Pijnlijke schaamstreek: pijn nabij schaambot / schaambeen

Pijn in schaambeen en schaamstreek… Onder de artikels over pijn in de onderbuik, pijn in de heupstreek, pijn in de liesstreek en pijn bij het plassen, werden steeds meer vragen achtergelaten waarvan de strekking eigenlijk neerkomt op pijn in de schaamstreek… Dus pijn nabij het schaambot oftewel schaambeen oftewel ‘os pubis’. Hierbij alles over de mogelijke oorzaken en oplossingen bij zogenaamde ‘schaampijn’…

Het schaambeen (os pubis) is een stuk bot dat onderdeel uitmaakt van het heupbeen (os coxae). De heupbeenderen vormen tezamen met heiligbeen (os sacrum) + zitbeen (os ischii) + darmbeen (os ilium) + staartbeen (os coccygis / coccyx) het bekken (bekkengordel) oftewel de pelvis (pelvisgordel). Het schaambeen bevindt zich aan de voorkant van het bekken, boven penis of vagina, achter schaamhaar en schaamheuvel (mons pubis).

Het schaambeen bestaat eigenlijk uit een tweetal gelijke beenderen die met elkaar worden verbonden door een structuur van zeer stug bindweefsel: een soort vezelig kraakbeen. Deze fibrocartilagineuze botverbinding tussen beide schaambeenderen staat ook wel bekend als ‘pubische symfyse’, ‘symphysis pubis’ oftewel ‘ossium pubis’… Ook wel de schaamvoeg of schaambeenvoeg genoemd. (bron + bron)

Problemen met het schaambeen, de schaamvoeg, de schaamzenuw of bepaalde onderbuikorganen kunnen tot verregaande pijn in de schaamstreek leiden. Hieronder bespreken we de potentiele onderliggende oorzaken en oplossingen bij pijn nabij het schaambeen / schaambot…

Inhoudsopgave: oorzaken pijn schaambeen

• 1. Genitaliën / voortplantingssysteem MAN
• 2. Genitaliën / voortplantingsorganen VROUW
• 3. Urinesysteem als oorzaak van schaambeenpijn
• 4. Vastzittende fysiolofische stenen = pijn schaamstreek
• 5. Schaampijn door SOA’s & infectieuze geslachtsziekten
• 6. Liesbreuk (hernia inguinalis) als oorzaak pijn schaambeen
• 7. Pijn in de schaamstreek door endometriose
• 8. Pijnlijk schaambeen door liesletsels e.a.
• 9. Pubalgie = pijn in het schaambeen / schaambot
• 10. Schaambeenpijn door buikvliesontsteking / peritonitis
• 11. Darmontsteking = oorzaak pijn schaambeen
• 12. Pijn schaamstreek: periostitis, osteïtis, & osteomyelitis pubis
• 13. Symfyse-ontsteking / schaamvoegontsteking = pijn schaambeen
• 14. Pijnlijk schaambeen door Iliopsoas Syndroom (IS)
• 15. Gebroken schaambeen: schaambeenpijn door schaambeenfractuur
• 16. Symfyseruptuur: gescheurde schaambeenvoeg

1. Genitaliën / voortplantingssysteem MAN

Aandoeningen van de mannelijke geslachtsorganen / voortplantingsorganen kunnen hevige uitstralende pijn in de schaamstreek teweegbrengen. Bij mannen kunnen o.a. lid (penis / fallus), zaadballen / teelballen (testikels), bijballen (epididymes), zaadleiders (vasae), balzak (scrotum), eikel (glans) of voorhuid (preputium) ontstoken, geïnfecteerd of op andersoortige wijze aangedaan zijn:

• Penisontsteking (penitis)
• Prostaatontsteking (prostatitis), prostaatstuwing of aanverwant prostaatlijden
• Benigne prostaathyperplasie (BPH): de vaakst voorkomende oorzaak van obstructief prostaatlijden
• Teelbalontsteking (testitis / orchitis / orchiditis)
• Bijbalontsteking (epididymitis / epididymo-orchitis)
• Teelbaltorsie (torsio testis): draaiing / verdraaiing van een testikel, of eigenlijk van een zaadstreng
• Overmatige contractie van de spier rond de teelbal: de balheffer oftewel ‘musculus cremaster’
• Prostaatstuwing: stuwing in de prostaatgangen
• Spermatokèle / spermatocele (zaadcyste)
• Varicokèle / varicocele (zakaderbreuk)
• Eikelontsteking (balanitis / balanitis)
• Voorhuidontsteking (postitis / posthitis)
• Gelijktijdige ontsteking van eikel / glans + voorhuid / preputium (balanoposthitis); balanos = acorn = eikel…
• Balzakontsteking (scrotitis)
• Zaadleiderontsteking (vasitis)
• Ontstoken of ingescheurd toompje / frenulum: frenulitis
• Priapisme: extreem langdurige & pijnlijke erectie
• Cowperitis: ontsteking van de klieren van Cowper / Cowperse klieren

De mogelijke onderliggende oorzaken van bovengenoemde secundaire uitlokkers van pijn nabij het schaambeen / schaambot lopen sterk uiteen… Denk maar eens aan seborroïsch eczeem of contactallergisch eczeem (al dan niet ten gevolge van condoomgebruik)… Maar ook aan steriele –niet-infectieuze– huidaandoeningen zoals ‘Lichen sclerosus’ en ‘Lichen planus’… En daarnaast psoriasis, schimmelinfecties (candida / candidose / candidiasis), bacteriële infecties en Balanitis plasmocellularis (ziekte van Zoon)… Een schimmelinfectie kan weer het gevolg zijn van antibioticagebruik, anticonceptie of tampons. (bron + bron)

Zeldzamere oorzaken zijn onder meer het syndroom van Reiter, schurft, syfilis en Erythema fixatum (FDE: Fixed Drug Eruption). Bij zwelling van het scrotum is doorgaans sprake een verzameling van verwijde bloedvaten.

