Door middel van verschillende intensieve klinische en statistische onderzoeken zijn verscheidene factoren geïdentificeerd die het risico op coronaire hartziekte vergroten. Hierbij moet je denken aan hart- en vaatziekten zoals:

  • Hartinfarct: in de kransslagaders kunnen zich bloedstolsels of vetpropjes vormen; als deze de kransslagaders volledig afsluiten, kan de hartspier door zuurstoftekort + celsterfte niet langer optimaal functioneren. Zuurstofgebrek in de hartvaten kan het hartspierweefsel/myocardium beschadigen. In elk van beide gevallen ontstaat een hartinfarct.
  • Herseninfarct of beroerte: bij een afsluiting van een bloedvat in of naar de hersenen spreekt men doorgaans van een herseninfarct of beroerte; door een tijdelijke afsluiting in de hersenen kan een TIA optreden.
  • Vaatvernauwing: door vernauwing van de perifere vaten in de benen kunnen ‘etalagebenen’ (claudicatio intermittens) ontstaan.
  • Functiestoornissen: o.a. door minerale disbalansen kan de stimulatie van de hartspier worden verstoord; dit kan hartritmestoornissen ofwel aritmie veroorzaken en zélfs een hartstilstand of acute hartsterfte tot gevolg hebben.
  • Hartfalen: men spreekt van hartfalen indien de pompfunctie van het hart tekortschiet en klachten optreden.
  • Aneurysma: bij een aneurysma is een (slag)ader plaatselijk verwijd; deze kan op den duur uitrekken, verzwakken en scheuren, waardoor men in korte tijd kan doodbloeden.

Daarnaast heb je nog aangeboren hartafwijkingen: gestoorde ontwikkeling van o.a. hart of bloedvaten; gaten tussen de hartkamers of hartboezem; verkeerde vaataansluiting; afwijkingen aan de hartkleppen; afwijkingen of vernauwing van de aorta etc. Logischerwijs is het o.a. de leefstijl van de moeder die van invloed is op bepaalde aangeboren hartafwijkingen bij haar ongeboren kind.

Invloed van voeding op hart & bloedvaten

Door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zijn nagenoeg álle effecten van voedingsstoffen op het risico v.w.b. hart- en vaatziekten (HVZ-risico) geëvalueerd. De voornaamste risicofactoren zijn die waarvan is onomstotelijk is vastgesteld dat ze de kans op hart- en vaatziekten kunnen vergroten. Sommige risicofactoren worden geassocieerd met een verhoogde kans op hart- en vaakziekten, hoewel hier geen specifieke ernst of invloed van bekend zijn. Deze worden bijdragende risicofactoren genoemd.

De Amerikaanse Hartstichting (American Heart Association) heeft een aantal risicofactoren geïdentificeerd. Sommige daarvan kunnen worden tegengegaan, behandeld of onder bedwang worden gehouden; andere niet. Hoe méér risicofactoren, des te groter de kans op een coronaire hartziekte c.q. hart- en vaatziekte…

A. Voeding die hart- en vaatziekten veroorzaakt…

Er zijn een aantal voedingsmiddelen en voedingsstoffen waarvan wetenschappelijk is vastgesteld dat ze in bepaalde gevallen en onder bepaalde omstandigheden coronaire hartziekten in de hand kunnen werken…

  • Transvet: Transvetten zijn slechte vetten die hoofdzakelijk ontstaan bij het fabrieksmatig harden van oliën voor allerlei kant-en-klaarproducten. Denk maar eens aan margarine, halvarine, gebak, banket, koeken, chips, zoutjes, frituursnacks en allerhande junkfood. Maar bijvoorbeeld ook ‘standaard’ supermarktpindakaas. Ook zouden transvetten kunnen ontstaan bij té intense of té langdurige verhitting van olie of vet.
  • Verzadigde vetten: Dat alle soorten verzadigd vet het risico op coronaire hartziekten zouden verhogen, is een tikkeltje achterhaald en wordt steeds vaker betwist. Toch kan een overschot aan bepaalde soorten verzadigd vet wel degelijk negatief uitpakken voor je hart en bloedvaten. Hierbij valt te denken aan myristinezuur uit o.a. nootmuskaatboter, margarine, vet vlees, palmolie, kokosolie en roomboter. Myristinezuur verhoogt namelijk het bloedcholesterolgehalte en verlaagt het “positieve” HDL-cholesterol t.o.v. het totaalcholesterol (cholesterolratio). Deze ratio is een sterkere indicator v.w.b. hart- en vaatzieken dan het totaalbloedcholesterolgehalte. Naast myristinezuur is ook het verzadigde palmitinezuur uit palmolie en schaapsvet en stearinezuur uit vlees, vis, eieren en zuivelproducten potentieel risicoverhogend. Dit wil overigens NIET zeggen dat je geen verzadigd vet mag eten; enkel dat je gevarieerd en gematigd dient te eten. Dus niet dagelijks een biefstuk met 3 eieren en 3 glazen volle melk.
  • Voedingscholesterol: Er zijn aanwijzingen dat voedingscholesterol je bloedcholesterol kan verhogen, maar die asumptie wordt steeds vaker in twijfel getrokken.
  • Provitamine A: Ook bètacaroteen (pro-vitamine A) in vitaminesupplementen zou hart- en vaatziekten in de hand kunnen werken, evenals cafestol in ongefilterde kookkoffie. Maar ook hiervoor bestaat géén onomstotelijk bewijs.

