Lipoedeem: vochtstapeling + vetstapeling + cellulite

Lipoedeem oftewel lipo-oedeem wordt ook nog weleens de ‘Ziekte van Allen-Hines’ genoemd. Het betreft een ‘goedaardige’ aandoening die wordt gekenmerkt door een ongelijkmatige, maar altijd symmetrische stapeling van abnormaal vetweefsel en vocht in het lichaam. Het belangrijkste kenmerk is zonale adipositas: een plaatselijke vettige infiltratie die veel overeenkomsten vertoont met ‘klassieke’ vetzucht, maar opvallenderwijs ook op veel punten afwijkt…

Termen die nog weleens als synoniem worden gebruikt boor lipoedeem zijn als volgt:

Lipalgie c.q. lipalgia (‘vetpijn’)
Adiposalgia c.q. adipoalgesia
Lipohypertrofie & lipomatosis dolorosa
Pijnlijk Lipoedeem Syndroom (PLS)

Toch zijn niet al deze (huid)aandoeningen exact hetzelfde. Lipoedeem dient bovendien niet te worden verward met overeenkomstige aandoeningen zoals De ziekte van Dercum (‘Adiposis dolorosa’) of multiple symmetric lipomatosis (MSL).

Ongewone vetstapeling & vetverdeling

Het subcutane/onderhuidse vet bevindt zich in geval van lipoedeem meestal op de benen, in meer of mindere mate ook bij de billen, dijen, onderbenen en aan de binnenkant van de knieën. De voeten blijven altijd vrij en er is een opvallend abrupte overgang van de vettige enkel naar de vetvrije voet. Het bovenlichaam is bij lipoedeem beduidend minder vaak aangedaan dan het onderlichaam, maar een lipoedemateuze vetdepositie van de armen en polsen komt ook weleens voor. (bron)

Lipoedeem is een zich ontwikkelende (progressieve c.q. voortschrijdende) aandoening die tot op heden niet te genezen is. Vroegtijdige diagnostisering en behandeling kan progressie tegengaan en bepaalde symptomen onderdrukken of wegnemen…

Wat is lipoedeem?

Lipoedeem of vetzwelling is een chronische aandoening van het vetweefsel die vrijwel uitsluitend voorkomt bij vrouwen. Bij lipoedeem is er sprake van een vet- en vochtophoping die pijnlijke klachten teweegbrengt. Lipoedeem manifesteert zich veelal in de billen, heupen, bovenbenen en/of knieën, maar soms ook in de armen en polsen. Kenmerkend voor lipoedeem is dat handen en voeten nimmer worden aangetast, waardoor er een merkwaardige overgang te zien is van dikke enkels naar smalle voeten en van dikke polsen naar smalle handen. De oorzaak van lipoedeem is vooralsnog onbekend; wel staat vast dat erfelijke en/of hormonale factoren een rol spelen…

Rijbroek, bloezende enkels, flubberarmen & cuffs

Lipoedeem betreft een pijnlijke chronische ziekte. Bij lipoedeem is allereerst de aanmaak van vetweefsel verstoord. Daarnaast is er veelal sprake van een gebrekkige afvoer van vocht via het lymfestelsel. Gevolg hiervan is een onderhuidse opeenstapeling van vet en vocht. Het lipoedeem komt te allen tijde symmetrisch –dus gelijkzijdig, aan beide kanten van het lichaam– voor; meestal op de heupen, bovenbenen én knieën.

Vanwege de kenmerkende vetverdeling, spreekt men ook wel van een ‘rijbroek’ of ‘paardrijbroek’. Soms hoopt het lipoedemateuze vetweefsel zich op rond de enkels, waardoor ‘overbloezende enkels’ ontstaan die worden gekenmerkt door plooivorming; de vetplooien hangen soms tot bijna op de voeten. Ditzelfde effect bij de polsen staat ook wel bekend als ‘cuffs’. Vaak zijn ook de armen aangedaan, waarbij ‘flubberarmen’ optreden. (bron)

Lipoedeem & overgewicht

Lipoedeem gaat gepaard met ophoping van vet en vocht en zodoende ook van gewichtstoename. Veel websites veronderstellen dat lipoedeem nimmer wordt veroorzaakt door ‘traditioneel’ overgewicht. Hoewel dat inderdaad niet het geval hoeft te zijn, zijn er volop verbanden aangetoond tussen lipoedeem enerzijds en obesitas anderzijds. Zo kunnen beide indicaties elkaar versterken en elkaars verloop bespoedigen. Ook komt het één opvallend vaak tezamen voor met het ander.