2. Genitaliën / voortplantingsorganen VROUW

Ook pijn in de vrouwelijke schaamstreek is maar al te vaak gerelateerd aan de vrouwelijke geslachtsorganen oftewel voortplantingsorganen. Bij een vrouw kunnen o.a. schede (inwendige vagina), vulva (uitwendige vagina), schaamlippen (labia), kittelaar (clitoris), baarmoeder (uterus: hals = cervix; mond = ostium externum; binnenwandbekleding of baarmoederslijmvlies = endometrium), eileiders (tubae uterina) en eierstokken (ovaria) aangedaan zijn door een –steriele of infectieuze–ontstekingsreactie of andersoortig gezondheidsprobleem. Hierbij valt te denken aan:

• Vaginaontsteking (vaginitis)
• Vulvaontsteking (vulvitis)
• Schaamlipontsteking (labitis)
• Ontsteking van de externe + interne genitaliën (vulvovaginitis)
• Vestibulitis: ontsteking van de vestibule vulva; het gebied tússen vulva en vagina
• Clitorisontsteking (clitoritis / clititis)
• Ontsteking van eierstok / ovarium + eileider / tuba uterina / Fallopii (salpingo-oöforitis)
• Eileiderontsteking (salpingitis)
• Eierstokontsteking (oöforitis)
• Baarmoederontsteking (uteritis)
• Baarmoederhalsontsteking (cervicitis)
• Baarmoederslijmvliesontsteking (endometritis)
• Vulvair Vestibulitis Syndroom (VVS) / vulvaire vestibulitis: pijn / branderigheid / irritatie en of schraalheid van de vulva (vulvodynie) na het vrijen (dyspareunie)
• Hymenitis / maagdenvliesontsteking: ontsteking van de hymenale ring (hymen / maagdenvlies)
• Bartholinitis: ontsteking van de klieren van Bartholin / Bartholins klieren (vestibulaire klieren / glandula vestibularis minor)
• Skenitis: ontsteking van de klieren van Skene / Skene’s klieren (para-urethrale klieren / glandula vestibularis major)
• Endometriose: de aanwezigheid van weefsel gelijkend aan baarmoederslijmvlies / endometrium buiten de baarmoederholte
• Adenomyose: endometriose in glad spierweefsel.
• Eileidervernauwing of eileiderverstopping: vernauwde, verstopte, verkleefde of dichte c.q. afgedichte eileider
• Poliepen, cysten, vleesbomen (fibromen, myomen, fibromyomen) e.a. in eierstokken, eileiders of baarmoeder; met name eierstokcysten / ovariumcysten / ovariële cysten zoals folliculaire cysten, luteale cysten, dermoidcysten, chocoladecysten, cyste-adenomen, et cetera.
• Baarmoedermonderosie (erosie / eversie / ectropion van de baarmoedermond)
• Pelvic inflammatory disease (PID) betreft een infectie van de hoger gelegen vrouwelijke voortplantingsorganen; PID veroorzaakt in de baarmoederhals een slijmerige / etterige cervicitis, in de baarmoeder endometritis, in de eileiders salpingitis en in de eierstokken oöforitis.
• Bekkenontsteking: verzamelnaam voor ontstekingen die zich kunnen voordoen in de voortplantingsorganen in het ‘kleine bekken’: het slijmvlies van baarmoeder, eileiders en eierstokken

Pijn in de vrouwelijke schaamstreek heeft relatief vaak te maken met genitale infecties, en is veelvuldig het gevolg van darmbacteriën die de vagina bereiken. De vagina is niet alleen gevoelig voor bacteriële infecties vanuit de anus, maar ook relatief ontvankelijk voor schimmelinfecties. Een geslachtsaandoening kán gerelateerd zijn aan een infectieuze geslachtsziekte of seksueel overdraagbare aandoening, maar dat hoeft geenszins het geval te zijn.

Ook menstruatieproblemen en ovulatieproblemen zoals menstruatiepijn, ovulatiepijn, bijwerkingen van anticonceptiemiddelen zoals pilgebruik (de anticonceptiepil of ‘de pil’) en PCOS (polycysteus ovariumsyndroom) kunnen een rol spelen.

3. Urinesysteem als oorzaak van schaambeenpijn

Het urinestelsel is maar al te vaak de aanleiding van pijn in de schaamstreek. Zo kunnen aandoeningen van urineblaas (vesica urinaria), urineleiders (ureters), plasbuis / urinebuis (urethra), nieren (‘nefronen’), nierbekken (pyelum / pelvis renalis) en/of nierkelken (calix renalis) pijn nabij het schaambot / schaambeen veroorzaken. Bij urineweglijden valt te denken aan:

• Urineweginfectie (UWI): de algemene term voor álle soorten ontstekingen van de urinewegen
• Blaasontsteking / urineblaasontsteking (cystitis)
• Een opgezwollen urineleider / ureter door stuwing (hydro-ureter)
• Hydrokèle / hydrocele (waterbreuk / watercyste)
• Interstitiële cystitis (IC) oftewel Blaaspijnsyndroom (BPS)
• Urachuscyste: cyste in de urachus, het allantoïskanaal
• Nierbekkenontsteking (pyelitis / pyelonefritis)
• Nierfilterontsteking (glomerulitis / glomerulonefritis)
• Nierontsteking (nefritis)
• Nefrotisch syndroom: nierschorsversterf / nierschorsnecrose of niermergnecrose
• Blaasperforatie (traumatisch dan wel spontaan); ook wel gescheurde urineblaas, blaasruptuur of gaatje in de blaas genoemd…
• Blaasulcus / blaaszweer, blaascyste, blaaspapilloom of blaascarcinoom
• Blaasdivertikels (blaasdiverticulose, blaasdiverticulitis)
• Cystenieren (ADPKD e.a.), sponsnieren & syndroom van
• Tuberculose (TBC) van het urogenitale systeem
• Urethrastrictuur: een verworven vernauwing van de plasbuis

Een ongecompliceerde microbiële (bacteriële: door bacterie — fungale: door schimmel — virale: door virus — parasitaire: door parasiet) infectie van het urinewegstelsel kan al een verklaring zijn voor pijn in de schaamstreek of van de pelvis (het ‘kleine bekken’). Verdenking van een urinewegprobleem is extra plausibel in geval van aanvullende urinewegklachten zoals pijn of ongemak bij het –al dan niet moeilijk kunnen– plassen (dysurie), plotse plasdrang / aandrang (urgentie-incontinentie) of urinair inspanningsverlies, ’s nachts vaak opstaan om te urineren (nycturie) of bloed bij de urine.

