wisselen in zo’n geval af met periodes waarin een andere eetstoornis de kop op steekt, waaronder Boulimia Nervosa, eetbuienstoornis/Binge Eating Disorder (BED), Orthorexia nervosa en/of Anorexia/Boulimia Atletica.

Heb jijzelf ervaring met Anorexia Nervosa of zijn er anorexiapatiënten in je directe omgeving? Deel hieronder jouw ervaringen, bevindingen, vragen en opvattingen omtrent de eetstoornis anorexia…