Het ‘excuus’ dat dikke benen ook na te zijn afgevallen dik blijven, is geen toereikend argument om aan te nemen dat lipoedeem losstaat van overgewicht. Bij vetverbranding is namelijk altijd sprake van een evenredige en gelijkmatig verdeelde afname van vet. De lichaamsdelen die het mééste vet in zich dragen zullen dus ook altijd als lááste vet in zich dragen. Tenzij vetcellen in hun geheel worden weggenomen middels liposuctie of liposculptuur.

Hoe dan ook zijn lipoedeem en obesitas twee aparte klinische entiteiten die erg vaak samen voorkomen en elkander kunnen beïnvloeden. Obesitas zou dan ook een rol kunnen spelen in het ontstaan of het onderhouden van lipoedeem. Echter heeft niet iedere lipoedeempatiënt te kampen met zwaarlijvigheid. Van alle patiënten met lipoedeem heeft:

4% een normale BMI (18,5 – 24,99)
11% overgewicht (BMI 25 – 29,99)
8% obesitas klasse I (BMI 30 – 34,99)
27% obesitas klasse II (BMI 35 – 39,99)
50% obesitas klasse III (BMI ≥ 40)

Dus hoewel een direct oorzaak-gevolg-verband niet is aangetoond, staat niet vast dat lipoedeem niet het gevolg kán zijn van een calorieoverschot als gevolg van overmatig eetgedrag en/of ontoereikende fysieke activiteit. Hoe dan ook kan een algehele gezonde en actieve leefstijl bijdragen aan de voorkoming en behandeling van zowel obesitas als lipoedeem. Overigens staat wél vast dat de abnormale vetafzetting die zo kenmerkend is voor lipoedeem –die dus altijd stopt bij de enkels en polsen en nooit de handen en voeten aandoet– resistent is voor dieet en lichaamsbeweging.

In tegenstelling tot obesitas leidt gewichtsvermindering bij lipoedeempatiënten dus niet per se tot een vetafname in het onderste deel van het lichaam… een gewichtsvermeerdering daarentegen, zorgt voor een vettoename in de onderste ledematen. De belangrijkste handvatten ter bestrijding van obesitas bestrijden dus niet de hardnekkige vetstapeling van lipoedeem. Heb je eenmaal te kampen met lipoedeem, dan heb je dus een kolossaal en ongeneeslijk probleem!

Veruit de meeste lipoedeem patiënten hebben dus tevens te kampen met ernstige, klinische en zelfs levensbedreigende vormen van overgewicht.

Oorzaken van lipoedeem

Over het ontstaan van lipoedeem bestaan nog altijd verregaande onduidelijkheden en meningsverschillen. Wel is bekend dat deze aandoening zich vrijwel uitsluitend voordoet onder vrouwen, en dus niet of nauwelijks bij mannen. Lipoedeem doet zich hoofdzakelijk voor onder adipeuze oftewel obese vrouwen, dus in geval van ernstig overgewicht oftewel zwaarlijvigheid.