Urinewegproblemen komen beduidend vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Desalniettemin kan het óók voor mannen raadzaam zijn om de urine te laten controleren op verhoogde antistoffen / ontstekingswaarden en zodoende urinewegletsel vast te stellen dan wel uit te sluiten. In veel gevallen van urinewegproblematiek is medisch / klinisch ingrijpen door een uroloog vereist, maar soms volstaat therapeutische behandeling zoals blaastraining of pelvische re-educatie / reëducatie.

4. Fysiolofische stenen = pijn schaamstreek

Het fenomeen van urinewegstenen vertoont logischerwijs verregaande overlap met bovengenoemde problemen van het urinesysteem. Naar mijn mening verdient urinesteenlijden echter een aparte en eervolle vermelding, aangezien fysiologische stenen in het urinewegsysteem héél vaak de oorzaak zijn van pijnen in de schaamstreek. Men onderscheidt de volgende urinewegstenen (afhankelijk van de locatie waar ze zich bevinden c.q. vast zijn komen te zitten):

• Nierstenen / nefrolieten (nefrolithiasis / niersteenlijden)
• Urineleiderstenen / ureterstenen / uretrolieten (urolithiasis / urineleidersteenlijden)
• Blaasstenen / cystestenen / cystolieten (cystolithiasis / blaassteenlijden)

Vrijwel elke urinewegsteen begint als niersteen, aangezien veruit meeste ontstaan in de nierkelken en het nierbekken. Naarmate stenen naar beneden afdalen via de urinewegen, aldaar vast komen te zitten en ontstekingsklachten + stuwingsklachten veroorzaken, begint de ellende pas.

In principe hoeven urinewegstenen dus geen pijnklachten of andersoortige gezondheidsproblemen te veroorzaken, maar als een steen vast komt te zitten en zodoende vernauwing en/of irritatie van urinewegen veroorzaakt, kan een steriele ontstekingsreactie optreden… En uiteindelijk een pijnlijke bacteriële infectie door ophoping van bacteriën rondom de vastzittende steen. Zie eventueel ook:

• Stenen in je lichaam: tips bij o.a. nierstenen, maagstenen & galstenen
• Koliekpijn: oorzaak van koliek is meestal niersteen of galsteen

Pijnklachten door urinestenen wordt ook wel urinesteenlijden genoemd. Pijn varieert van licht branden en schrijnen tot enorme nierkolieken of blaaskolieken: pijnaanvallen waardoor je krom slaat of dubbel slaat van de koliekpijn. Soms gaan koliekaanvallen gepaard met koorts, rillingen, nachtzweten en chronische flankpijn, uitstralend vanuit het nierbekken. In de urineleider afgedaalde en vastgelopen stenen dienen veelal te worden vergruisd middels een steenvergruizing (lithotripsie) en met behulp van een niersteenvergruizer (lithotriptor).

5. Schaampijn door SOA’s & infectieuze geslachtsziekten

SOA’s en geslachtsziekten overlappen de eerder genoemde genitale aandoeningen. Omdat de meeste SOA’s zowel bij mannen als vrouwen voorkomen, heb ik ze echter onder een aparte kop geschaard… Een SOA is een seksueel overdraagbare aandoening, dus een aandoening die kan worden overgedragen via coïtus (geslachtsgemeenschap / seksuele betrekking).

De meeste SOA’s kunnen zich óók bij de geslachtsorganen manifesteren. En véél geslachtsziekten zijn seksueel overdraagbaar… Maar er zijn volop uitzonderingen, dus SOA’s die de genitaliën ongemoeid laten en geslachtsziekten die niet kunnen worden overgedragen via gemeenschap. Hierbij een algemeen overzicht:

• Candidose / candidiasis – vaginale schimmelinfectie / gistinfectie (m.n. Candida albicans)
• Chlamydia (door de bacterie Chlamydia Trachomatis)
• Genitale wratjes (door HPV: Humaan Papilloma Virus type 6 & 11)
• Gonorroe / ‘druiper’ (door gonokokkenbacteriën)
• Hepatitis B (HBV: acute leverontsteking door een hepadnavirus)
• Herpes genitalis (door herpes simplex virus: HSV-2 of HSV-1)
• HIV & aids (verworven immunodeficiëntiesyndroom door het snel muterende retrovirus humaan immunodeficiëntievirus 1 of 2)
• Bacteriële vaginose (bacteriële infectie, met name door de bacterie Gardnerella vaginalis)
• Syfilis / Lues — bacteriële SOA door Treponema pallidum
• Schaamluis (platjes): luizensoort die o.a. de schaamstreek aandoet
• Schurft / Scabiës: een parasitaire huidaandoening door de mijtensoort Sarcoptes scabiei oftewel schurftmijt die in de hoornlaag van de huid leeft
• Trichomonasis (veroorzaakt door een parasiet / protozoön genaamd Trichomonas vaginalis)

SOA’s en geslachtsaandoeningen gaan vaak gepaard met jeuk, bultjes, vochtblaasjes, vlekjes, zweertjes, vochtafscheiding, pusafscheiding, schilfers en smegma, maar dat hoeft niet per se.

Overigens komen er steeds meer thuistests / zelftests voor SOA’s op de , maar deze zijn niet allemaal even betrouwbaar. Maak je je zorgen, raadpleeg dan je huisarts!

6. Liesbreuk (hernia inguinalis) als oorzaak pijn schaambeen

Uitstralende pijn door zenuwbeknelling oftewel inklemming / ‘impingement’ van zenuwen in de liesstreek is maar al te vaak de oorzaak van onverklaarbare en onherleidbare pijn in de schaamstreek. Een dergelijke zenuwbeknelling geeft veelal uitstraling van pijn richting schaambeen en bovenbeen… En iets algemener de schaamstreek, liesstreek en heupstreek…

Een belangrijke oorzaak van pijn nabij het schaambeen is een zogenaamde liesbreuk oftewel hernia inguinalis. Een dergelijke inguinale hernia of breuk betreft een uitstulping van een stukje buikvlies of dunne darm via het lieskanaal, al dan niet door toedoen van een verzwakte plek of gaatje in de buikwand. Een deel van het buikvlies of de dunne darm wordt dus naar buiten geperst, richting lieskanaal, hetgeen zich aan de buitenkant manifesteert als een bobbel in de liesstreek; meestal in de liesplooi of balzak. Het uitgestulpte deel (de breukzak) kan vaak handmatig terug in het gat (de breukpoort) worden teruggeduwd, maar vroeg of laat plopt het er doorgaans weer uit.