Men komt overigens steeds weer met nieuw wetenschappelijk onderzoek op de proppen; maar al te vaak blijken natuurlijke vetzuren die zogenaamd coronaire hartziekten kunnen veroorzaken ook positieve eigenschappen hebben. Eet liever met mate verzadigde vetten uit mager vlees, vis, eieren, yoghurt, kwark, cacao en kokosolie dan chemisch-synthetische transvetten uit margarine, koeken, chips en verwekte vleesproducten.

Levensmiddelen die coronaire hartziekten voorkomen

Naast het matigen van bovengenoemde voedingsmiddelen die het risico op coronaire hartziekten kunnen verhogen, zijn er ook producten die hart- en vaatziekten kunnen voorkomen. Deze zijn minstens zo belangrijk omdat het makkelijker is om dingen toe te voegen aan je dieet dan te schrappen. De belangrijkste nutriënten ter voorkoming van hart- en vaatziekten zijn als volgt:

Daarnaast zijn er sterke aanwijzingen dat ook linolzuur (een meervoudig onverzadigd omega 6-vetzuur) en enkelvoudig onverzadigde vetzuren zoals oliezuur bepaalde hartklachten kunnen helpen tegengaan, al krijgen de meeste mensen hier voldoende (of zelfs te veel) van binnen.

Hetzelfde geldt voor voedingsvezels, rauwe noten, het meervoudig onverzadigde vetzuur alfa-linoleenzuur, foliumzuur (vitamine B11), bepaalde fytonutriënten (fenolen, sterolen, stanolen en flavonoïden) en (in beperkte mate) sojaproducten. Ook deze producten en stoffen kunnen dus tot op zekere hoogte bijdragen aan de voorkoming van hart- en vaatziekten. Ook gematigd alcoholgebruik kan coronaire hartziekten helpen voorkomen; En natuurlijk lichaamsbeweging!

Voedingsstoffen waarvan nog weleens wordt bewéérd dat ze hart- en vaatziekten kunnen helpen voorkomen zijn minder complexe koolhydraten (die dus niet tot de voedingsvezels behoren), ijzer, calcium, magnesium en vitamine C; maar hiervoor is nooit enige stuitende bewijslast geleverd.

Gezonde leefstijl versus ontstaansrisico

Stress kan slecht zijn voor het hart. Het drinken van te veel alcohol kan de bloeddruk verhogen, leiden tot hartritmestoornissen en indirect zelfs een hartinfarct veroorzaken. Het risico op hartziekten bij mensen die gematigd alcohol (met name rode wijn) drinken (gemiddeld 1 consumptie per dag voor vrouwen en 2 voor mannen) is daarentegen lager dan voor mensen die helemaal géén alcohol drinken. Het wordt echter afgeraden om (meer) alcohol te gaan drinken om die reden. De kans op hart- en vaatziekten wordt verkleind door een gezonde leefstijl: niet roken, een gezond gewicht, voldoende beweging, gezond en gevarieerd eten met voldoende vitamines, mineralen en voedingsvezels en weinig verzadigd vet en transvet.

Onbehandelbare risicofactoren v.w.b. hart & bloedvaten

Hierbij een drietal factoren die het risico op hart- en vaatziekten kunnen verhogen, maar die (helaas) NIET kunnen worden voorkomen of behandeld:

  • Toenemende leeftijd – Ruim 83% van de mensen die zijn overleden als gevolg van coronaire hartziekten was 65 jaar of ouder. Vrouwen die op hogere leeftijd een hartaanval krijgen, hebben een aanzienlijk grotere kans dan mannen om binnen enkele weken aan de gevolgen hiervan te overlijden.
  • Mannelijk geslacht – Mannen hebben een beduidend grotere kans op een hartaanval dan vrouwen en krijgen deze vaker al op relatief jonge leeftijd. Zélfs na de menopauze (wanneer het aantal vrouwen dat overlijdt aan een hartaanval behoorlijk toeneemt) is de stijging onder mannen groter!
  • Erfelijkheid – Kinderen wiens ouders lijden aan hartziekten hebben meer kans om zelf óók een hartziekte te krijgen. Wanneer hartziekten erfelijk zijn, zijn er doorgaans ook nog bijkomende risicofactoren.