Vaak verschijnen de eerste tekenen van lipoedeem na een primaire hormoonwisseling zoals die zich voordoet bij puberteit en menopauze. Lipoedeem verergert meestal bij sterke hormoonschommelingen zoals tijdens een zwangerschap, overgang of hormonaal medicijngebruik. Ook schildklierhormonen en schildklieraandoeningen spelen in bepaalde gevallen een rol. Er zijn aanwijzingen dat vrouwelijke geslachtshormonen van invloed zijn op het ontstaansproces van lipoedeem: overschot aan oestrogeen <-> tekort aan progesteron, maar ook een tekort aan de fysiologisch actieve variant van het schildklierhormoon T3 (tri-joodthyronine c.q. triiodothyronine). Of problemen met groeihormonen, geslachtssteroïden en PIT1-mutatie. (bron)

Naast hormonale factoren is bekend dat erfelijkheid een rol speelt. Lipoedeem lijkt voor te komen bij alle rassen, maar meer bij blanke dan bij donkere dames. De exacte achterliggende of onderliggende oorzaak van lipoedeem is vooralsnog onbekend. Al met al kunnen de volgende factoren lipoedeem negatief beïnvloeden:

Aanleg tot overgewicht (obesitas c.q. vetzucht)
Hormoonhuishouding (hormonale disbalansen in ruime zin)
Genetische bepalingen & erfelijkheid
Veelvuldig & langdurig zitten of staan
Warmte of intense hitte
Gebrek aan lichaamsbeweging & spierarbeid
Aanwezigheid van lymfoedeem en/of veneus oedeem
Verkeerde voeding: ongezond, eenzijdig of overmatige calorische intake
Darmproblemen (o.a. voedselallergieën & PDS-achtige verschijnselen)
Verslechterde doorbloeding
Anticonceptiepil & chemische xeno-oestrogenen
Fysieke & mentale stress

Overigens is aangetoond dat lipoedeem niet (of in ieder geval niet altijd, niet volledig en niet direct) wordt getriggerd of veroorzaak door overmatig eetgedrag. Lipoedeem en obesitas kunnen zelfs volledig los van elkaar staan. Zwaarlijvigheid oftewel ernstig overgewicht versnelt echter wél het voortgangsproces van lipoedeem en vergroot de gezondheidsrisico’s. Tot slot staat vast dat erfelijke factoren een belangrijke rol spelen bij het al dan niet ontstaan van lipoedemateuze zwellingen.

Lipoedeem is erg vaak in aanleg aanwezig; plusminus 80% van de patiënten is erfelijk belast.

Wanneer openbaart lipoedeem zich?

Lipoedeem wordt meestal zichtbaar aan het eind van de puberteit, en dan vooral aan de onderbenen, heupen en dijen. Soms ook aan de binnenkant van de knieën of in de armen. Lipoedeem kan zich daarentegen ook pas manifesteren tijdens of na een zwangerschap, gedurende de overgang of na de menopauze. Reeds bestaande lipoedeem zal tijdens zwangerschap of overgang meestal verergeren. Het lichaamsgewicht kan voorafgaand aan (en zelfs in het beginstadium van) lipoedeem normaal of zelfs ideaal zijn, maar bij het voortschrijden van deze aandoening komt overgewicht vaker voor. Daarnaast ontstaat lipoedeem vaker bij obese dan bij slanke vrouwen.

Lipoedeem is overigens géén zeldzame aandoening; maar liefst 11 procent van de vrouwelijke populatie zou er in meer of minder mate mee te kampen krijgen.

Vaststellen van lipedema c.q. lipoedema

Het is belangrijk dat lipoedeem in een zo vroeg mogelijk stadium wordt gediagnosticeerd zodat de behandeling spoedig kan worden ingesteld. Indien je het vermoeden hebt dat je aan lipoedeem lijdt, is allereerst onderzoek vereist. Indien je nog niet onder behandeling bent van een specialist, ga je hiervoor allereerst naar je huisarts toe.