Een liesbreuk hoeft overigens niet per se tot zenuwbeknelling –of überhaupt tot pijn nabij het schaambeen– te leiden. En een beknelde zenuw in de liesstreek hoeft ook niet per se het gevolg te zijn van een liesbreuk, maar kan bijvoorbeeld ook gerelateerd zijn aan liespijn door een liesblessure. Voorts kan óók een liesbreuk het gevolg zijn van sportleed; een hernia inguinalis staat zelfs bekend als ‘sportershernia’ en ‘sportersliesbreuk’ (soms ook onterecht GG: Gilmore’s Groin genoemd) omdat een liesbreuk maar al te vaak het gevolg is van sportletsel. Tot slot kan een liesbreuk ook tot afknelling / beknelling van een bloedvat leiden, hetgeen eveneens eventuele pijn in de schaamstreek kan verklaren. Zie eventueel ook:

• Liesbreuk: symptomen, behandeling & oorzaak van liesbreuken

Overigens komen liesbreuken beduidend vaker voor bij mannen dan bij vrouwen; bijna 30% van alle mannen krijgt ooit te kampen met een liesbreuk, terwijl dat bij vrouwen slechts 2% is. Tot slot kan ook de operatie –dus de operatieve / chirurgische behandeling– van een liesbreuk tot zenuwbeknelling of zenuwbeschadiging leiden die voor pijn nabij het schaambeen / schaambot zorgt!

7. Pijn in de schaamstreek door endometriose

Endometriose is een chronische aandoening waarbij baarmoederslijmvlies oftewel endometrium buiten de baarmoederholte terechtkomt. Bij ongeveer 90% van alle vrouwen komt ‘retrograde menstruatie’ (waarbij menstruatiebloed en kleine stukjes baarmoederslijmvlies vanuit de baarmoeder via de eileiders terugvloeien naar de bekkenholte / buikholte) voor, maar lang niet ieder van hen krijgt te kampen met daadwerkelijke endometriose.

Er wordt aangenomen dat bij ongeveer de helft van alle Nederlandse vrouwen in de vruchtbare levensfase endometriose in meer of minder ernstige mate aanwezig is. En ongeveer 10% van alle vrouwen ondervindt merkbare klachten aan endometriose. Andersom geredeneerd blijkt endometriose de oorzaak bij 10 tot 25% van de operaties die –in verband met buikpijn– bij vrouwen worden uitgevoerd. Factoren die een rol spelen bij het wel of niet krijgen van endometriose zijn erfelijkheid, menstruatiecyclus, geslachtshormonen, buikvochtsamenstelling, baarmoederslijmvlies, afweersysteem, bloedvatontwikkeling en een verscheidenheid aan omgevingsfactoren. Zie eventueel ook:

• Eierstokcyste: cysten in eierstokken door toedoen van endometriose
• Cyste in baarmoeder of eierstok; al dan niet door endometriose / adenomyose

8. Pijnlijk schaambeen door liesletsels / liesblessures e.a.

Als pijn in de schaamstreek of van het schaambot zélf zich plots voordoet na een robbertje hardlopen of voetballen, dan is de kans aanwezig dat er sprake is van een atletisch liesletsel oftewel een liesblessure: meestal een voortschrijdende overbelastingsblessure, maar soms ook een acute blessering door een sliding, tackle of misstap. Denk maar eens aan:

• Ontsteking of beknelling van zenuwen in de schaamstreek; dit kan dus zowel gerelateerd zijn aan een liesbreuk als aan een sportblessure
• Irritatie van de banden van het schaambeen; de beide schaambeenderen zijn namelijk aan de voorzijde verbonden door de symfyse –de kraakbenige schaambeenvoeg– en de band hier tussenin kan flink geïrriteerd of zelfs beschadigd zijn
• Adductoren-overbelasting (van de heup-adductoren aan de binnenzijde van het bovenbeen): irritatie, verrekking of scheuring van de peesaanhechting en/of spiervezels van één van de spieren die het been naar binnen bewegen: de ‘heup-adductoren’. Gekenmerkt door pijnuitstraling naar binnenkant bovenbeen of buikspieren
• Geblesseerde aanhechtingen van ‘liesspieren’; een daadwerkelijke ‘liesspier’ bestaat in feite niet. Wat hiermee wordt bedoeld is de aanhechting van –wederom– één van de vijf adductorspieren… Drie ervan zijn korte adductoren: de musculus pectineus (schaambeenkamspier), de musculus adductor brevis (korte bovenbeenadductor) en de musculus adductor longus (lange dij-adductor). De overige twee betreffen de lange adductoren: de musculus gracilis (slanke spier) en musculus adductor magnus (grote dij-adductor)
• Meestal is de musculus adductor longus de klos: de lange driehoekige spier aan de binnenkant van het dijbeen
• Gewrichtsproblemen van het heupgewricht
• Peesontsteking / tendinitis / tenontitis van de adductorengroep (adductortendinitis) en/of van de peesplaat / peesbladen van de buikspieren (linea alba)
• Insertieletsel (de insertie is het aanhechtingspunt van een skeletspier dat bij contractie beweegt) van de adductoren
• Letsel van de schaamvoeg / schaambeenvoeg (symphysis pubica / symphysis ossium pubis): de fibrocartilagineuze gewrichtsverbinding die het linker en rechter schaambeen met elkaar verbindt
• Letsel van het lieskanaal / inguinaal kanaal
• Letsel van liesligament / inguinale liesband (bron)
• Slijmbeursontsteking van bepaalde heupslijmbeurzen; met name een ontsteking van de slijmbeurs / bursa in het bekken (bursitis iliopectinea)
• Een liesspierontsteking; door een abrupte verdraaiing of verrekking (‘slap shot gut’ of ‘Gilmore’s Groin’), hetgeen eigenlijk een geïrriteerde of ontstoken adductor betekent
• Irritatie van de banden die verankerd zijn aan het schaambeen
• Inscheuring van een schuine buikspier oftewel ‘oblique’ (musculus obliquus internus abdominis of musculus obliquus externus abdominis)… De binnenste schuine buikspier loopt van de bekkenrand naar: 1. Schaambeen; 2. Linea alba abdominis (grote bindweefsellaag voor buikspieraanhechting); 3. Onderste drie ribben… En de buitenste schuine buikspier loopt van de onderste acht ribben naar: 1. Bekkenrand; 2. Linea alba abdominis; 3. Schaambeen…
• Inscheuring van de grote dijaanvoerder (musculus adductor magnus): de grootste spier aan de binnenzijde van het bovenbeen die van het schaambeen naar de achterzijde van het bovenbeen loopt
• Overbelasting van buikspieren door té intensieve buikspieroefeningen kan zich als pijn nabij het schaambeen manifesteren. Deze pijn wordt telkens opgewekt door de betreffende buikspiertraining
• Bij forse acute belasting van ‘liesspieren’ (zoals uitglijden bij een spagaat, split of spagaatachtige / splitachtige beweging) kan een spierscheuring of peesscheuring ontstaan; pezen kunnen zelfs volledig afscheuren en loskomen van het bot.
• Blokkering van de stugge sacro-iliacale gewrichten (SI-gewrichten) oftewel heiligbeengewrichten
• Chronische bekkenpijn / pelvialgie: Chronic Pelvic Pain (CPP) oftewel ‘Chronic Pelvic Pain Syndrome’ (CPPS)