Risico op hartklachten tegengaan, behandelen + onder bedwang houden

Hierbij een opsomming van de voornaamste risicofactoren die je kunt tegengaan, behandelen of onder bedwang houden door middel van je leefstijl/leefwijze of medicijnen

  • Geen tabak roken! – Rokers hebben 2 tot 4 keer meer kans op coronaire hartziekte dan niet-rokers. Voor patiënten met coronaire hartziekten is het roken van sigaretten een cruciale, op zichzelf staande risicofactor voor plotseling overlijden aan een hartaandoening. Rokers lopen dan ook twee keer zoveel risico op overlijden als niet-rokers. Sigaren- en pijprokers lijken net zo goed een verhoogd risico te lopen op overlijden als gevolg van coronaire hartziekte, maar dit is gering ten opzichte van sigarettenrokers. Ook zogenaamde meerokers hebben een verhoogd risico op coronaire hartziekte, zélfs wanneer zijzelf niet roken.
  • Hoog cholesterolgehalte – Naarmate het cholesterolgehalte stijgt wordt het ontstaansrisico van hart- en vaatziekten groter. In combinatie met andere risicofactoren (zoals verhoogde bloeddruk en roken) wordt het risico exponentieel groot. Het cholesterolgehalte wordt onder meer beïnvloed door leeftijd, geslacht, erfelijkheid en eetgewoonten.
  • Hoge bloeddruk – Een te hoge bloeddruk (hypertensie) vergroot de werklast van het hart, waardoor het hartspierweefsel stijver en dikker wordt. Tevens vergroot een verhoogde bloeddruk het risico op een hartinfarct, een hartaanval, nierklachten en hartbeklemming. Verhoogde bloeddruk in combinatie met zwaarlijvigheid, roken, een hoog cholesterolgehalte of diabetes vergroot de kans op een hartaanval of hartinfarct meerdere malen.
  • Lichamelijke inactiviteit – Een inactieve leefwijze is een ernstige risicofactor voor wat betreft coronaire hartziekten. Regelmatige, middelmatige tot krachtige lichamelijke activiteit helpt hart- en vaatziekten voorkomen! Hoe intensiever de activiteit, des te beter. Desalniettemin kan ook matige activiteit al helpen wanneer het regelmatig en gedurende een langere periode wordt beoefend. Lichaamsbeweging kan onder meer helpen bij een hoog cholesterolgehalte, diabetes, zwaarlijvigheid én hoge bloeddruk.
  • Overgewicht & zwaarlijvigheid – Mensen met overgewicht –zeker bij overtollig vet rond de taille– hebben een verhoogde kans op coronaire hartziekten, waaronder een hartinfarct, zelfs indien er géén sprake is van overige risicofactoren. Overmatige gewichtstoename verhoogt de activiteit van het hart, waardoor de bloeddruk, het cholesterolgehalte en het triglyceride-niveau worden verhoogd en het “goede” HDL-cholesterolgehalte wordt verlaagd. Daarnaast verhoogt overgewicht de kans op diabetes type 2.
  • Diabetes (type 2) – Zelfs wanneer de bloedsuikerspiegel onder controle is, verhoogt diabetes de kans op hart- en vaatziekten, alsmede een hartinfarct. Het risico is echter extra groot wanneer de bloedsuikerspiegel NIET onder controle is. Het is dan ook van levensbelang om diabetes met behulp van artsen onder controle te houden en te leren om risicofactoren zo veel mogelijk te vermijden, óók als het aankomt op coronaire hartziekten!

Tot slot

Bovenstaande voedingsadviezen en leefstijlregels zijn extra belangrijk voor hartpatiënten en mensen die toch al een verhoogd risico lopen op hart- en vaatziekten, zoals mensen met een hoge bloeddruk, een verhoogd bloedcholesterolgehalte en/of diabetes. Met hun artsen kunnen zij in zulke gevallen bekijken of diabetesmedicamenten en cholesterolverlagende of bloeddrukverlagende geneesmiddelen raadzaam zijn. Daarnaast kan er nog worden gekeken naar aanvullende voedingsadviezen, waaronder cholesterolverlagende levensmiddelen en/of hoge doseringen van visolie of visoliecapsules, foliumzuur en andere mogelijkerwijs heilzame producten.

Heb jij ervaring met coronaire hartziekten oftewel hart- en vaatziekten? En wil je misschien iets vertellen over het dieet en/of de leefstijl van de hartpatiënt in kwestie? Deel jouw ervaringen en bevindingen in een reactie hieronder!

Plaats een reactie

Je reactie wordt voor publicatie gekeurd door de redactie en dient te voldoen aan de regels voor reacties.