Laat je bovendien goed informeren, want een onjuiste of ontbrekende diagnose kan enorm belemmerend zijn. Probeer aan te sturen op een multidisciplinaire beoordeling; dwing deze desnoods af. Het is namelijk van cruciaal belang dat de juiste diagnose wordt gesteld, juist ook omdat de behandeling van (vetrijk) lipoedeem enorm verschilt van ‘vocht vasthouden’ zoals het geval is bij lymfoedeem of veneus oedeem. Doorgaans worden de volgende factoren onderzocht:

Anamnese + lichamelijk onderzoek
Fysiotherapeutisch onderzoek, inclusief spierkrachtmeting & conditiemeting (klinimetrie)
Hormonaal onderzoek (oestrogeen, progesteron e.a.)
Eventuele voedingsanalyse
Vaatonderzoek

Indien nodig wordt er aanvullend specialistisch onderzoek uitgevoerd van maag, lever en/of darm… Evenals een uitgebreide meting van schildklierwaarden, echografie, lymfoscintigrafie en/of MRI.

Helaas wordt lipoedeem nog altijd te vaak verward wordt met andere aandoeningen die een verbreding van de onderste ledematen veroorzaken, waaronder lymfoedeem, obesitas en chronisch veneuze insufficiëntie.

Criteria voor lipoedemateuze vetzwelling

Lipoedeem is niet altijd gemakkelijk te herkennen en wordt maar al te vaak aangezien voor gerelateerde of overeenkomstige gezondheidsaandoeningen. Er zijn in beginsel 6 criteria voor de diagnose lipoedeem:

(1) Manifesteert zich nagenoeg altijd in vrouwen
(2) Manifesteert zich altijd bilateraal & symmetrisch, dus evenredig in beide ledematen
(3) Géén of anders minimale pitting oedeem: het Kaposi–Stemmer teken is negatief
(4) Pijn, gevoeligheid en weekheid bij aanraking
(5) Verhoogde vasculaire fragiliteit; snel bloeduitstortingen & blauwe plekken
(6) Blijvende vergroting na hoog leggen of afvallen

Lipomadoc.org heeft hier nog 5 aanvullende criteria aan toegevoegd (bron):

(7) De armen zijn aangedaan door lipoedeem in 30% van de gevallen
(8) Hypothermie (koudheid/onderkoeling) van de huid
(9) Bij opstaan & hitte neemt de zwelling toe; daarnaast kunnen de bloeddruk en hartslagfrequentie afnemen en duizeligheid ontstaan Deze symptomen verdwijnen weer als men gaat zitten
(10) De vetzwelling blijft onaangedaan bij calorierestrictie (calorie-beperkend dieet)
(11) Spider nevus/naevi: netwerkjes van kleine rode bloedvaatjes aan het huidoppervlak zichtbaar

Indien er sprake is van ieder van de eerste zes criteria zal een arts dus geneigd zijn om de diagnose lipoedeem te stellen.

Symptomen & kenmerken van vetzwelling

Lipoedeem is doorgaans wit tot bleek van kleur, opvallend week qua consistentie, altijd non-pitting van aard en in veruit de meeste gevallen drukpijnlijk. Het is belangrijk dat lipoedeem in een vroeg stadium wordt herkend en gediagnostiseerd. Hoe sneller deze aandoening wordt ontdekt en behandeld, des te groter de kans dat verergering van lipoedeem en gerelateerde complicaties tot een minimum kan worden beperkt. De bekendste verschijnselen en symptomen van lipoedeem zijn als volgt:

Drukpijn: pijn bij lichte aanraking van de gezwollen lichaamsdelen (die veel wegheeft van fibromyalgie)
Overgewicht zonder aanwijsbare oorzaak
Gemakkelijk ontstaan van blauwe plekken
Oedeemklachten nemen toe naarmate de dag vordert, voornamelijk bij hitte
Slaapproblemen & slaapstoornissen
warmte (= lipo-edema van Allen-Hines of ziekte van Allen-Hinze)
Zwaar en drukkend gevoel in aangedane benen & armen
Gewrichtsklachten v.w.b. knieën, enkels en/of ellebogen
Problemen met mobiliteit: moeilijk lopen, door de knieën zakken etc.
Huidklachten door langs elkaar schurende X-benen
Pijn in de aangedane ledematen & lichaamsdelen
Vaak sprake van cellulite oftewel ‘sinaasappelhuid’
Handen & voeten zijn nóóit aangedaan door lipoedeem…
…de vetstapeling houdt dus altijd op bij enkels en polsen…
…dus nimmer sprake van gezwollen handruggen of voetruggen
Moeheid, futloosheid & oververmoeidheid, zelfs zonder inspanning
Vaak hypothyreoïdie oftewel vertraagde schildklierwerking
Vooral de scheenbenen zijn extreem gevoelig voor druk van buitenaf
Ochtendstijfheid & spierkrampen
Een koud gevoel van de onderbenen; soms ook kou van handen & voeten
Lichtgevoeligheid c.q. ‘fotofobie’ (geen fel licht kunnen verdragen)
In tegenstelling tot andere vormen van oedeem kunnen bij lipoedeem geen deukjes in de huid worden gedrukt (‘non-pitting’).
Emotionele, psychische of zelfs psychiatrische problemen (schaamte, stemmingswisselingen, depressiviteit e.a.)