Onder de term ‘liesblessure’ verstaat men doorgaans blessureleed van heupspieren / liesspieren, pezen, peesaanhechtingen, slijmbeurzen, schaambeen en schaambeenvoeg. Zulks ‘liesletsel’ wordt veelal gekenmerkt door pijn, krachtverlies, bewegingsbeperking / immobiliteit, oedeem en zwelling in de liesstreek.

Factoren die kunnen meespelen bij blessuregevoeligheid zijn met name (gebrek aan) warming-up, overhaaste trainingsopbouw (het te snel opvoeren van trainingsintensiteit, tijdsduur en omvang van trainingen), verkorte of verzwakte spieren aan de binnenzijde van het bovenbeen, zwakke of onderontwikkelde schuine buikspieren en bovendien beenlengteverschil. Daarnaast vormen éénbenige explosieve bewegingen, korte draaimomenten en snelle tempowisselingen –zoals bij joggen, voetbal, springen, rugby, hockey, basketbal en schaatsen—een belangrijk risico-element.

Het onderliggende probleem is nagenoeg altijd een disbalans tussen verscheidene spieren rondom het bekken, waardoor men moeite heeft om krachten vanuit de onderste ledematen naar de romp over te brengen.

9. Pubalgie = pijn in het schaambeen / schaambot

In feite is pubalgie een verzamelterm voor álle aandoeningen die pijn veroorzaken rondom de schaambeenknobbel / schaambeensknobbel (tuberculum pubicum) én van alle structuren die hechten aan het schaambeen / pubisbeen (os pubis). Want pub staat voor pubis en algie is pijn… Toch wordt er veelal onderscheid gemaakt tussen liesblessures en liespijn enerzijds en schaambeenpijn oftewel pubalgie anderzijds. Kenmerkend voor pubalgie is in ieder geval pijn van het schaambeen, bijvoorbeeld door een schaambeenontsteking (meestal vanwege een steriele osteïtis pubis), een slechte lichaamshouding, een zittend beroep, een operatieve ingreep, beenlengteverschil, acute of chronische / repetitieve overbelasting van het bewegingsapparaat, et cetera. (bron)

Om pubalgie te begrijpen en gericht te kunnen behandelen, dient te allen tijde de onderliggende oorzaak ervan te worden achterhaald. Chronische pubalgie vindt zijn oorsprong hoofdzakelijk in een verstoord evenwicht tussen rompspieren (buikspieren & rugspieren) enerzijds en de ledematen anderzijds. Andere factoren die een rol kunnen spelen zijn onder meer: beenlengteverschil; bewegingsbeperking van het heupgewricht; bekkenscheefstand; bewegingsbeperking van de lumbale rugwervels; verzwakte adductoren; instabiliteit der heupspieren; een disfunctionerende heupbuiger (musculus iliopsoas); een spierverkorting van o.a. adductoren, hamstrings of iliopsoas…

Behandeling van pubalgie bestaat veelal uit tijdelijke rust, massages, rek- en strekoefeningen, spierversterkende oefeningen, revalidatietraining (met het opbouwen van aanvankelijk milde belasting), bij voorkeur onder begeleiding van een sportarts of ervaren fysiotherapeut.

Hoe dan ook komt het element van pijn aan het pubisbeen of schaambeen bij elke vorm van –al dan niet atletische– pubalgie terug.

10. Schaambeenpijn door buikvliesontsteking / peritonitis

Het buikvlies oftewel het ‘peritoneum’ is een beschermend vlies / epitheel dat de binnenwand van de buikholte bedekt… Evenals de buitenkant van diverse in de buikholte gelegen buikorganen afdekt en ondersteunt. Denk maar eens aan de maag, de dunne darm, een deel van de dikke darm, de lever, de alvleesklierstaart en de milt. Het gaat om een dunne transparante bindweefsellaag gevuld met vocht dat een oppervlak tot zo’n 2 vierkante meter beslaat. Een acute buikvliesontsteking oftewel ‘peritonitis’ van het bekken is een plotse ernstige ontsteking van het buikvlies / peritoneum dat het bekken bekleedt.

Normaliter is de buikholte steriel, maar door bepaalde gezondheidscomplicaties kan dat veranderen… Een buikholteontsteking wordt meestal veroorzaakt door een infectie met bacteriën of schimmels die voortkomen vanuit een orgaan in de buikholte en die zich uiteindelijk vrijelijk door de buikholte verspreiden. Bijvoorbeeld door een operatieve ingreep, of door een seksueel overdraagbare bacterie (o.a. gonorroe en chlamydia). Ook kan een ontstekingsreactie van het buikvlies plaatsvinden door toedoen van prikkelende stoffen (maagsap, darminhoud, galvloeistof, bloed of pus) ten gevolge van orgaanschade.

Acute peritonitis van het bekken kan dus optreden na een buikoperatie –zoals een keizersnede, darmoperatie galblaasoperatie of urinewegoperatie– maar bijvoorbeeld ook als gevolg van een ontsteking van de eileiders of het bekken (PID: ‘pelvic inflammatory disease’). En denk ook aan:

• Een spontane / primaire bacteriële peritonitis is veelal het gevolg van ascites: een abnormale ophoping van eiwithoudend vocht in de buikholte door toedoen van een leverprobleem: levercirrose of hepatitis.
• Orgaanscheur door ongeval of messteek in lever, milt, blaas e.a.
• Peritoneale nierdialyse: buikspoeling bij acute of chronische nierinsufficiëntie waarbij plastic afvoerbuisjes in de buikholte worden geplaatst
• Onbehandelde buiktyfus waarbij een darmbloeding of darmperforatie optreedt
• Peritoneale tuberculose (TBC): een zeldzame vorm van buikvliesontsteking door besmetting met een Mycobacterium tuberculosis-bacterie
• Overigens kan zich ook bij hartfalen vocht ophopen in de buikholte en ascites + peritonitis optreden
• Buikvliesontsteking ten gevolge van nefrose / nefrotisch syndroom: een chronische nieraandoening waarbij de nierfilter tekortschiet
• Systemische lupus erythematosus (SLE) met vochtophoping in de buik tot gevolg
• Irritatie of een irritatieve ontstekingsreactie van (geïrriteerde) buikorganen –alvleesklier, galblaas, lever– zónder enige vorm van infectie.
• Een ontstoken of geïnfecteerd divertikel / darmuitstulping in de dikke darm (diverticulose of diverticulitis)
• Kwaadaardige buikvliesontsteking door kanker die naar het buikvlies uitzaait: ‘peritonitis carcinomatosa’

De aard en ernst van buikvliessymptomen / peritonitissymptomen is afhankelijk van de onderliggende oorzaak en van de uitgebreidheid van de ontsteking. De klachten ontstaan doorgaans vrij plotseling en nemen ook snel in ernst toe… Het belangrijkste symptoom van een buikvliesontsteking is lage buikpijn die plots opzet en snel erger wordt. Maar pijn bij het ademhalen en pijn in de liesstreek, heupstreek en/of schaamstreek komt ook voor. Andere peritonitisklachten zijn gebrek aan eetlust, een opgeblazen gevoel in de buik, misselijkheid, braken, koorts, uitdrogingsverschijnselen (weinig urine e.a.), versnelde hartslag, verlaagde bloeddruk, sufheid en oriëntatieproblemen.

Let op: een buikvliesontsteking is een zeer ernstige, risicovolle en potentieel levensbedreigende aandoening die een extreem dringende ziekenhuisopname vereist!

11. Darmontsteking = oorzaak pijn schaambeen

Een ontsteking van de dunne darm oftewel het ‘intestinum tenue’ kan pijn teweegbrengen die uitstraalt naar –en voelbaar is rondom– het schaambeen. Denk maar eens aan de volgende vormen van dunne-darmontsteking (enteritis / intestinitis):

• Jejunitis (nuchtere darmontsteking)
• Ileitis (kronkeldarmontsteking)
• Duodenitis (twaalfvingerige darmontsteking)

Overigens kan ook een ontsteking van de dikke darm oftewel het ‘intestinum crassum’ voor pijn nabij het schaambeen zorgen, des te meer naarmate de ontsteking richting blindedarm en appendix gaat… Denk maar eens aan een blindedarmontsteking (tyflitis / cecitis / caecitis) en/of een ontsteking van het wormvormig aanhangsel oftewel de ‘appendix vermiformis’ (appendicitis)… En soms ook een ontsteking van rectum oftewel endeldarm (rectitis / proctitis) of anus (anusitis)… Hetzelfde geldt voor de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa…

Vooral een blindedarmontsteking wordt op den duur maar al te vaak onder de navel en richting de schaamstreek gevoeld; veelal aan de rechterkant van de onderbuik. Darmontstekingen gaan veelal gepaard met PDS-verschijnselen en aanverwante darmklachten…

12. Pijn schaamstreek: periostitis, osteïtis, & osteomyelitis pubis

Botten worden omgeven door botvlies, beenvlies oftewel ‘periost’. Het gaat om een zeer pijngevoelige en bloedvatrijke buitenbekleding van botweefsel oftewel beenweefsel. Botvlies is belangrijk voor de instandhouding, versteviging en verversing van botten oftewel beenderen, en om die reden is óók het schaambot / schaambeen voorzien van een dergelijk vlies.

Als men het heeft over een schaambeenontsteking of schaambotontsteking heeft men het in veruit de meeste gevallen over een botvliesontsteking, beenvliesontsteking oftewel ‘periostitis’ van dit vlies rondom het schaambeen. Het schaambeen wordt dus omgeven door een botvlies / beenvlies, en een irritatieve, inflammatoire of infectieuze pijn vanuit het botvlies dat om het schaambeen gelegen is, duidt veelal op schaambeenperiostitis oftewel ‘periostitis pubis’.

Een ontsteking van het botweefsel / beenweefsel zélf kan ook. In dat geval spreekt men doorgaans van een botontsteking, beenontsteking oftewel osteïtis. Hierbij is doorgaans de kern van het schaambeen ontstoken: dát deel van de mergholte binnenin het schaambeen dat geen beenmerg bevat. En vaak ook het endostium: het binnenbeenvlies dat de mergholte bekleedt. Osteïtis kan een steriele ontsteking zijn, maar ook een infectieuze ontsteking.

Bij ‘infectieuze osteïtis pubis’ zijn meestal bacteriën doorgedrongen tot diep in het botweefsel van het schaambot. Dit kan het gevolg zijn van een infectie van nabijgelegen weefsels, maar ook door toedoen van een infectie vanuit het bloed of een directe infectie na een open schaambeenbreuk of operatieve / chirurgische ingreep van het schaambeen. Als bacteriën doordringen tot in het botweefsel kunnen ze zich snel vermenigvuldigen en zich verspreiden langs de centrale botholte, waardoor ook het beenmerg geïnfecteerd raakt.

Een dergelijke diepgelegen bacteriële botinfectie en/of beenmerginfectie van schaambeenweefsels staat ook wel bekend als ‘osteomyelitis pubis’. Als een schaambotinfectie blijft aanhouden, spreekt men van een persisterende of chronische osteomyelitis. De zwelling van het beenmerg die hierbij optreedt, drukt op beenmergbloedvaten, waardoor beenmergoedeem optreedt, de bloedtoevoer wordt verminderd en botweefsel kan afsterven: botnecrose / osteonecrose.