Bij lipoedeem kúnnen kleine putjes ontstaan die in de volksmond ook wel ‘sinaasappelhuid’ of ‘cellulite’ worden genoemd (of foutief cellulitis). Vaak is er bij “lipo” ook sprake van spataders. Als lipoedeem onbehandeld blijft, ontwikkelt zich binnen 15 jaar meestal ook (secundair) lymfoedeem. Bij vele lipoedeem patiënten is er tevens sprake verminderde afvoer van weefselvocht (lymfe) via het lymfesysteem in combinatie met verslapping van bindweefsels. (bron)

De zwelling bij lipoedeem bevindt zich meestal tot tot nét boven de polsen en nét boven de enkels. Zelfs als de enkels en polsen sterk oedemateus zijn, blijven de voetruggen en handruggen opmerkelijkerwijs oedeemvrij. Na lang staan of zitten kán aan het eind van de dag gematigde en tijdelijke zwelling van de voeten optreden. Blijvende zwelling van de voeten is echter niet kenmerkend voor lipoedeem, maar veeleer een teken van beginnend, bijkomend lymfoedeem. Het omhoog leggen van de benen is in geval van ‘pure’ lipoedeem ineffectief om de vochtophoping te doen afnemen.

Een praktisch kenmerk van lipoedeem is dat de vetstapeling doorgaans zeer onevenredig is verdeeld over het lichaam, bijvoorbeeld alléén in de benen of uitsluitend in de armen. Zodoende kunnen de kledingmaten van bovenlichaam en onderlichaam onderling tot wel 4 maten verschillen.

Gewrichtsproblemen door toedoen van lipoedeem

Lipoedeem kan de gewrichten aanvullend belasten; zodoende komen onder lipoedeempatiënten relatief vaak voet-, knie-, heup- en rugklachten voor van uiteenlopende aard. Vaak ontstaat vroegtijdige gewrichtsslijtage en artrose, vooral van de kniegewrichten. Dit heeft veelal van doen met toenemende belasting en ‘verkeerd’ bewegen; men gaat de gewrichten anders belasten en onbewust compenseren.

Ook gaat lipoedeem verrassend vaak hand in hand met algehele zwakte van het houdings- en bewegingsapparaat. En dan gaat het niet enkel om verminderde spierkracht, maar vaak ook om zwakke gewrichten (pezen, ligamenten etc.) en steunweefsels, waarbij hoofdzakelijk de draagkracht van enkels, voeten en knieën ontoereikend is; soms is er zelfs sprake van doorgezakte voeten.