Let wel: in klassieke zin wordt met ‘osteitis pubis’ in feite een niet-infectieuze ontstekingsreactie van de schaamvoeg / schaambeenvoeg (‘symfyse’, ‘symphysis pubica’ oftewel ‘ossium pubis’) bedoeld die niets te maken heeft met een ontsteking of infectie van schaambotweefsel… Hierbij is het ‘gewricht’ tussen beide schaambeenderen geïrriteerd en gezwollen. Ook deze indicatie van de schaamvoeg / schaambeenvoeg veroorzaakt pijn in de onderbuik en schaamstreek en staat ook wel bekend als ‘Pubic Bone Stress Injury’ (PBSI). (bron)

De oorzaak van PBSI betreft meestal instabiliteit van heupbeen en/of schaamvoeg, al dan niet door toedoen van herhaaldelijke asymmetrische beenbewegingen zoals trappen en joggen of een gebrekkige lumbopelvische controle. Maar al te vaak wordt een PBSI voorafgegaan door liesblessures, liesbreuken en onderrugklachten.

13. Symfyse-ontsteking / schaamvoegontsteking = pijn schaambeen

De symfyse oftewel schaamvoeg die beide schaambeenderen aan de voorkant verbindt kan ontstoken raken ten gevolge van een PBSI (Pubic Bone Stress Injury) oftewel ‘osteïtis pubis’, maar ook om andere redenen. Zo kan ook bekkeninstabiliteit oftewel ‘symfysiolyse’ een belangrijke rol spelen bij pijn rondom het schaambeen, hetgeen ook wel bekend staat als ‘Symphysis Pubis Dysfunction’ (SPD) of ‘Pubic Symphysis Injury’ (PSI). Gezien de schaamvoeg een samengroeiing van beenderen betreft die uit stug bindweefsel / vezelig kraakbeen bestaat, is deze structuur eveneens aanvankelijk voor reumatoïde artritis en artrose.

Bekkeninstabiliteit is maar al te vaak het gevolg van zwangerschap en bevalling. Tijdens de zwangerschap verweekt de verbinding tussen de bekkenbeenderen / schaambeenderen namelijk om extra plaats te maken voor de geboorte van een kindje. Na de bevalling horen de verbindingen weer stugger te worden, maar als spieren, pezen en banden zijn uitgerekt of verzakt (of als er niet afdoende wordt gerust) kan het bekken instabiel blijven, met bekkenbodemproblemen tot gevolg.

In principe zijn er 3 benamingen voor bekkenklachten die nogal eens door elkaar worden gebruikt: bekkenpijn, bekkeninstabiliteit en symfisiolyse… Bekkenpijn oftewel ‘pelvialgie’ staat voor pijn in het bekken in algemene zin. Bekkeninstabiliteit is de bekendste oorzaak van bekkenpijn: hoe instabieler het bekken, des te heviger de pijnklachten, des te pijnlijker bekkenbewegingen en des te ingrijpender de functiebeperking. Symfysiolyse betekent letterlijk het ‘oplossen’ (lyse) van de verbinding (symfyse) tussen de beide schaambeenderen. In werkelijkheid lost deze verbinding niet echt op en is er geen sprake van symfyseloslating, maar wordt de symfyse weker en rekbaarder. Sowieso dient de term symfysiolyse eigenlijk te worden gebruikt bij een extréém losse verbinding tussen de twee schaambeenderen. Overigens is échte symfysiolyse (oplossing en loslating) ontzettend zeldzaam; dit komt slechts zeer zelden voor.

Een injectie met corticosteroïden in de symfyse kan de pijn in het midden van het schaambeen ten gevolge van een Symphysis Pubis Dysfunction’ (SPD) of Pubic Symphysis Injury (PSI) doorgaans –al dan niet tijdelijk– verlichten.

De bekkenbodem van de doorsnee man is steviger dan die van de doorsnee vrouw, aangezien er bij mannen geen vagina doorheen loopt. Toch kan bekkeninstabiliteit en al dan niet aanverwante bekkenbodemproblematiek zoals bekkenbodemverzakking ook voorkomen bij mannen.

14. Pijnlijk schaambeen door Iliopsoas Syndroom (IS)

De ‘musculus iliopsoas’ oftewel ‘heup-lendenspier’ oftewel ‘heupbuiger’ is een spierstructuur bestaande uit 2 (of eigenlijk 3) spieren: de musculus psoas major c.q. grote lendenspier, de musculus psoas iliacus c.q. darmbeenspier en (in mindere mate) de musculus psoas minor c.q. kleine lendenspier. Vooral de psoas major en iliacus zorgen voor buiging van de heup en het naar buiten draaien van het bovenbeen. Ze zijn van cruciaal belang voor bekkenstabiliteit. De iliopsoas ontspringt vanuit de lendenwervels en het bekken en hecht vast aan de binnenzijde van het bot van het bovenbeen (de femur), net onder het heupgewricht. De slijmbeurs die onder de iliopsoas ligt, zorgt ervoor dat alle structuren feilloos over elkaar heen glijden en niet te veel wrijving ondergaan.

Helaas kan zowel de slijmbeurs als de pees / peesaanhechting van de iliopsoas geïrriteerd, ontstoken of geïnfecteerd raken. Een iliopsoasslijmbeursontsteking wordt ook wel ‘iliopsoas bursitis’ genoemd. Een iliopsoaspeesontsteking staat ook wel bekend als ‘iliopsoas tendinitis’. Tezamen worden ze onder het fenomeen ‘Iliopsoas Syndroom’ (IS) geschaard. Bij het iliopsoas syndroom is dus de slijmbeurs en/of pees van de iliopsoasspier aangedaan. Dit resulteert in pijn aan de voorzijde van de heup, in de liesregio, maar soms ook richting het schaambeen. Sterker nog: váák bevindt de pijn zich juist in de buurt van de schaambeenderen, en straalt deze uit naar binnenzijde bovenbeen (tot aan knie) of naar onderbuik.

Indien de pees van de iliopsoas plotseling over een botuitsteeksel van dijbeen of bekken verspringt, spreekt men ook wel van ‘snapping hip’, hetgeen gepaard gaat met een voelbaar en/of hoorbaar ‘knappen’. De drie belangrijkste oorzaken van iliopsoas bursitis en/of tendinitis zijn acuut letsel, chronische overbelasting en reumatoïde artritis (RA): een steriele auto-immuunontsteking van aanvankelijk het gewrichtskapsel. Bij iliopsoasklachten is de pijn doorgaans diep gelegen en veelal aan de buitenzijde van de schaambeenstreek gelokaliseerd. Draaibewegingen, zijdelingse afzetbewegingen en actief beenheffen (met name van het gebogen bovenbeen is meestal pijnlijk.