Lipoedeem: 3 verschillende stadia & gradaties

Lipoedeem kent verschillende niveaus, gebaseerd op ontwikkelingsstadium, hoedanigheid en algehele ernst. De kenmerken variëren van een ietwat weke huid tot een bijna monsterlijke vorm van vetzwelling (‘michelinbandtype’) waarbij de huid walnootachtig aandoet en aan alle kanten uitpuilt. Hoe hoger de gradatie van de lipoedemateuze zwelling, des te meer de vorm afwijkt van de ‘norm’ en doet denken aan ‘olifantenhuid’

A. Lipoedeem stadium 1

Fase 1 van lipoedeem start meestal na de puberteit. De huid is zacht en week en verandert regelmatig qua consistentie. De sinaasappelhuid is (nog) niet bepaald grof qua structuur en dus vrij subtiel aanwezig. Wel is er al sprake van een ongelijke, disproportionele verdeling van lichaamsvet:

Smalle heupen en bovenbenen, maar grote en vooral ook brede billen
Kleine billen en smalle taille, maar hele dikke bovenbenen en/of onderbenen die tegen elkaar schuren
Bescheiden bilpartij en ‘standaard’ benen, maar opvallen brede heupen en veel heupvet
Ook kan er sprake zijn van onevenredig verdeelde, dus geconsenteerde stapeling van vet in enkels, bovenarmen, hals etc.

Het eerste stadium van lipoedeem kan jarenlang of zelfs oneindig voortduren voordat stadium 2 inzet.

B. Lipoedeem: 2^e gradatie

Het tweede stadium van lipoedeem wordt gekenmerkt door een ietwat meer gegeneraliseerde vetverdeling, dus wat minder gefocust op specifieke plekken. De structuur van het huidoppervlak wordt al beduidend minder fijn en de sinaasappelhuid wordt gekenmerkt door een grovere structuur, een vastere en hardere consistente en een oneffen en meer ‘blubberige’ aanblik. De ‘overbloezende enkels’ zijn doorgaans evident aanwezig.

C. Derde fase van lipoedeem

Het derde en laatste ontwikkelingsstadium van lipoedeem wordt hoofdzakelijk gekenmerkt door de grove stukken vetweefselvermeerdering. Deze hebben doorgaans een opvallend grof, bijna walnootachtig uiterlijk. De huid wordt steeds stugger en onregelmatiger, vooral indien er sprake is van overgewicht. De benen zijn volledig van vorm veranderd en kunnen een boomstamachtig voorkomen aan de dag leggen. Er is sprake van aanzienlijke vetplooien c.q. ‘kwabben’. In dit stadium komt verrassend vaak ook lymfoedeem tot ontwikkeling. In dat geval spreekt men ook wel van ‘lipolymfoedeem’ of ‘lymfolipoedeem’.

Het is overigens niet per definitie zo dat lipoedeem zich altijd doorontwikkelt van stadium op stadium. Er zijn volop mensen die de rest van hun leven in stadium 1 of 2 blijven verkeren of bij wie de lipoedeem uiteindelijk zelfs verdwijnt dankzij tijdig ingrijpen. Hoe vroeger het stadium waarin er maatregelen worden getroffen, des te groter de kans op (volledig) herstel.

Het is uiteindelijk aan een huisarts, dermatoloog, huidtherapeut of oedeemtherapeut om te bepalen of er sprake is van lipoedeem en tot welk stadium de lipoedemateuze zwelling reeds gevorderd is…

Verschijningsvormen & types van lipoedeem

Er zijn niet alleen verschillende gradaties van lipoedeem op basis van ernst en ontwikkelingsstadium, maar ook verschillende lipoedeem-types op basis van de vetverdeling. Daarbij gaat het dus om de locaties waar de geconcentreerde vocht- en vetstapelingen zich voordoen. De belangrijkste verschijningsvormen van lipoedeem zijn als volgt:

Heup + bil
Heup, bil & bovenbeen (tot aan knie)
Van heup tot halverwege kuit
Van heup tot aan enkel
Uitsluitend onderbeen of alléén onderarm

Bij elke verschijningsvorm van lipoedeem blijven de voeten en handen slank, tenzij er tevens sprake is van lymfoedeem. In dat geval spreekt men ook wel van liplymfoedeem of lymfolipoedeem.

Bij ieder van bovenstaande lipoedeem-types zijn soms ook de bovenarm en/of onderarm betrokken. Lipoedeem dat zich uitsluitend in de armen manifesteert is overigens zeer zeldzaam.

Behandeling van lipoedeem

Het belangrijkste doel van lipoedeem-behandeling is het vertragen van de ontwikkeling/progressie van lipoedeem om zodoende complicaties te voorkomen en de levenskwaliteit te optimaliseren. (bron)

Afhankelijk van het huidige stadium en klinisch ziektebeeld kan een huisarts een patiënt met lipoedeem doorverwijzen naar een huidtherapeut of gespecialiseerd oedeemtherapeut. Een oedeemtherapeut beschikt over verschillende methodes en technieken om vocht uit het oedemateuze weefsel te verdrijven en zodoende pijn te verzachten. Hierbij valt te denken aan:

Oedeemtherapie + specifieke oedeemgrepen
Manuele lymfdrainage (voor verbeterde afvoer van vocht via lymfestelsel)
Zwachtelen + aanmeten van een therapeutische elastische kous
Uitleg & instructie van bewegingsoefeningen
Advies om onder deskundige begeleiding te gaan sporten
‘Medical Taping Concept’ (MTC): intermitterend (lymfe)tapen

Het behandelen van lipoedeem doorloopt doorgaans de volgende stappen:

A. Steunkousen bij vetzwelling

Steunkousen zijn vooral op het begin pijnlijk, maar desalniettemin raadzaam om aanvullende ophoping van vocht in de toch al oedemateus gezwollen weefsels te voorkomen. Therapeutische elastische kousen zijn verkrijgbaar in maatwerk en confectie en in rondbrei (zonder naad) of vlakbrei (met naad). Overigens is de effectiviteit van therapeutische steunkousen op lipoedeem vooralsnog niet wetenschappelijk aangetoond.

Maatwerk steunkousen bieden wellicht uitkomst bij patiënten met ernstige veneuze en lymfatische aandoeningen waarbij de pasvorm om het been erg nauw luistert, maar ook bij lipoedeempatiënten bij wie confectiekousen niet passen door de hoedanigheid van het been of een afwijkende beenmaat. Het voordeel van een vlakbreikous is dat deze zeer nauwkeurig op maat kan worden gemaakt voor een exact drukverloop en specifieke pasvorm.

B. Lipoedeem-therapie

De therapie bij lipoedeem is niet alleen gericht op massage en het verdrijven van vocht middels conservatieve manueel-lymfatische drainage en compressietherapie… maar vooral ook op activiteit van het bewegingsapparaat.

Hierbij valt te denken aan individuele begeleiding door een fysiotherapeut, verbetering van uithoudingsvermogen (cardiofitness) in combinatie met training van spierkracht en spieruithoudingsvermogen (krachttraining) en bovendien coaching richting een algemene actieve leefstijl. Een gebrek aan beweging en spierarbeid leidt namelijk tot verdere verslapping van houding en bewegingsapparaat en mogelijkerwijs tot gewichtstoename. In dat geval ontstaat een vicieuze cirkel van passiviteit en gewichtstoename.

Belangrijk is dat er in geval van lipoedeem nimmer een sterk knedende vorm van massage wordt toegepast.

C. Dieet m.b.t. lipoedeem

Omdat reeds aanwezig vetweefsel op de plaatsen van lipoedeem nooit meer verdwijnt door diëten en bewegen, is het noodzakelijk om aanvullende lichaamsvetopslag en verdere verhoging van het vetpercentage tot een absoluut minimum te beperken. Begeleiding door een gespecialiseerd oedeemdiëtist zou uitkomst kunnen bieden om gewichtstoename te voorkomen.

D. Liposuctie & liposculptuur

Liposuctie betreft het chirurgisch wegzuigen van vetweefsel c.q. vetcellen. Moderne liposuctietechnieken zoals liposculptuur kunnen effectief zijn om de vetophopingen die zo kenmerkend zijn voor lipoedeem in ieder geval deels te verwijderen. Deze behandeling wordt doorgaans echter niet vergoeding door de ziektekostenverzekeraar. Er zijn verschillende mogelijkheden als het aankomt op liposuctie; soms kan een speciale liposuctievorm onder plaatselijke verdoving al effectief zijn en tijdelijk de pijn verminderen en beweeglijkheid vergroten.