Als het spierweefsel van de iliopsoas zélf ontstoken raakt, spreekt men ook wel van een iliopsoasontsteking (een vorm van primaire of secundaire muscilitis / myositis). Een milde peesirritatie kan uit zichzelf redelijk snel genezen wanneer er voldoende rust wordt genomen. Bij een full-blown spierontsteking, slijmbeursontsteking of peesontsteking is doorgaans langere genezingstijd vereist.

15. Gebroken schaambeen: schaambeenpijn door schaambeenfractuur

Door toedoen van een klap, stoot, val of slag kan een schaambeen / schaambot inscheuren of doormidden breken. Deze indicatie staat ook wel bekend als schaambeenfractuur, schaambotfractuur of pubisfractuur. Er zijn stabiele en instabiele schaambeenfracturen; de typeclassificatie is afhankelijk van de resterende stabiliteit en continuïteit van de bekkenring en de horizontale en/of verticale bewegingen die nog kunnen worden gemaakt.

Een fractuur van het os pubis kan extreme pijn in de schaamstreek veroorzaken. Een dergelijke pubisfractuur ontstaat meestal indien immense externe krachten inwerken op het bekken, bijvoorbeeld door een val van grote hoogte of bij een verkeersongeval. Omdat bekkenfracturen kunnen lijden tot ernstige inwendige bloedingen is de behandeling van bekkenfracturen doorgaans allereerst gericht op shockbestrijding. Wanneer botfragmenten niet of nauwelijks zijn verplaatst, bestaat is veelal conservatieve behandeling vereist, bestaande uit bedrust en pijnbestrijding.

Tot een operatieve ingreep wordt veelal besloten wanneer de continuïteit van de voorste bekkenring is onderbroken en fractuurfragmenten te zeer zijn verplaatst (‘open-boek-letsel’). In dat geval wordt osteosynthese toegepast: interne en externe fixatie met behulp van platen, schroeven, pennen en buizen.

16. Symfyseruptuur: gescheurde schaambeenvoeg

Zoals je hierboven onder het kopje ‘bekkeninstabiliteit’ al kon lezen, zal de schaambeenvoeg die beide delen van het schaambeen met elkaar verbindt voorafgaand en tijdens de bevalling minder stug oftewel soepeler worden. Het bindweefsel kan uitrekken, waardoor beide helften van het schaambeen verder uit elkaar komen te liggen. Zodoende krijgt het ongeboren kindje tijdens de bevalling meer ruimte om het geboortekanaal te passeren.

Een gescheurde (ingescheurde of afgescheurde) symfyse staat ook wel bekend als symfyseruptuur. Het gaat om een zeldzame indicatie die meestal het gevolg is van zwangerschap en bevalling. Heel soms treedt afscheuring van de symfysaire aanhechting op ten gevolge van extreme bekkeninstabiliteit en bekkenbeweeglijkheid door verregaande verweking van de schaamvoeg.

Soms wordt de schaambeenvoeg opzettelijk gekliefd als noodingreep tijdens een bevalling waarbij een schouderdystocie optreedt. Dit houdt in dat het hoofdje van de baby reeds is geboren, maar dat het schoudertje achter het schaambeen van de moeder blijft haken. Het doorsnijden van de symfyse oftewel schaamvoeg wordt ook wel ‘symfysiotomie’ genoemd. (bron + bron + bron)

Logischerwijs kan een symfyseruptuur verregaande pijnklachten van het schaambeen veroorzaken! Normaliter wordt de onderliggende oorzaak van schaambeenpijn tijdens de zwangerschap (of pijn nabij het schaambeen die direct na de bevalling optreedt) relatief snel achterhaald.

Tijdens een heftige bevalling kan overigens ook de schaamzenuw oftewel ‘nervus pudendus’ tijdelijk bekneld komen te zitten, met pijn in de schaamregio / schaambeenregio tot gevolg.

Pijn schaambeen: tot slot…

Logischerwijs zijn veel van bovenstaande mogelijke oorzaken van pijn in de schaamstreek zeldzaam en om die reden ietwat vergezocht. Sommige aanleidingen kúnnen zich uiten in de schaamstreek, maar doen dat niet altijd of zelfs mééstal niet. Bovendien gaan veel oorzakelijke aandoeningen gepaard met een lange medische voorgeschiedenis, waardoor ze gemakkelijk te verklaren zijn en niet lang naar de oorzaak hoeft te worden gezocht. Soms zijn ze zelfs van buitenaf zichtbaar…

De bedoeling van bovenstaand artikel is dan ook voornamelijk inzicht bieden, handvatten aanreiken, aanknopingspunten bieden en suggesties opperen. Misschien dat je iets herkent en zodoende op het juiste spoor wordt gezet… Het is bijvoorbeeld interessant om te weten dat je lijdt aan atletische pubalgie of een liesblessure, maar een dergelijke term beschrijft slechts een symptoom van een probleem, en niet de onderliggende oorzaak ervan. Heb je pijn in je schaambeen en scheept men je af met de diagnose ‘liesblessure’ of ‘pubalgie’, vraag dan verder, vraag dóór… Wat is er exact aan de hand met (de structuren rondom) mijn schaambeen, vanwaar komt de schaambeenpijn, en wat kan ik eraan doen om herstel te bespoedigen?

Heb je te kampen met ogenschijnlijk onverklaarbare pijn nabij het schaambot / schaambeen, dan dien je naar mijn persoonlijke mening allereerst te denken aan genitale of urinaire problemen: vastzittende nierstenen (pijn net boven het schaambeen)… een liesbreuk (pijn richting liezen)… Irritatieve pijn van het schaambot door wrijving tijdens het vrijen… bekkeninstabiliteit gerelateerd aan zwangerschap of bevalling… En problemen van het bewegingsapparaat gerelateerd aan pubalgie, liesblessure / liesletsel, adductoren-overbelasting en dergelijke.

Heb jij aanvullende vragen of opmerkingen over pijn rondom schaambeen en schaamvoeg? Deel jouw opvattingen, ervaringen, bevindingen en vraagstukken ten aanzien van pijn in de schaamstreek / schaamregio in een berichtje hieronder!