Een nadeel is echter dat bij liposuctie lymfevaten kunnen worden beschadigd waardoor juist aanvullend, postoperatief lymfoedeem en/of veneus oedeem optreedt. De nieuwste en modernste technieken liposuctie-technieken zijn relatief veilig en geven doorgaans gunstige langetermijnresultaten. Logischerwijs verschillen de exacte resultaten per individu en zijn ze afhankelijk van de behandelaar en het verloop/herstel.

Ook wordt in zeldzame gevallen nog weleens operatieve oedeemdrainage toegepast ter behandeling van lipoedeem.

E. Psychische hulp

Ondersteuning door een medisch psycholoog kan raadzaam zijn. Het feit dat met afvallen de ongelijke vetverdeling tussen onder- en bovenlichaam niet verdwijnt, kan namelijk verregaande frustratie en demotivatie veroorzaken met als gevolg een negatief zelfbeeld en schaamte. Dit kan weer leiden tot emotioneel eetgedrag, lichamelijke passiviteit en mogelijkerwijs gewichtstoename. Ondersteuning door een medisch psycholoog kan een verslechterd zelfbeeld voorkomen.

Tips & trucs bij lipoedemateuze vetzwelling?

Naast medische therapieën en instructies kan een oedeempatiënt zélf ook nog het een en ander doen ter behandeling en beteugeling van lipoedeem. Enkele voorbeelden van methodes en technieken die men zelf kan toepassen in geval van lipoedemateuze vetzwellingen zijn als volgt:

Zelf leren zwachtelen
Gezond, gematigd, gevarieerd & uitgebalanceerd eten; je dieet moet erop gericht zijn om toename van vetopslag te voorkomen
Volop water & groene thee drinken
Uitoefening van sport & algemene lichaamsbeweging, zowel conditietraining, als spieroefeningen
Lymfevaten stimuleren dankzij uitoefening van gerichte druk
Wandelen, fietsen & zwemmen
Afslanken + gewicht verliezen is raadzaam, zelfs indien de aangedane lichaamsdelen oedemateus blijven
In overleg met de huidtherapeut een diëtist raadplegen
De huid extra goed verzorgen en insmeren (bespreek dit met je artsen)
Als je therapeutische elastische kousen bezit en kunt verdragen, draag ze dan zo vaak mogelijk
Gebruik geen diuretica (plastabletten); deze kunnen aanvullende klachten teweegbrengen

Extreme kou en extreme warmte hebben een slechte invloed op lipoedeem; ditzelfde geldt voor insectenbeten en knellende kleding. Omdat de bloedcirculatie –en daarmee de aanvoer van voedingsstoffen en afvoer van afvalstoffen- bij lipoedeem toch al niet optimaal is, hebben dit soort factoren van extra grote invloed op de oedemateuze huid.

Sporten die leiden tot overbelasting of gepaard gaan met snelle, explosieve bewegingen zijn af te raden. Datzelfde geldt voor intensieve krachttraining en lichamelijk zwaar werk.

Tot slot

Lipoedeem is een stoornis in de aanmaak van vetweefsel die zich in principe alleen voordoet bij vrouwen. Vaak is ook de afvoer van vocht via het lymfesysteem niet optimaal. Het gevolg is een onderhuidse ophoping van vet en vocht. Lipoedeem betekent dan ook letterlijk vetvochtophoping. Lipo = vet; oedeem = vochtophoping.

De etiologie en de pathogenese van lipoedeem zijn nog niet goed gekend. Erfelijkheid en genetica spelen een rol, evenals hormonale factoren en geslacht. Opvallend is dat er altijd een duidelijke en zelfs opvallende scheidslijn –dus een scherpe begrenzing– waarneembaar is tussen de door lipoedeem aangedane delen en de lipoedeemvrije delen.

Heb jij ervaring met lipoedeem of lipolymfoedeem? Deel hieronder jouw ervaringen en bevindingen!